Summary
Samenvatting Mens en recht 1
- Course
- Institution
- Book
Samenvatting van het eerste jaar mens en recht.
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
Seller
Follow
svos2000
Content preview
Rechten:Er zijn in Nederland 11 rechtbanken, 4 gerechtshoven en enkele bestuursrechtelijke
beroepsinstanties.
Hoofdstuk 1:
Waarom is er recht:
In alle gevallen die we tegen komen gaat het om rechten en plichten, deze komen voort uit
normen en waarden die algemeen gelden in de maatschappij. Door dit in zogenoemde
rechtsregels vast te leggen, met de wijze waarop die regels gehandhaafd kunnen worden, krijgt
het recht vorm. Het recht brengt een doelmatige ordening aan in de samenleving. Tevens geeft
het recht spelregels voor gedragingen tussen individuen onderling en voor het handelen door
de overheid. Daarnaast stuurt het recht het individuele gedrag van burgers.
Vindplaatsen van het recht:
Er zijn 4 rechtsbronnen:
1. De wet- en regelgeving;
Wetten bevatten rechtsregels die zijn vastgesteld door de overheid. Tot de overheid
behoort onze centrale volksvertegenwoordiging bestaande uit de eerste en tweede
kamer, ook wel de statengeneraal genoemd. Ook lagere overheidsorganen, zoals de
minister, provinciale staten en de gemeenteraad kunnen rechtsregels vaststellen. De
hoogste wetgever in Nederland is echter de statengeneraal samen met de regering (dit
zijn de koning en de ministers samen). Een wet komt tot stand als de regering en de
statengeneraal met een wetsvoorstel instemmen. Alleen wetten die afkomstig zijn van
de hoogste wetgever worden met wet aangeduid. De bepalingen in deze wetten zijn
allemaal genummerd en worden wetsartikelen genoemd. Een wettenbundel is een
verzameling officiële wetboeken die door een uitgever zijn geselecteerd en samen in
een boek zijn opgenomen. De hoogste wet in Nederland is de grondwet (GW). In lagere
regelgeving komt het woord niet voor. Een regeling die afkomstig is van de regering, dus
zonder dat de statengeneraal erbij betrokken zijn, word een koninklijk besluit (KB)
genoemd. De regering houdt zich overigens niet alleen bezig met de regelgeving, er zijn
dus ook KB’s die geen regels bevatten. Een KB dat wel regels bevat, wordt een algemene
maatregel van bestuur (AMvB) genoemd. Een regeling afkomstig van een minister heet
een ministeriële regeling. Provinciale staten kunnen regels vaststellen voor hun
provincie, de gemeenteraad kan dit doen voor het grondgebied van de gemeente. Een
regeling van provinciale staten of van de gemeenteraad word een verordening
genoemd. Nederland is lid van de Europese Unie en heeft een deel van haar
regelgevende bevoegdheden overgedragen aan organen van de EU. Deze organen
stellen verordeningen en richtlijnen vast die gelden in de hele Europese Unie. Deze
zogeheten gemeenschapsverordeningen en –richtlijnen zijn daarmee zelfs hoger dan de
Nederlandse grondwet.
, 2. De jurisprudentie
Jurisprudentie, ontstaat doordat algemene regels in de diverse wetten en in de overige
regelgeving moet worden toegepast in individuele situaties, die vaak heel verschillend
zijn. Het is de taak van de rechter om uit te maken hoe de regels zijn bedoeld. Hij doet
dit door de rechtsregels te interpreteren en de uitkomst ervan te formuleren in een
uitspraak. Afhankelijk van de soort zaak of het niveau waarop er recht word gesproken,
heet zo’n uitspraak vonnis, uitspraak of arrest. Een uitspraak van de hoge raad der
Nederlanden, dat is de hoogste rechter in Nederland, heet een arrest. De rechter vult
dus zelf de normen in die niet duidelijk genoeg in de wet staan, of die al wel in de
maatschappij gelden maar nog niet in de wet zijn beschreven. Omdat in de rechtspraak
nieuw recht word gevormd door rechters, word jurisprudentie rechtersrecht genoemd.
3. De gewoonte
De regels van gewoonterecht zijn niet ergens op getekend maar ontstaan in de loop van
tijd door het gebruik ervan in algemene kring. Regels van gewoonterecht komen maar
weinig voor. Overigens valt een gewoonte die in strijd is met het recht niet in het
gewoonterecht.
4. Verdragen
Verdragen zijn afspraken tussen 2 of meer staten die op schrift zijn gesteld en die gelden
in de staten die partij zijn in het verdrag. Daartoe moeten de staten dit verdrag wel
hebben geratificeerd, dit wil zeggen: zich ermee akkoord hebben verklaard. Nederland
heeft bijvoorbeeld het internationaal verdrag in zake de rechten van het kind (IVRK)
geratificeerd. Verdragsregels staan boven de rechtsregels die in Nederland zijn gemaakt.
Veel bepalingen in verdragen hebben directe werking, dat wil zeggen dat iedereen zich
daar direct op kan beroepen, ook als deze niet zijn opgenomen in wetten of lagere
regelgevingen in Nederland. Een ander belangrijk verdrag dat is geratificeerd, is het
Europees verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele
vrijheden (EVRM).
Aard van de regels
Dwingend en aanvullend recht:
Sommige rechtsregels leggen aan individuen of partijen die een juridische relatie ofwel
rechtsbetrekking met elkaar hebben, dwingend bepaalde rechten of plichten op. Dit zijn regels
van dwingend recht waarvan niet mag worden afgeweken. Andere rechtsregels geven partijen
de mogelijkheid om zelf dingen nader te regelen. Dit heet semidwingend recht. Semi betekent
half. Ten slotte zijn er regels die alleen gelden als specifieke afspraken ontbreken. Dit wordt
aanvullend recht genoemd. Semidwingend en aanvullend recht komen vooral voor bij
rechtsregels die betrekking hebben op het sluiten van een overeenkomst.
,Rangorde in regeling:
Niet alle regels hebben dezelfde rechtskracht. De rechtskracht is namelijk afhankelijk van het
orgaan waarvan de regelgeving afkomstig is. In alle regelingen bestaat de volgende rangorde,
waarbij de eerste regeling hoogst in rang is:
- Verdragen
- Gemeenschapsverordeningen en richtlijnen
- Grondwet
- Overige wetten
- Algemene maatregelen van bestuur
- Ministeriële regelingen en richtlijnen
- Provinciale verordeningen
- Gemeentelijke verordeningen
Om 2 redenen is het van belang om deze rangorde te kennen. Ten eerste wordt in de hogere
regelgeving niet alles tot in detail geregeld. Ten tweede bevat het recht in verdragen en in de al
maar omvangrijke wordende Europese regelgeving steeds vaker concreter, algemeen
verbindende regels. Als de lagere regeling in Nederland in strijd is met deze hogere regeling en
hierop een beroep word gedaan, dan kan de rechter de lagere regeling buiten toepassing laten.
Objectief en subjectief recht
Het objectief recht bevat alle geldende regels, dus alle rechten en plichten die in de
rechtsbronnen. We spreken dan ook van het objectieve recht als geheel. Het recht op bijstand
is een objectief recht. Maar dat wil niet zeggen dat iedereen een persoonlijk, subjectief recht
heeft op een bijstandsuitkering. Zo’n persoonlijk, subjectief recht moet van het objectieve recht
worden afgeleid. Dat gebeurt als een bepaald objectief recht specifiek wordt toegekend aan
een individu. Omdat het objectieve recht ook plichten bevat, kan er vanzelfsprekend ook sprake
zijn van subjectieve plichten. Subjectieve rechten en plichten ontstaan ook uit de wet zelf.
Subjectieve rechten en plichten kunnen worden afgedwongen in een procedure voor de
rechter. Zonder subjectief recht kan ervan gelijk krijgen geen sprake zijn.
Een voorbeeld: mevrouw Altun rijdt te hard en zij word geflitst. Een paar dagen later ontvangt
zij bericht dat haar een boete is opgelegd. Mevrouw Altun krijgt door dit besluit de
persoonlijke, subjectieve plicht om de boete te betalen.
Grondrechten:
Grondrechten zijn de meest elementaire en onvervreemdbare rechten van een individu, die
zowel door de overheid als door anderen gerespecteerd moet worden. De grondrechten
vormen als het ware het fundament van een menswaardige samenleving:
- Het recht op een gelijke behandeling en dat niemand mag worden gediscrimineerd
vanwege zijn levensovertuiging of geslacht
, - Het recht op vrijheid van meningsuiting
- Het recht op privacy
- Het recht op onaantastbaarheid op het menselijk lichaam
- Niemand zijn vrijheid mag worden ontnomen
- Het toegang tot de rechter
Al deze grondrechten worden klassieke grondrechten genoemd. De overheid mag op deze
rechten in beginsel geen inbreuk maken, tenzij de wet haar die bevoegdheid geeft. Voor het
maken van inbreuk op een grondwet moet echter altijd een wettelijke grond bestaan. De
rechter oordeelt uiteindelijk of de inbreuk rechtmatig is, dat wil zeggen: in overeenstemming is
met het recht. Behalve klassieke grondrechten zijn er ook sociale grondrechten. De sociale
grondrechten zijn echter geen expliciete rechten van een individu die voor de rechter kunnen
worden afgedwongen. De sociale grondrechten vormen feitelijk een opdracht voor de overheid
om ervoor te zorgen dat er in Nederland onder andere een goede gezondheidszorg, voldoende
woon-en werkgelegenheid en welvaartsspreiding is waarvan iedereen in beginsel gebruik kan
maken. Als de overheid daarin tekortschiet, kunnen politieke middelen, zoals acties en
beïnvloedingen van Kamerleden, worden ingezet om de naleving van de sociale grondrechten
te bewerkstelligen.
Recht en de praktijk van het zorg- en welzijnswerk:
Het recht vormt enerzijds het kader waarbinnen de hulp- en dienstverlening in het domein
sociaal werk plaats vind. Het bepaald de juridische verhouding tussen de hulp- en
dienstverlener en zijn cliënt, en geeft inhoud aan de verantwoordelijkheden en verplichtingen
van beide partijen. Anderzijds bepaalt het recht de juridische (om) mogelijkheden van de cliënt
om zijn eigen welzijn vorm te geven. Het feit dat de overheid de verantwoordelijkheid steeds
meer bij de burger legt, maakt het steeds meer noodzakelijk voor de cliënt om voor zijn eigen
belang op te komen. En omdat de maatschappij voortdurend veranderd, is ook het recht zelf
steeds aan verandering onderhevig. Dit alles maakt het voor cliënten moeilijk om inzicht te
krijgen in hun eigen rechtspositie. Bovendien is er sprake van een toenemende juridisering van
de maatschappij. De neiging bestaat om alles zwart op wit te zetten en overal regeltjes voor te
bedenken. Hierdoor moet steeds vaker naar juridische middelen worden gegrepen om het
welzijn van cliënten te beschermen of te bevorderen. Bovendien word het voor veel burgers
steeds moeilijker om hun recht te halen. Hulp of dienstverleners zijn geen juristen, maar
kunnen hun cliënten wel ondersteunen bij het vinden van de juiste (rechts)hulp en, waar dat
nodig is, hun eigen hulp en dienstverlening afstemmen op de sociaaljuridische situatie van de
cliënt.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller svos2000. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.82. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
50064 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now