Samenvatting tot hoofdstuk 8 inclusief samenvatting van de lectures tot lecture 5. De artikelen die bij de tentamenstof horen zit NIET bij de samenvatting inbegrepen.
Complete samenvatting Psychotherapie. Van theorie tot praktijk.
All for this textbook (1)
Written for
Rijksuniversiteit Groningen (RuG)
Psychologie
Overzicht Van Psychotherapie
All documents for this subject (9)
Seller
Follow
erictoly1
Content preview
Samenvatting
Hoofdstuk 1
1.1: Definitie
In dit boek definiëren we psychotherapie binnen de gezondheidszorg als volgt: psychotherapie is een
vorm van hulpverlening die, via het methodisch toepassen van psychologische middelen door
gekwalificeerde personen, beoogt mensen te helpen hun gezondheid te verbeteren.
Het doel is om de gezondheid (psychisch en somatisch) verbeteren. Deze beschrijving laat
ook ruimte voor persoonsgericht benadering een plaats te geven binnen de psychotherapie.
Psychotherapie moet zich nog een plek verwerven tussen de psychologie, ggz en geneeskunde.
Psychotherapeut is een beschermde titel binnen Nederland en door de overheid erkend. Ze dienen
meerdere vormen van therapie te kunnen bieden.
Psychotherapie heeft met name invloed op het gesprek. Er komt geen medicatie aan te pas. Het is
wel mogelijk om dit in combinatie te doen met medicatie.
Psychotherapeuten prefereren vaak de term cliënt over patiënt. Dit in verband het niet refereren
naar de persoon als een ‘zieke’ en het is een minder beladen woord.
Je mag als psychotherapeut geen mensen behandelen die familie of vrienden zijn. Dit geld ook
wanneer je een vriendschap ontwikkeld tijdens de therapie. Het therapeutisch contact verschilt
immers essentieel van een vriendschapsrelatie:
- Tussen vrienden worden gelijkheid en wederkerigheid verondersteld; de therapeut
daarentegen is er voor de cliënt – niet omgekeerd – en steunt op een verschil in
deskundigheid (asymmetrische relatie).
- De relatie tussen therapeut en cliënt is een middel – en geen doel – met het oog op het
oplossen of verbeteren van problemen.
- De therapie is in principe van tijdelijke aard met de bedoeling dat de cliënt zo spoedig
mogelijk zonder therapeut verder kan
Een therapeut dient een functionele relatie te ontwikkelen waarbij de therapeut kennis heeft over de
cliënt, zichzelf en de relatie tussen de therapeut en de cliënt. Dit is naast een methodiek
noodzakelijke voorwaarde om van professionele hulpverlening te spreken.
In wezen is psychotherapie dus het met een genezend doel methodisch gebruikmaken van
psychische beïnvloeding binnen een therapeut-cliëntrelatie. Dit kan uiteenlopende vormen
aannemen, maar alle psychotherapievormen zouden vier samenstellende factoren gemeen hebben,
die soms als de vier relevante R’s van elke psychotherapie worden omschreven (relatie, raamwerk,
rationale en ritueel):
- Een relatie die intens en emotioneel geladen, vertrouwelijk en vertrouwenwekkend is, en
waarin cliënten een zekere afhankelijkheid ontwikkelen, zodat zij openstaan voor
beïnvloeding en verandering;
- Een context of setting die herkenbaar is als therapeutisch (te onderscheiden van het gewone
leven), het vertrouwen in de hulpverlener versterkt en een veilig kader biedt;
- Een verklaring voor de klachten of problemen, een uitleg of theorie die geloofwaardig is en
past in het wereldbeeld of de levensvisie van de cliënt, en hoop geeft op verandering;
, - Een procedure (methode of techniek) die uit deze verklaring voortvloeit en die een actieve
deelname van cliënt en therapeut vereist, maar ook de verwachting wekt dat deze activiteit
tot verbetering van de klachten of oplossing van de problemen zal leiden.
Men kan de cliënten in drie groepen onderscheiden:
1. bezoekers: de cliënt ziet geen probleem of ontkent de behoefte aan hulp, maar wordt door
iemand anders verwezen;
2. klagers: de cliënt erkent een probleem, maar situeert dit buiten zichzelf (in de ggz behoort hiertoe
ook de cliënt die alles toeschrijft aan lichamelijke oorzaken);
3. hulpvragers: de cliënt erkent een probleem en wenst hiervoor hulp via de deskundige bij wie
hij/zij zich aanmeldt
De verschillende vormen van psychotherapie worden meestal ingedeeld volgens twee
hoofdkenmerken:
- Clientsysteem Met wie gaat de deskundige een relatie aan?
- Werkwijze Psychodynamisch, cliëntgericht, gedragstherapeutisch, cognitief en
systeemtheoretisch.
Niveaus van therapeutische activiteiten. In het werk van een therapeut kunnen de volgende niveaus
worden onderscheiden, van zeer algemeen tot zeer specifiek (tussen haakjes de definities volgens de
grote Van Dale):
Filosofie (‘gedachtegang die aan iets ten grondslag ligt’): een behandelfilosofie verwijst in
psychotherapie naar het theoretische referentiekader (bijv. psychodynamische objectrelatietheorie
c.q. theorie van cognitieve schema’s).
Strategie (‘plan volgens welk men te werk gaat’)
Of methode (‘vaste, weldoordachte manier van handelen om een bepaald doel te bereiken’):
een therapeutische strategie of behandelmethode heeft betrekking op de keuze en planning
van doelgerichte acties die passen bij de behandelfilosofie (bijv. inzicht in relatiepatronen via
kortdurende psychodynamische therapie c.q. corrigeren van irrationale gedachten via
cognitieve therapie).
Techniek (‘de bewerkingen of verrichtingen die nodig zijn om in een bepaalde tak van kunst,
handwerk, industrie, enz. iets tot stand te brengen’)
Of procedure (‘werkwijze’, ‘gang van zaken’): therapeutische technieken zijn de concrete
acties bedoeld om de behandelstrategie in de praktijk uit te voeren.
1.2 Historisch en sociaal-culturele achtergronden
De ontwikkeling van psychotherapie is afhankelijk geweest van de economie. Eerder was het iets
voor de rijken en toen ging de groei goed. Toen er meer werkeloosheid kwam werd er minder
gebruik van gemaakt en stagneerde de groei .
Psychotherapie wordt meer uitgevoerd door psychologen, omdat psychiaters veel duurder zijn en
medische kennis steeds minder nodig is.
Toekomst van de psychotherapie
,In het begin van het millennium hebben we ons gewaagd aan enkele voorspellingen over het lot van
de psychotherapie in de 21ste eeuw, maar in stilte hopen we dat onze toekomstvisie onjuist zal
blijken:
- Onder het motto ‘sneller en goedkoper’ wordt de psychotherapie herleid tot een
geprotocolliseerd confectiepak met strikte richtlijnen voor een kortdurende, klachtgerichte
aanpak van specifieke stoornissen. De therapeutische scholen zijn uitgeschakeld, omdat ze
het niet eens worden over de bevoegdheid om vergoedbare therapeutische diensten te
mogen aanbieden.
- Zorgverzekeraars selecteren niet alleen de zorgaanbieders, maar ook de ‘erkende’
dienstverleners. Psychotherapie wordt herleid tot een beperkt aantal behandelprotocollen
De toepassing hiervan als vergoedbare interventie komt in handen van een speciaal daartoe
opgeleid ggz-werker en kan slechts plaatsvinden nadat cliënten de protocollen in de vorm
van zelfhulppakketten via het internet tevergeefs hebben toegepast.
- Er blijven ‘psychotherapeuten’ actief, maar dan buiten de officiële gezondheidszorg, in een
alternatief welzijnscircuit. Zij worden de drijvende krachten achter een maatschappijkritische
beweging die zich afzet tegen een gedigitaliseerde wereld waarin menselijk contact geen
economische waarde heeft.
Ondanks een wisselend economisch klimaat bloeiden de laatste halve eeuw allerlei nieuwe
cultussen, sekten of ‘scholen’ van therapie volgens een bijna wetmatig patroon:
1. Centraal staat meestal een charismatische leider wiens opvattingen afwijken van heersende
denkstromingen. Deze ‘revolutionaire’ profeet kan zich opwerpen – of wordt snel gezien – als een
soort held die in opstand komt tegen bestaande gebruiken.
2. De school propageert een zogenaamd ‘nieuwe’ maar alleszins invloedrijke methode of techniek die
een geldend patroon van denken en handelen doorbreekt of omverwerpt en daardoor ‘nieuwe’
kennis introduceert.
3. De nieuwe methode heeft meestal een opvallende indicatie, een specifieke ‘ziekte’ waarop zij met
verbazend succes kan inwerken. Ziekte zowel als geneesmethode heeft in zekere mate een historisch
karakter, dat wil zeggen: het is een ‘ziekte van de tijd’.
4. Het samenspel van voornoemde kenmerken – de imponerende held ontdekte een nieuwe
behandelmethode die wonderbaarlijke genezingen bewerkstelligt – leidt ertoe Historische en
sociaal-culturele achtergronden dat een grote groep ‘zoekers in het duister’ (patiënten en
therapeuten) menen het grote licht gevonden te hebben.
5. De nieuwe school wordt populairder naarmate ze feller bestreden wordt door gevestigde
therapiescholen. In deze concurrentiestrijd is de zaligmakende geneeswijze van de één de onzin van
de ander.
6. Er treedt een groeiproces op waarin de nieuwe therapieschool geleidelijk groter wordt: meer
technieken, meer indicaties, meer volgelingen, meer leiders.
7. De groei van een therapieschool kondigt echter reeds haar einde aan. Populariteit gaat hand in
hand met grotere verbrokkeling van het geloof en geleidelijke erosie van haar impact. Het is weer
wachten op een ‘nieuwe’ leider enzovoort.
Psychotherapie is een kind van de tijd en een product van de cultuur. Het valt daarbij op dat in de
laatste decennia de levensduur van het ‘nieuwe’ steeds korter wordt. Het probleem van de
, hedendaagse psychotherapie is dat van haar een heilzaam antwoord verwacht wordt op dit
verschijnsel waarvan zij tegelijkertijd de symptomen draagt. Hoe meer de psychotherapie een
consumptieproduct wordt, hoe minder zij alternatieven kan aanreiken voor de vervreemding van een
massacultuur waardoor zij zelf is aangetast.
Psychiaters hebben tegenwoordig geen tijd om mensen met te behandelen. Ze hebben vaak niet
meer dan een 5 minuten gesprek en pillen te bieden. Ze weten weinig van psychotherapie af.
Nu de psychotherapie thuishoort in de gezondheidszorg- spiegelt ze zich net als de psychiatrie in het
algemeen aan het medische model. Er worden drie stappen onderscheiden:
- diagnose
- verklaring
- behandeling
Binnen de GGZ spiegelt zich dit als volgt af:
1. Probleemverkenning De hulpverlener zorgt voor een positief gespreksklimaat en een
verheldering van de hulpvraag of klacht, om zo te komen tot een voorlopig hulpverleningsplan.
> Is de cliënt wel aan het goede adres of lijkt verwijzing dan wel consult (aanvullend
onderzoek) aangewezen?
> Kan er direct worden overgeschakeld naar een specifiek hulpverleningsplan of is verdere
hulpverlening niet noodzakelijk?
2. Probleem ontleding De informatie dient hier systematisch uitgewerkt en vervolledigd. Hierbij is
het wenselijk verschillende veronderstelling over oorzaak betekenis of functie van de klachten uit te
werken. De mogelijke verklaringen of ontstaanshypothesen worden bij voorkeur vanuit een
biopsychosociale zienswijze belicht
> Is er een lichamelijke stoornis van betekenis aanwezig of zijn er biologische factoren in het
spel?
> In hoeverre spelen ervaringen uit de ontwikkelingsgeschiedenis een rol bij het huidige
probleem?
> zijn er specifieke factoren (emotioneel, cognitief, gedragsmatig) die het probleem uitlokken
of in standhouden?
> Welke betekenis of functie heeft het probleem binnen het sociale netwerk van de cliënt?
3. Probleemoplossing In de meeste gevallen betreft het een behandeling of therapie met als doel
het verdwijnen (‘genezen’) of althans verbeteren van de klachten, problemen of stoornissen door
middel van een geplande verandering bij de patiënt en/of andere betrokkenen. De hulpverlening kan
ook gericht zijn op het voorkómen van nieuwe problemen of van terugval in vroegere problemen.
Naargelang het accent hierbij komt te liggen op lichamelijke, psychische of sociale aspecten wordt de
methode van behandeling omschreven als respectievelijk biologisch, psychotherapeutisch of sociaal
De niveaus kunnen door elkaar heen lopen en het proces is niet klaar tot de klachten verholpen zijn.
Diagnostiek DSM. Er is hier veel kritiek op. Met name dat de DSM te veel gericht is op tekorten en
toestanden. En te veel gericht op individu (en dus niet op context).
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller erictoly1. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $16.80. You're not tied to anything after your purchase.
