Samenvatting Filosofie, handboek 'Met hamer en scheermes'
21 views 0 purchase
Course
Filosofie
Institution
Universiteit Antwerpen (UA)
Book
Met hamer en scheermes
Een samenvatting van filosofie in het eerste jaar interieurarchitectuur en het tweede jaar architectuur. De samenvatting bevat de notities van tijdens de hoorcolleges en alles van in het handboek 'met hamer en scheermes'.
- Wat is werkelijk? Ontologie/metafysica/zijnsleer
- Hoe moeten we leven? Ethiek/moraalfilosofie
- Welke kennis is betrouwbaar? Epistemologie/kennisleer/wetenschapsfilosofie
- Wanneer is een redenering correct? Logica/argumentatie
- Waarom is iets mooi? Esthetica
Filosofen trachten daar een antwoord op te geven. Ze gaan hiervoor verder in op
die onderwerpen die natuurkundigen en psychologen “behandelen”
Filosofen in de oudheid
1.Thales
Thales zijn verhalen zijn neergeschreven door Plato en Aristoteles (daardoor weten wij
dingen over Thales)
=> verhalen over zinsverduistering (die hij voorspelde), in een waterput gevallen (want
te hard naar de sterren aan het kijken), uitspraken zoals “Mens sana in corpore sano” (=
een gezonde geest in een gezond lichaam)
Thales wordt beschouwd als de eerste natuurfilosoof
=> op samenhangende wijze de wereld verklaren zonder verwijzing naar
Goden/magische krachten
Filosofische methodes:
- Reductie:
Reduceren van de veelheid tot een eenheid => complexiteit tot eenvoud
Hij ging op zoek naar de arché (= wat aan de basis ligt van alles). Volgens Thales
was dit water.
‘Want water is 1 en onveranderlijk, je kan kleine deeltjes water nemen maar het
blijft water’.
(hij is hier op gekomen doordat hij ontdekte dat het leven in Egypte onveranderlijk
samenhing met de Nijl. En ‘de mens ontstaat ook uit water, want baby zit in
vruchtwater’ is ook 1 van zijn uitspraken’)
Maar: uit de atoomleer van Demokritos weten we dat water wél deelbaar is (H2O)
=> atoom= archè van Demokritos
Maar: 19e eeuw: atoom is deelbaar in elektronen
Dus: elk niveau heeft een archè (dat je dan weer kan verklaren op een lager
niveau = gedachten ve reductionist)
Holisme => ‘in elk niveau is er meer dan dat je kan verklaren vanuit een lager
niveau.’
Hermeneutiek => Betekenis van een woord hangt af van de interpretatie =>
hangt af van de context, de manier wanneer/waarop de zin wordt uitgesproken,
wie de zin uitspreekt, …
Deconstructivisme => wat niet zwart op wit staat, zegt zelfs meer (het ‘niet-
zijnde’ (lege ruimte) is even belangrijk als het ‘zijnde’ (materie))
Reductionisten herleiden dus alles naar de fysica, het gevaar hier van:
1
, Demystificatie => haalt alle mysterie weg (bv bij verliefdheid)
=> rijkheid of genuanceerdheid wordt gereduceerd naar een
steriele en koele eenvoud
voorbeeld: romantisch diner = ‘mechanisme met hormonenwerking’
(=fysicalisme)
= op zoek gaan naar diepere oorzaken niet perse eenvoudiger maken, maar
kijken hoe de delen van een complex geheel zich verhouden tegenover elkaar
Voorbeeld: ‘Waarom is een schilderij mooi?’
Reductie = schoonheid herleiden naar kenmerken van schilderij en kijken naar de
eigenschappen van de toeschouwer
- Abstractie: reductie is een aspect van abstractie.
Abstraheren = ‘universaliseren’ (van het bijzondere naar het algemene) en
tegelijkertijd reduceren.
Abstractie kan leiden tot idealisering: concrete werkelijkheid wordt op een
inperkende wijze voorgesteld. Bv bij het bekomen van natuurwetten: dan laten we
datgene wat er ‘niet toe doet’ buiten beschouwing
Stelling van Thales: de werkelijkheid is te vertalen vanuit de wiskunde
Pythagoras ging hier verder op in.
Stelling van Pythagoras: a²+b²=c²
=> hij ondervindt dat er in toonladders wiskundige verhoudingen zitten, dus leidt hij af
dat de natuur wiskundig gestructureerd is.
2.Anaximander
Anaximanders redenering: “de aarde is onbeweeglijk, omdat een beweging in welke
richting ook geen verschil zou maken.” Maw alle richtingen zijn gelijk.
De mens gaat bijvoorbeeld naar het noorden om te gaan werken, naar het zuiden om te
ontspannen. => Daar kies je dus voor en daarom heb je voldoende reden
>< de aarde heeft geen reden om in een bepaalde richting te bewegen dus beweegt de
aarde niet.
Filosofische methode:
- Het principe van de voldoende reden (volgens Aristoteles was Anaximander de
eerste die hier gebruik van maakte) = voor alles wat gebeurt moet er een oorzaak
bestaan.
Andere filosofen zijn daarop verder gegaan
- Christian Wolff: alles heeft een reden om te bestaan, anders zou het niet bestaan
- Wilhelm von Leibniz: ‘alhoewel deze redenen ons meestal niet bekend zullen zijn’.
Maw voor alles is er voldoende reden maar wij zullen als mens nooit alles weten
(er zijn grenzen aan de menselijke kennis)
- Arthur Schopenhauer: voor alles wat je weet, het feit dat je bestaat, het feit dat je
veranderd en voor alles wat je doet is er voldoende reden, maar daarom niet
noodzakelijk een oorzaak.
- David Hume: hoe sterk het principe ook mag zijn, het valt niet te bewijzen dat er
een verband is tussen een reden en een oorzaak. Je kan bv geen oorzaak geven
voor de samenhang van de wereld.
=> evolutietheoriën zijn redenen, geen oorzaken
2
, => genetica zegt waarom de mens zo is zoals die is, maar niet waardoor het zo
ver kon komen (waardoor= oorzaak)
De archè voor Anaximander: het apeiron (= grieks voor ‘het onbegrensde’/het
onbepaalde/het ongrijpbare)
=> er is iets dat onderliggend is aan alles. Datgenen wat onderliggend is aan alles heeft
zelf geen kenmerken: het is alles en tegelijkertijd niets. Er moet dus een ‘ultieme
oorzaak’ zijn voor alle dingen
= het principe van de voldoende reden: alles heeft een (materiële) oorzaak, maar die
(materiële) oorzaak is (uiteindelijk) onkenbaar.
3.Anaximenes
“zoals onze ziel, die lucht is, ons in stand houdt, zo omringen adem en lucht de gehele
wereld”
de lucht was voor Anaximenes het meest fundamentele element. Lucht is essentieel voor
mens en wereld.
Achè : lucht
nog andere toepassingen van die analogieredenering:
“de sterren draaien om de aarde zoals een tulband ons hoofd omringt”
“het universum draait als een molensteen”
“de zon is zo plat als een blad”
Filosofische methode:
- Analogie: dingen gelijkstellen aan elkaar om dingen te verklaren. (helpen om je
beter iets te kunnen voorstellen)
De analogieën van Anaximenes zijn meestal zwak => er zijn meer verschillen dan
overeenkomsten tussen de dingen die hij vergelijkt.
Andere filosofen die je hier mee in verband kan brengen:
- Empedokles: “de wisselwerking tussen de dingen houdt nooit op, dan komen ze
samen door liefde, dan worden ze uit elkaar gedreven door haat of strijd.”
met “de dingen” bedoelt hij dan vooral de 4 elementen: water, vuur, lucht en
aarde.
(wat anders is dan bij zijn voorgangers spreekt hij over 4 elementen en niet 1
archè)
Lucht verdikken geeft water
Lucht nog meer verdikken geeft aarde
Lucht verdunnen geeft vuur
- Xenophanes: “als ossen en paarden en leeuwen handen hadden en kunstwerken
konden scheppen dan zouden de paarden de goden afbeelden als paarden , de
ossen als ossen en hun lichamen overeenkomstig hun eigen aard.” = zeer sterke
analogieredenering
=> de persoonlijke goden zijn dus een hersenspinsel van de mens. (en als er dan
toch een God zou zijn: datgene wat alles bindt en het universum tot eenheid
maakt)
3
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller koningshanne. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.78. You're not tied to anything after your purchase.
