Samenvatting van de colleges Religie & Zingeving gedoceerd in de 3e bach van Criminologische Wetenschappen aan de KU Leuven in het academiejaar . In 1x op door!
Samenvatting ‘Religie en zingeving’ incl. literatuur
Behorend tot de bachelor Criminologische Wetenschappen: 2021/2022
Les 1 Wetenschap, technologie en de “zingevende interesse”
1. Leefwereld, wetenschap, redelijkheid
De leefwereld is intersubjectief, persoonlijk en betekenisvol. Intersubjectief heeft te maken met mijn
relatie tot iets anders in de wereld. De leefwereld zegt Husserl is persoonlijk. Alles wat ons omringt
heeft een zekere existentiële betekenis voor ons.
Wetenschap vertrekt van de leefwereld. De wetenschap objectiveert, maakt abstractie van de
leefwereld (subject – object), afstandelijkheid, onpersoonlijk. Werkelijkheid abstract benaderen.
Dingen en zelfs de mensen in de leefwereld tot een object maken. Vanuit een afstandelijkheid die
wereld gaan benaderen en op onpersoonlijke wijze. De wetenschap keert altijd terug naar de
leefwereld.
Wat is nu de relatie tussen de leefwereld en de wetenschap? Er zijn hier verschillende goede
antwoorden op te geven. Wat redelijk is in de leefwereld is niet altijd wat rationeel is volgens het
wetenschappelijke model.
2. De ‘zingevende’, ‘cognitieve’ en ‘manipulatieve’ interesses van de mens
3 ‘interesses’ van de mens (‘verlangens’, ‘manier van betrokken zijn’.
Cognitief: het verlangen om te kennen.
Manipulatief: onze betrokkenheid op de wereld niet voor zover we die willen kennen, maar
voor zover we de wereld naar onze hand willen zetten en veranderen op een manier die voor
ons interessant lijkt.
Zingevend: heeft te maken met alle dingen die we doen, puur omdat we ze belangrijk vinden,
omdat ze intrinsiek waardevol zijn.
2a: Zingevend & Cognitief
Er zijn activiteiten in ons leven die lijken te gaan over een ‘cognitieve interesse’, maar die eigenlijk
fundamenteel niet over zingeving gaan.
Op het domein van zingeving bestaat er redelijkheid en onredelijkheid. Wat ‘redelijk’ en ‘onredelijk’
is, is echter niet hetzelfde als wat vanuit cognitief oogpunt ‘relationeel’ en ‘irrationeel’ is.
Wetenschappelijke (cognitieve) bevindingen zijn vaak slechts van relatief belang voor de zingevende
relaties in de leefwereld.
Bijv. liefde & chemie; liefde heeft iets te maken met geurstoffen. Als het erop aankomt zal dit echter
compleet irrelevant zijn voor je liefdesleven. Dat inzicht heeft weinig relevantie.
Bijv. straf. Volgens Dawkins moeten we stoppen met mensen te straffen. Waarom? Mensen zijn
gedetermineerd in hun gedrag. Plegers van misdrijven zijn geconditioneerd, hebben geen vrije wil, dus
ze hebben geen verantwoordelijkheid. Het cognitieve inzicht dat we geen vrije wil zouden hebben,
heeft dat als logische consequentie dat daders niet gestraft moeten worden? Wat we cognitief weten
over gedrag van mensen heeft geen automatische invloed op de zingevende interesse.
Onze leefwereld en onze zinvolle omgang met de leefwereld is in zekere zin veel krachtiger dan de
cognitieve interesse. We blijven dingen doen die we zinvol vinden, ook al weten we dat dingen
volgens de wetenschap anders zijn.
,2b Zingevend & manipulatief
Er zijn zaken in ons leven die lijken te gaan over onze ‘manipulatieve interesse’: maar die eigenlijk
fundamenteel over zingeving gaan (en die niet kunnen bereikt worden door manipulatief handelen).
Geluk en erkenning hebben een heel rare paradoxale structuur, waardoor duidelijk wordt dat het
eigenlijk niet gaat over de manipulatieve interesse.
Op het moment dat geluk gecreëerd kan worden met een manipulatieve interesse verliest het zijn
waarde. Net zoals bij geluk is erkenning alleen iets waar op het moment dat je die erkenning niet kan
geven en als het vanuit een zeer kritisch persoon komt. => Als het iets is wat eigenlijk niet zelf te
bereiken valt.
Op het oment dat je belangrijke zaken kunt krijgen door manipulatie verliezen ze al hun waarde. Op
het moment dat de manipulatieve interesse ons leven helemaal overneemt, is het leven eigenlijk niks
meer waar. Geluk schenken is altijd cruciaal in de zingevende interesse.
Terwijl het bij de cognitieve interesse zo is dat cognitieve wetenschappelijke inzichten eigenlijk vaak
weinig relevantie hebben voor ons dagelijks leven, is het bij de manipulatieve interesse wel zo of in
sterke mate zo dat de manipulatieve interesse ons zingevend omgaan met anderen kan aantasten. De
focus op de manipulatieve interesse kan uiteindelijk de zingevende dimensie aantasten. Op het
moment dat je begint te vermoeden dat je enkel daar bent om een behoefte te bevredigen zou het
kunnen dat het waardevolle van de relatie wordt aangetast.
Ook politiek is een zingevend gebeuren. Voorbeeld burgerschap: het waardevolle wordt aangetast dor
de manipulatieve interesse. In de eerste instantie zit men in de mindset van zingevende interesse: hoe
moet ik zin geven aan mijn burgerschap. Op het moment dat ze komen met geld, dan beginnen mensen
te reken vanuit de manipulatieve interesse. Wat heb ik er eigenlijk aan? Het is geen goede deal. De
manipulatieve interesse tastte de zingevende interesse aan. Dat is precies wat overal kan gebeuren. Op
het moment dat je in de ban komt van het idee ik moet er wel vooral iets aan hebben, kan het zijn dat
iets anders zijn waarde verliest.
Conclusie: zingeving en de andere interesses
De zingevende interesse gaat over dingen die we belangrijk vinden in ons leven. Heeft te maken met al
die zaken in ons leven die voor een stuk geen problemen zijn om op te lossen. Heeft te maken met
perplexiteit, verwondering, verbijstering, verontwaardiging, enz. Al die belangrijke zaken in ons leven
daar zijn we op betrokken. De zingevende interesse heeft te maken met geraakt worden door die
dingen, gevoelig zijn voor bepaalde waardevolle zaken, eerder dan met nuchtere kennis, dan met
wetenschap. Doordat de zingevende interesse te maken heeft met iets buiten ons, hebben we er nooit
volledige controle over. We zijn ervan afhankelijk. Heeft altijd te maken met zaken die
noodzakelijkerwijs buiten onze controle vallen. In deze omgang met deze ‘issues’ maken we gebruik
van cultureel traditionele elementen die men op geen enkele manier kan verantwoorden.
, Les 2 Religie, zingeving en wetenschap
Drie manieren van op de wereld betrokken te zijn: het verlangen om kennis te vergaren, het verlangen
naar de wereld om zijn hand te zetten en het verlangen naar betekenis. De focus ligt op de relatie
tussen religie, zingeving en wetenschap.
1. Religie en secularisatie: waarom nog spreken over religie?
Secularisatie beschrijft een proces waarbij religie verdwijnt of afneemt in de meest basale zin van het
woord. Een proces waarbij religie verdwijnt uit de ruimte. Het proces waarbij religie asociaal belang
inboet.
Secularisatie moet onderscheiden worden van de secularisatiethese. Secularisatiethese is
[noodzakelijk] een noodzakelijk gevolg van moderniseringsprocessen. Religie verdwijnt noodzakelijk.
De these staat ter discussie, niet het proces. Secularisatie is een observeer fenomeen, maar de vraag is,
is het daarmee ook een noodzakelijk gevolg van modernisering?
Secularisatie en institutionele religie in het Westen
Gedachte jaren ’60 en ’70: religie eigenlijk gewoon verdween.
Grace Davie: een groot stuk van het issue niet zo zeer dat men geen religieuze overtuigingen meer
had, maar men was niet meer comfortabel bij het behoren tot instituten. ‘Believing without belonging’,
=> ‘Spiritual, but nog religious’ invullen. Religieuze overtuigingen, maar zullen zichzelf nooit als
religieus beschouwen. Linda Woodhead ‘nones’- ‘no religious’ invulde. Maar een klein percentage
van die groep (13%) omschrijft zichzelf als overtuigd atheïst.
Dus… religie is nog altijd een relevante categorie om over te spreken.
The West and the Rest
Er zullen minder mensen relatief gezien zonder religie zijn in de toekomst dan nu. Reden: mensen die
religieus zijn, krijg meer kinderen. Is significant en zal zo blijven.
Kant zijn definitie: moed om zelf te denken tegen allerlei autoriteiten en traditionele voorstellen. ‘Durf
te denken’. Religie werd met veel wantrouwen bekeken. De poging van de menselijke geest in een
primitief stadium om aan wetenschap te doen.
Dijn benadrukt dat je wetenschap en filosofie eigenlijk als twee radicaal verschillende menselijke
activiteiten moet zien. Niet zoveel zin om te spreken over conflict.
Wetenschap, zingeving en religie
Cognitief: zuivere kennis van de werkelijkheid.
Manipulatief: werkelijkheid naar je handzetten.
Zingevend: wat betekenisvol is.
Meestal spelen al deze aspecten mee bij een fenomeen. Wetenschap als discipline houdt zich vooral
bezig met de werkelijkheid verklaren en doormiddel van technologie de werkelijkheid naar onze hand
te zetten. Religie daarentegen is betekenisvol. Wetenschap = verklaring (cognitief) en technologie
(=manipulatief). Religie = in de eerste plaats zingevend. Omwille van de zingevende interesse van de
mens, kan wetenschap een bron worden van zin en op die manier conflicteren met religie.
1. Religie en de cognitieve interesse
Neiging in de 19e en begin 20e eeuw om religie op te vatten als een vorm van wetenschap. Religie is
slechte wetenschap. Edward Burnett Tylor: religie is ‘belief in spiritual beings’: verklaring voor
allerlei natuurfenomenen. Behoorden tot de laagste van de bevolking. Richard Dawkins betoogt
eigenlijk hetzelfde. Religieuze teksten moet men lezen als een soort van primitieve wetenschappelijke
handboeken die dan dus evident vanuit wetenschappelijke ooghoek te kort schieten. Dus die hele
categorie van religie eigenlijk verwerpen. Dat is een attitude die voortkom tuit de miskenning van het
feit dat religieuze uitspraken/overtuigingen niet in de eerste plaats voortkomen uit een soort van
nieuwsgierigheid om de wereld te verklaren (de wetenschappelijke interesse), maar uit een
betrokkenheid op de zin.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller 5amengevat. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.41. You're not tied to anything after your purchase.
