Summary
Samenvatting Staatsrecht Universiteit Leiden jaar 2 ()
- Course
- Institution
Ik heb het vak staatsrecht in een keer afgerond met een 7. Hiervoor heb ik deze samenvatting gebruikt bij het tentamen.
[Show more]
Seller
Follow
Julietmaaike
Reviews received
Content preview
Kleine samenvatting StaatsrechtWeek 1
Definities Grondwet:
• Statelijke definities: Het recht van staten (volk, territorium, hoogste macht en ‘erkenning’) –
soevereine staten zichzelf besturen, die intern en extern soeverein zijn;
• Juridische definities: De vraag onder welke voorwaarden, welke organen bevoegd tot het
vaststellen van geldende rechtsnormen binnen een rechtsorde;
• Systematische definities: onderscheid naar soorten staatsrecht – dat van:
• Theocratische staat (bestuur door of bij gratie Gods)
• Feodale staat (bestuur met of via standen – adel, geestelijkheid, burgerij, koning)
• Klassieke liberale rechtsstaat (bestuur gebonden aan het recht – onder voorwaarde
van vrijheden, machtenscheiding, onafhankelijke rechter)
• Democratische rechtsstaat – ‘Liberal democracy’ (bestuur gebonden aan het recht,
democratisch bestuur, machtenscheiding, grondrechten, onafhankelijke rechter)
Het aantal grondwetten is de laatste honderd jaar exponentieel toegenomen. Grondwetten beginnen
daarnaast ook wel heel erg op elkaar te lijken.
Volgens Samuel Huntington kent de geschiedenis drie grote democratiseringsgolven:
1. De eerste golf (1828-1926), de tijd na de grote revoluties van het einde van de achttiende
eeuw in de VS en Frankrijk;
2. De tweede golf (1943-1962), de periode rond de Tweede Wereldoorlog;
3. De derde golf (1974-2007), deze periode start met de Anjerrevolutie in Portugal, deze golf is
inmiddels over z’n piek en begint weer af te vlakken, de laatste tien jaar is er weer sprake van
een wereldwijde democratische recessie.
In Nederland zijn wij relatief onbekend met de Grondwet.
Feiten:
- Eerste Grondwet op 29 maart 1814;
- 25 keer herzien;
- Tweede oudste Grondwet ter wereld.
De vraag waar al deze grondwetten van de afgelopen jaren vandaan komen is een relatief weinig
gestelde vraag.
Ran Hirschl ziet drie mogelijke verklaringen voor de groei en toenemende gelijkenis van
grondwetten:
1. Ideologisch/ideële verhaal;
De opkomst en dominantie van geschreven, liberaal-democratische grondwetten is volgens dat
verhaal het gevolg van de kracht van het grondwetsideaal: het constitutionalisme. Het inmiddels
wijdverbreide geloof dat het goed is om juridische, constitutionele regels te hebben waarmee een
rechts- en leiderschapssysteem wordt uitgeroepen en ingericht waarin overheidsbestuur beperkt en
dienend is. De moderne variant stelt vooral geloof in het intrinsiek goede van individuele vrijheid,
van beperkt en dienend overheidsbestuur (limited government), dat bij voorkeur gepaard gaat met
regels over democratische leiderschapsroulatie: liberale democratie. De kracht van de
grondwetsreligie zorgt ervoor dat we, vanwege de evidentie ervan, als gelovigen nauwelijks vragen
hebben bij de populariteit van democratisch-liberale grondwetten.
2. Het functionele verhaal;
Grondwetten spelen een steeds grotere rol in transacties en economische verhoudingen.
Grondwetten werken als credible commitments (betrouwbare verbintenissen) die voorspelbaarheid
1
,en zekerheid van gedrag van marktdeelnemers vergroten, willekeurig overheidsgedrag terugdringen
en zo de economische prestaties en groei kunnen vergroten.
3. Het politiek-strategische verhaal;
Volgens dat verhaal zijn grondwetten strategische instrumenten waarmee we grootschalige
menselijke samenwerking in politieke gemeenschappen mobiliseren en kanaliseren.
Mogelijke andere verklaringen:
- Bijproduct van democratiegolven (Huntington);
- Naäperij;
- Schone schijn ophouden;
- Zegetocht van het recht;
- Historie;
- Menselijke natuur.
De zoektocht naar het waarom moet beginnen bij de aard van de mens als sociaal dier.
Grondwettelijke regels bevatten ingrediënten die ons in staat stellen op een grootschalige manier
samen te werken die de grenzen van onze neurobiologische aanleg ver te boven gaan. Grondwetten
bestaan voor een groot deel uit een slimme mix van elementen die vertrouwen en erkenning
bevorderen waardoor duurzame, grootschalige samenwerking mogelijk wordt.
Doordat ieder individu beschikt over verbeeldingskracht en daarover kan communiceren, kunnen we
ons gezamenlijk dingen voorstellen die er in de fysieke wereld niet zijn, maar waarin we wel collectief
kunnen geloven en waaraan we betekenis en vertrouwen kunnen ontlenen om op basis daarvan nog
beter samen te werken. Abstracties stellen ons in staat kunstmatig te vertrouwen en samen te
werken op schalen die ons biologische bereik te boven gaan:
- Religie;
- Rechtssysteem;
- Grondwet:
o Vertrouwen (Dunbar-getal);
o Erkenning.
Het dunbar-getal: ons hoofd is biologisch niet aangelegd voor het onderhouden van stabiele relaties
in groepen die groter zijn dan circa 148 personen
Ostracisme: sociale uitsluiting nadelige gevolgen
Waar gaan grondwetten altijd over?
- ‘Een wij’:
o Wie zijn wij?
o Wie heeft welke rol en wie mag wat?
o Vertrouwen, identiteit, status, waardigheid, ambt, etc.
- Leiderschap en coördinatie samenwerking;
- Rechtssystemen en recht.
Grondwet: ‘voorschriften die een rechts- en leiderschapssysteem van een land in het leven roepen en
normeren’
- De Grondwet heeft een hogere status;
- De regels van de constitutie verplichten;
- De Grondwet schept overheidsmacht en reguleert deze macht.
Onderscheid:
2
, - Grote-C-constitutie;
Dit is een formeel, juridisch document dat zichzelf de status toekent van hoogste of fundamentele
wet, dat macht regelt, en zijn hoogste status op enigerlei wijze beschermt door eisen te stellen aan
wijziging.
- Kleine-c-constitutie.
Dit is een samenstel van regels, geschreven of ongeschreven, die vaststelt wie, onder welke
voorwaarden en met welke grenzen, welke macht heeft.
. Er zijn twee sporen in de discussie wat globalisering van constituties nu precies is:
1. Globaal constitutionalisme als project;
De vraag die daarbij centraal staat is hoe we het gedachtegoed van het constitutionalisme in kunnen
zetten voor de verbetering van instituties voor global governance.
2. Constitutionalisme als beoordelingskader.
Het constitutionalistische gedachtegoed dient meer als toetssteen of maatlat voor nationale
grondwetten met als gevolg een steeds gemeenschappelijker wordend fonds van gedeelde
constitutionalistische waarden.
Constitutionele normen roepen de verbeelde wereld van het recht en leiderschapsordening in het
leven: een verhaal dat een brug slaat tussen emoties, sentimenten en sociale ordening.
Legitimiteitsvehikel
Constituties geven legitimiteit (blijvend draagvlak) aan rechtssysteem en leiderschapssysteem, door
gezamenlijk geloof in het verhaal van de grondwet.
Het debat tussen Hart en Fuller:
- Hart: onrechtvaardig recht geldt ook gewoon;
- Fuller: de erkenning van het volk is cruciaal voor het recht.
Publieke moraliteit en persoonlijke moraliteit moeten niet te ver uit elkaar liggen.
Visies:
- In Hobbes z’n ogen zij wij van nature elkaars tegenstrever. Wat vrije individuen door hun
hebzucht niet kunnen, kan een gemeenschap met een sterke leider wel.
- In Locke’s visie leggen vrije individuen elkaar de plicht, erkennen zij elkaars rechten en
beschermen zij elkaar om vrij te kunnen blijven.
- Rousseau stelt zich meer een paradijs voor, waarin mensen vrij en goed zijn. Het leven in
grote, moderne gemeenschappen zou ons hebben ontaard.
Verdeeldheid met betrekking tot interpretatie van de grondwet:
- Evolutionaire visie: mensen die de grondwet up-to-date willen houden, in het licht van
nieuwe omstandigheden;
- Originalists: de grondwet verandert niet, kan alleen via een wijzigingsclausule gewijzigd
worden.
o Het feit dat mensen zichzelf het recht hebben gegeven de Grondwet te veranderen is
antidemocratisch.
o Het is nodig om rechters aan te stellen door middel van stemmingen als zij waarden
gaan implementeren.
o De grondwet moet naar de oorspronkelijke bedoeling en letterlijke tekst worden
geïnterpreteerd.
Relevant voor elke rechter (revolutionair):
- Tekst;
3
, - Geschiedenis;
- Traditie;
- Het precedent;
- Doel of waarden;
- Gevolgen.
In de originalistische visie zijn vier woorden zwaarbelast:
- Tekst;
- Geschiedenis;
- Traditie;
- Precedent.
Ontwikkelingen in het staatsrecht:
- Theoretischer van karakter geworden: accent lag op het positieve staatsrecht (geldende
recht), in toenemende mate wordt nu geprobeerd dat staatsrecht ook te duiden door:
o Onderliggende keuzes uit te leggen;
o Verbanden te leggen met het buitenland;
- Vergelijkender van karakter geworden: kennis van het eigen stelsel kan alleen tot stand
komen, wanneer men weet hoe andere stelsels in elkaar zitten.
- Interdisciplinairer van karakter geworden: we staan meer open voor inzichten uit andere
disciplines, die zich op hun manier ook bezighouden met het bestuderen van de staat, door
bijvoorbeeld:
o Historische manier;
o Sociaal-wetenschappelijke manier (politicologie of bestuurskunde);
o Voermans gebruikt meer discplines in zijn analyse (daarom past het boek zo goed bij
de ontwikkelingen binnen het staatsrecht).
Quotes
Hirschl: ‘Although this trend is arguably one of the most important phenomena in late twentieth- and
early-twenty-first-century government, the diffusion of constitutions remains largely under explored
and under-theorized.’
Siedentop: ‘Few societies are good at identifying the things they take for granted. These are the
things that structure their vision of the world, providing them with categories which shape their
experience of fact and underpin their judgement of what is valuable. The result is that, when trying to
understand ourselves, we often miss the obvious.’
Darwin: ‘(…) the social instincts (…) with the aid of active intellectual powers and the effects of habit,
naturally lead to the golden rule, ‘’as ye would that men should do to you, do ye to them likewise;’’
and this lies at the foundation of morality.’
Max Weber: ‘De basis van ieder gezagssysteem en de daarmee samenhangende bereidheid daaraan
te gehoorzamen, is een geloof: een geloof waaraan mensen die gezag uitoefenen aanzien ontlenen.’
Chris Thornhill: ‘The functional and reflexive reserves of legitimacy produced by constitutions are
among the main reasons why modern society is able to exist, politically, in a functionally and
differentiated and pluralistic [way].’
Rappaport: originalisme staat er erg goed voor, doordat Trump veel rechters heeft benoemd. Deze
rechters zijn allemaal in meer of mindere mate aanhangers van het originalisme.
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller Julietmaaike. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $9.62. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
53068 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now