Het is een samenvatting van Hoofdstuk 7 van Geschiedenis Werkplaats 4/5 HAVO derde editie. In deze samenvatting komen paragraaf 1 t/m 5 aanbod. Aan het einde van elke paragraaf staan de begrippen + uitleg en aan het einde van het document staan deze nog een keer allemaal bij elkaar.
Ka: rationeel optimisme en ‘verlicht denken’ dat werd toegepast op alle terreinen van
de samenleving: godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen
Rationalisme en optimisme
hoe rationeel en optimistisch de ideeën van verlichte denkers waren en hoe deze
werden toegepast.
In 1751 begon een enorm project waarbij alle kennis werd verzameld in een
boekenserie (encyclopedie). In de 18e eeuw dachten ontwikkelde mensen dat
kennis en verstand de mensen naar ‘het licht’ konden komen. Het licht stond voor
kennis, inzicht en verdraagzaamheid. Optimisme ontstond over de mogelijkheid om
alles met het verstand te begrijpen en verbeteren. Rationalisme en kennis zouden
de wereld beter maken. De verlichting werd voortgebouwd op de wetenschappelijke
revolutie uit de 17e eeuw. In de hele westerse wereld werd de verlichting steeds
populairder bij de ontwikkelde mensen. Er ontstonden verlichte leesclubs en andere
verenigingen. Of zelfs genootschappen.
Godsdienst
Hoe verlichte denkers dachten over godsdienst
Verlichte denkers hadden kritiek op godsdienstige intolerantie en vonden dat alle
religies gelijke rechten moesten hebben. Het was namelijk niet zo dat het ene geloof
beter was dan het andere. Je had 2 soorten verlichte denkers. Atheïst en een deïst.
Dat laatste was Voltaire.
Sociale verhoudingen
Hoe verlichte denkers dachten over sociale verhoudingen
In de 18e eeuw was de samenleving vol ongelijkheid. De adel en geestelijken hadden
allerlei voorrechten. Voltaire vond dat wel prima, volgens hem kon maar 10% van de
bevolking zelf nadenken en moest de rest zich maar laten leiden. Dat ze arm en
achterlijk bleven was voor hem geen probleem. Maar in 1754 de schrijver Jean
Jacques Rousseau dat alle mensen van nature gelijk zijn. Alle mensen waren
geboren met verstand en moesten gelijke rechten hebben. Sommigen mensen
vonden zelfs dat mannen en vrouwen gelijk waren, wat heel bijzonder was voor die
tijd.
Politiek
Hoe verlichte denkers dachten over politiek
Verlichte denkers ontwikkelden ook nieuwe politieke ideeën. Met rationalisme en
optimisme wilden ze de politieke situatie verbeteren. John Locke stelde dat koningen
, en regeringen hun macht niet krijgen van God, maar van de burgers. Bestuurders
moesten de mensenrechten beschermen. Ook moest de overheid niet boven de wet
staan. Hij was voor een rechtsstaat waar de burgers bestuurders mochten
vervangen. Ook Rousseau vond dat het hoogste gezag bepaalt werd door de
burgers. Zij moesten het gezag uitoefenen uit naam van het volk. De
volkssoevereiniteit noemde hij ‘de algemene wil.’ In vergaderingen moesten
besluiten worden genomen met de algemene wil. Individuen moesten zich aan die
besluiten onderwerpen. Montesquieu vroeg zich af hoe onderdrukking moest worden
voorkomen. Corruptie werd onvermijdelijk als één persoon de macht heeft. De
wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht moesten van elkaar worden
gescheiden om corruptie te voorkomen. Hij noemde dat de driemachtenleer (trias
politica).
Economie
Hoe verlichte denkers dachten over economie
Volgens Adam Smith streven mensen van nature hun eigen voordeel na. Dat hoeft
niet nadelig te zijn voor andere. Als alle mensen ruimte krijgen hun eigenbelang na te
streven, werkt het eigenbelang als een onzichtbare hand die steeds meer welvaart
voor iedereen brengt. Dat gebeurt via de wet van vraag en aanbod. Als de vraag
stijgt, stijgt de prijs. Als de vraag daalt, daalt de prijs. Smith was tegen het
mercantilisme, omdat dit het mechanisme van vraag en aanbod verstoorde. Mensen
moesten vrijgelaten worden in hun economisch handelen: laissez-faire
Atheïst: iemand die niet in een god geloof
Corruptie: omkoping
Deïst: iemand die aanneemt dat God de wereld ooit heeft gemaakt, maar zich er niet
meer mee bemoeit
Driemachtenleer: (trias politica) theorie van Montesquieu over drie gescheiden
machten
Encyclopedie: boek met informatie over een groot aantal onderwerpen
Genootschap: vereniging
Mensenrechten: rechten van alle mensen
rationalisme: toepassing van het verstand (de rede)
rechterlijke macht: deel van de overheid dat rechtspreekt
rechtsstaat: staat waarin iedereen zich aan de wet moet houden
uitvoerende macht: deel van de overheid dat wetten uitvoert, de regering
verlichting: beweging van mensen die het gebruik van het verstand willen bevorderen
volkssoevereiniteit: het idee dat het volk de hoogste macht heeft
westers: uit het Westen (West-Europa en gebieden met een oorspronkelijk West-Europese
cultuur, zoals Noord-Amerika)
wetgevende macht: deel van de overheid dat wetten maakt
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller lennevanroosmalen. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.93. You're not tied to anything after your purchase.
