Samenvatting Onderzoeksvaardigheden 1

Onderzoeksvaardigheden 1

1 Hoofdstuk 1: Basisbegrippen
1.1 Wetenschappelijk verantwoord onderzoek
Onderzoekers stellen zich voortdurend vragen en zoeken naar antwoorden hierop door
verschijnselen te beschrijven en te verklaren  bestaande kennis aanwenden om zo inzicht te
krijgen in hun bevindingen of nieuwe kennis te ontwikkelen

 Belang van een goed opgezet en uitgevoerd onderzoek
 Belang van strikte regels
 Wetenschappelijke kennis ≠ alledaagse kennis
 Geldige en betrouwbare kennis
De onderzoeker moet goed weten wat hij zal onderzoeken maar ook bij wie en hoe hij dat zal
doen
Onderzoek is een doelgericht proces waarbij men op een systematische manier op basis van een
onderzoeksontwerp, data verzamelt en analyseert, om op een betrouwbare en valide wijze
onderzoeksvragen te beantwoorden die deel uitmaken van een probleemstelling.
 Onderzoek is doelgericht
Het doel is meer bepaald onderzoeksvragen over een bepaald onderwerp beantwoorden
Dit onderwerp is vooraf afgebakend door zorgvuldig een probleemstelling op te stellen
 Systematisch werken is een centraal kenmerk dat onderzoek onderscheid van bv.
dagdagelijkse observaties
 Men werkt aan de hand van een vooraf vastgelegd onderzoeksontwerp
Pas nadat men dit zorgvuldig heeft uitgewerkt, zal de dataverzameling en -analyse
plaatsvinden
 Onderzoek moet altijd 2 basisvereisten nastreven, met name validiteit en betrouwbaarheid
1.2 Soorten onderzoek
Indeling naar het doel, de grondvorm en de tijdsperspectieven
1.2.1 Verschillende doelen: fundamenteel en praktijkgericht onderzoek
2 hoofdtypen van wetenschappelijk onderzoek:
 fundamenteel of theoriegericht onderzoek
 praktijkgericht of toegepast onderzoek
Fundamenteel onderzoek Praktijkgericht onderzoek
Doel: kennis vermeerdering, om algemeen Doel: vragen uit de praktijk beantwoorden
geldende kennis te ontwikkelen Toepassen van wetenschappelijke kennis
Bijdragen aan de wetenschap
Opdrachtgevers: vaak universiteiten of andere Opdrachtgevers: vaak organisaties, bedrijven
onderzoeksinstellingen of federale, regionale en lokale overheden

BEGRIP DOEN
Voorbeeld: Actie onderzoek
Theoretische relevantie De onderzoeker werkt (o.b.v. onderzoek) iets
uit voor ‘de praktijk’, voert dit zelf uit en doet
er verder onderzoek naar.


1

,Wanneer een onderzoeker zelf mee wordt betrokken in de uitvoering van zijn aanbevelingen,
spreekt men van een actie-onderzoek.

Actie-onderzoek: vorm van praktijkgericht onderzoek: onderzoekers eventueel in samenwerking
met mensen uit het werkveld, systematisch praktijkstudies en/of handelingen onderzoeken.

Zowel fundamenteel als praktijkgericht onderzoek moet volgens een wetenschappelijke aanpakt
worden gevoerd, dus via een systematisch stappenplan en een transparante manier van werken.
(optimale betrouwbaarheid en validiteit worden nagestreeft)

1.2.2 Verschillende grondvormen: kwantitatief en kwalitatief onderzoek
Twee grondvormen van wetenschappelijk onderzoek
 Kwantitatief onderzoek
 Kwalitatief onderzoek
Kwantitatief onderzoek Kwalitatief onderzoek
- Onderzoek in de breedte - Onderzoek in de diepte
- Enquêtes, experimenten, kwantitatieve - Interviews, focusgroepen, observaties
vormen van observatie
- Groot aantal deelnemers - Klein aantal deelnemers
- Interpretatie van cijfermateriaal - Interpretatie van taal
! Beide grondvormen zijn gelijkwaardige vormen van onderzoek en ze kunnen als complementair
worden beschouwd, ze vullen elkaar aan. Beide kunnen voorkomen in één onderzoek !

1.2.3 Verschillende tijdsperspectieven
 Cross-sectioneel onderzoek: mensen worden eenmalig, op bepaald tijdstip onderzocht
 Longitudinaal onderzoek: loopt langer doorheen de tijd; meerder onderzoeksmomenten
o Trendonderzoek: op regelmatige tijdstippen, niet telkens bij dezelfde doelgroep
o Panelonderzoek: op regelmatige tijdstippen, bij dezelfde doelgroep
 Retrospectief onderzoek: blikt terug in de tijd
 Prospectief onderzoek: kijkt vooruit in de tijd, meerdere onderzoeken op verschillende
tijdstippen




2

,Zelfde persoon, verschillende
tijdstippen
Langer doorheen de tijd
Duurt lang




Eenmalig, verschillende
meetmomenten
Twee soorten:
 Trendonderzoek:
regelmatige tijdstippen,
niet dezelfde doelgroep
 Panelonderzoek:
regelmatige tijdstippen,
dezelfde doelgroep




3

, 1.3 Eisen aan onderzoek
1.3.1 Wetenschappelijke eisen
I. Empirisch
 Zintuigelijk waarneembaar
 Onderzoekbaar
 Hypothese moet je kunnen toetsen: deze veronderstelling moet falsifieerbaar of
weerlegbaar zijn (= bewijzen dat het klopt of niet klopt)
II. Onafhankelijk
 = Onafhankelijke opdrachtgever en onderzoeker
▫ Geen persoonlijke voordelen die het onderzoek sturen
▫ Geen vooropgezette mening die het onderzoek stuurt
 Een onderzoek niet in een bepaalde richting sturen
III. Betrouwbaar
 = Als je het onderzoek op dezelfde manier over zou doen, zou dit (ongeveer) dezelfde
resultaten moeten opleveren (‘exactheid’)
▫ Dit kan in gevaar komen door toevalsfouten
▫ Hoe kleiner de kans op toevalsfouten, hoe betrouwbaarder
IV. Valide (geldig)
 = Elk onderzoek zou ‘correcte’ resultaten moeten opleveren: je moet meten wat je wil
meten.
▫ Dit kan in gevaar komen door systematische fouten
▫ Hoe kleiner de kans op systematische fouten, hoe groter de geldigheid



Bolletjes dichtbij
elkaar = betrouwbaar
Hoe dichter bij het
midden = valide




Begrippen
betrouwbaarheid en validiteit verwijzen naar het vermijden van fouten in alle fasen van het onderzoek.


Empirische cyclus
 Schetst het verband tussen theorie of ideeën (bestaande kennis) enerzijds en empirie
anderzijds
 Deductie: vertrekt vanuit de theorie of ideeën en op basis hiervan worden
onderzoeksvragen gesteld of hypothesen gevormd
 Inductie: vertrekt vanuit de empirische realiteit, de data
 We spreken van een empirische cyclus: fasen van inductie en deductie kunnen elkaar
opvolgen  kan binnen eenzelfde onderzoek maar het is ook goed mogelijk dat een
onderzoek verder bouwt op een andere




4