Pincode TF 6de editie, Ruilen over de tijd (vwo) - antwoorden
Hoofdstuk 1: Ruilen over de tijd
1.1 Geld hoort bij het leven
1 De cartoonist wil aangeven dat je gedurende je leven vermogen opbouwt, dat je na je
pensionering gebruikt om te genieten van je pensioen. Hij gebruikt het vetmesten en
uiteindelijk opeten van een (spaar)varken als metafoor.
2
Levensfase Stroomgrootheden Voorraadgrootheden
Kind Sparen Banksaldo
Zakgeld Computer
Studerende jongere Huishoudelijke uitgaven Banksaldo
Sparen Computer
Werkend met of zonder gezin Huishoudelijke uitgaven Auto
Sparen Banksaldo
Computer
Gepensioneerd Huishoudelijke uitgaven Auto
Pensioenuitkering Banksaldo
Sparen Computer
3 a Jongeren hebben vaak een negatief vermogen omdat ze vaak studeren in die periode. Om
de studie(kosten), huisvesting en levensonderhoud te financieren sluiten ze een lening af. Het
geleende geld overstijgt vaak het spaargeld van een student.
b Inkomen dat je kunt verwerven door het beschikbaar stellen van kapitaal is bijvoorbeeld
rente. Je leent dan geld uit (sparen). Een ander voorbeeld is winst. Je belegt je vermogen
bijvoorbeeld in aandelen en ontvangt dividend.
c In de periode voor je pensioen verdien je vaak het meest. Met je inmiddels opgebouwde
vermogen in de afgelopen jaren kun je rente en dividend genereren. Met het verhuren van een
(gedeeltelijk) afbetaald pand kun je huuropbrengsten verkrijgen.
4 a Motieven voor de overheid om het sociaal leenstelsel in te voeren zijn:
- Het leenstelsel biedt jongeren uit alle lagen van de bevolking de mogelijkheid om te
studeren. Later zal de overheid profiteren van de hogere belastingopbrengst door de grotere
verdiencapaciteit.
- De financiering van het onderwijs wordt makkelijker als je geen leningen meer hoeft om te
zetten in een gift.
b Een student is minder geïnteresseerd in een langdurige stage omdat je dan langer moet
studeren, en dus langer moet lenen. Een korte stage betekent dat je dat onderdeel van de
studie sneller afrondt. Je hoeft dan enkele maanden minder te lenen.
c De oorzaak van de mismatch kan worden gezocht in het feit dat studenten hun studie sneller
willen afronden omdat het leenstelsel is ingevoerd en daarom een korte stage vragen.
Bedrijven bieden stages vooral aan van een half jaar.
Het gevolg is dat bedrijven in mindere mate gekwalificeerd jong personeel praktisch kunnen
opleiden. Dit zou in bepaalde branches de concurrentiepositie kunnen aantasten en leiden tot
kwalitatieve (structurele) werkeloosheid.
5 a Voorbeelduitwerking. Voor een investering in een opleiding tot piloot heb je een
studieschuld opgebouwd. Het is een investering in menselijk kapitaal om je (toekomstige)
verdiencapaciteit te verhogen. De kosten voor de opleiding nu, worden later terugverdiend
met een hoger loon in vergelijking tot het niet volgen van de opleiding.
b Eigen antwoord, waarin bovenstaande begrippen worden gebruikt voor je eigen afweging.
6 a De stroomgrootheden zijn: de rente en de aflossingen.
De voorraadgrootheden zijn: de hoogte van de schuld (en van de aflossing op zich).
b De tijd die nodig is om de schuld af te lossen = € 9.600 / € 800 = 12 jaar
© Noordhoff Uitgevers bv
1
,Pincode TF 6de editie, Ruilen over de tijd (vwo) - antwoorden
7 Meike heeft door het aangaan van een studieschuld geïnvesteerd in haar toekomstige
verdiencapaciteit. Ze heeft met de studie haar menselijk kapitaal vergroot en daarmee haar
verdiencapaciteit in vergelijking met de situatie waarin ze de studie niet zou hebben gedaan.
8 a Het gaat hier om ruil over de tijd omdat de kinderen onvoldoende geld hebben om een
huis te kopen, maar wel willen wonen. Ze willen de consumptie niet uitstellen en zullen daarom
(ook) geld lenen. De ouders hebben gespaard voor (toekomstige) consumptie maar kunnen
daar (tijdelijk) van afzien door het geld uit te lenen aan hun kinderen. Theoretisch zien de
ouders af van toekomstige consumptie om de kinderen nu te laten consumeren. Bij een
schenking geldt hetzelfde al zien de ouders dan af van (eigen) consumptie.
b Voordelen van geld lenen bij ouders in plaats van bij de bank:
- Rente is lager.
- Je hoeft geen contract met een financiële instelling aan te gaan.
- Je hebt veel informatie over de vermogensverschaffer.
- Je zult minder snel in problemen komen als je door omstandigheden niet kunt aflossen.
c De belastingdienst ziet een renteloze lening als een schenking, om belastingontwijking te
voorkomen. Wanneer het geld gratis geleend zou kunnen worden kan de niet betaalde rente
gezien worden als een gift /schenking van de ouders aan het kind.
9 a De huidige lage rente kan een probleem zijn voor de betaling van onze toekomstige
pensioenen. Een pensioenfonds spaart en belegt bedragen voor de toekomst (pensioenen van
de werkenden). Als je over de maandelijkse inleg van de deelnemers weinig rente ontvangt is
het moeilijker om voldoende rendementen op vermogen te verkrijgen voor
pensioenaanspraken in de toekomst.
b De overheid kan ruilen over de tijd, omdat de rente nagenoeg 0 is. De overheid zal eerder
besluiten investeringen te doen die wellicht later ook hadden gekund. Investeringen in
dijkverhoging en energieneutrale woningen lopen vooruit op behoeften in de toekomst.
c Vraag en aanbod van kapitaal bepalen de hoogte van de rente. Als de rente laag is zal er of
heel veel aanbod van vermogen zijn, ofwel heel weinig vraag naar vermogen.
Integratieopdrachten
10 a Student wilden nog snel gebruik maken van de oude regeling, waarbij het geleende
bedrag bij het behalen van een diploma een gift werd.
b Reden waarom de overheid leningen aan studenten biedt tegen een zeer lage rente, zijn:
- De overheid moet de toegankelijkheid om te studeren voor iedereen mogelijk maken.
- De overheid vindt het belangrijk dat jongeren investeren in menselijk kapitaal. Een hoge
rente zou sommige jongeren overhalen om meteen na de middelbare school te gaan werken.
- Het vergroten van het menselijk kapitaal in een land heeft positieve gevolgen voor de
internationale concurrentiepositie op lange termijn.
c De student ruilt over de tijd, omdat de student consumptie naar voren haalt door het volgen
van een studie waarvoor ze geld moeten lenen. Ze verwachten door het uitzicht op een beter
betaalde baan in de toekomst (hogere verdiencapaciteit) deze lening gemakkelijk terug te
betalen.
d Een reden waarom het Nibud het op een spaarrekening van geleend geld op een
spaarrekening zetten onverstandig vindt, is dat de ontvangen rente lager is dan de betaalde
rente. Bij banken is de spaarrente altijd lager dan de rente die ze vragen voor een lening.
11 a De levensfase die beschreven wordt zijn de twintigers en dertigers die werken en een
gezin met kinderen willen.
b Stroomgrootheid: de uitgaven voor de kinderopvang.
c Exact bedrag: Alleen de hoogte van de kinderbijslag is een exact bedrag (op het moment
van het schrijven van het artikel).
Schatting: Het inkomen per maand is een schatting gebaseerd op een gemiddelde, daarom is
ook het bedrag dat je nodig hebt voor een kind een schatting (ook al lijkt € 289 redelijk
precies). De inrichtingskosten (€ 500), zijn een schatting, net als de kosten voor de
kinderopvang.
© Noordhoff Uitgevers bv
2
,Pincode TF 6de editie, Ruilen over de tijd (vwo) - antwoorden
d Feit: recht op kinderbijslag, kosten voor een kind maak je al voor de geboorte.
Mening: misschien willen ouders oppassen, de kosten van de inrichting van een babykamer.
Herhalingsopgaven
1 a De bedragen in de bron gaan over vermogen van de jonge ondernemers.
b De jonge ondernemers hebben/hadden een bedrijf dat snel in waarde is gestegen. Hierdoor
stijgt hun vermogen. Of ze hebben uit dat bedrijf een hoog inkomen, zodat ze een vermogen
konden opbouwen. Het inkomen is een stroomgrootheid, het opgebouwde vermogen een
voorraadgrootheid dat je op een bepaald moment kun meten.
2 a Kind; eerste levensfase,
Ouders; jongvolwassenen die aan het begin van gezinsvorming en carrière staan,
Grootouders; middelbare leeftijd en gevorderd in loopbaan of al met pensioen.
b De financiële situatie van ouders met een opgroeiend kind ziet er als volgt uit:
Bij de geboorte hebben de ouders voldoende geld voor het kind, maar in de loop van de tijd
lopen de kosten op, bijvoorbeeld voor een studie. Als ze daar alvast voor sparen (vanaf de
geboorte van het kind), hebben ze het geld tegen de tijd dat het kind gaat studeren.
3 a De klant ruilt over de tijd als hij/zij gebruik maakt van de aanbieding. Hij/zij heeft aan het
begin van de contractperiode al de beschikking over de iPhone, terwijl deze aan het einde van
de contractperiode pas is afbetaald.
b Uiteindelijke betaald bedrag = 24 maanden x € 32 = € 768.
c Redenen waarom de overheid telefonie-abonnementen als een lening ziet, zijn:
- Om te voorkomen dat mensen die het eigenlijk niet kunnen betalen of reeds problematische
schulden hebben de mogelijkheid hebben een dure iPhone aan te schaffen. Hierdoor zouden ze
verder in de problemen kunnen komen.
- Om de aanbieders van telefoniediensten meer beperkingen op te leggen in de
informatievoorziening. Deze kan op de huidige manier misleidend zijn.
d eigen antwoord. Geef argumenten.
4 a De grootouders hebben geld over en kunnen dat gebruiken als ze hun kleinkind op weg
willen helpen met bijvoorbeeld een studie of een rijbewijs. Ze verminderen hun huidige
consumptie in ruil voor toekomstige (latere) consumptie door het kind. Bij het sparen voor een
kleinkind ruil je over de tijd door te sparen voor de toekomstige consumptie die het kleinkind
vanaf de achttiende verjaardag heeft.
b In plaats van sparen zou je mogelijk ook kunnen beleggen in aandelen/obligaties of
eventueel investeren in vastgoed.
© Noordhoff Uitgevers bv
3
, Pincode TF 6de editie, Ruilen over de tijd (vwo) - antwoorden
1.2 Sparen of lenen
12 a De motieven die de ouders van Amir kunnen hebben zijn: doelmotief (sparen voor een
doel) en/of vermogensmotief (vermogen verhogen door rente).
b Eindbedrag = beginbedrag x (1 + i)looptijd = € 5.000 x 1,0418 = €10.129,08
of
1 € 5.000,00 4% van € 5000 = € 200,00 € 5.200,00
2 € 5.200,00 4% van € 5200 = € 208,00 € 5.408,00
3 € 5.408,00 4% van € 5408 = € 216,32 € 5.624,32
4 € 5.624,32 4% van € 5624,32 = € 224,97 € 5.849,29
5 € 5.849,29 4% van € 5849,29 = € 233,97 € 6.083,26
6 € 6.083,26 4% van € 6083,26 = € 243,33 € 6.326,60
7 € 6.326,60 4% van € 6326,60 = € 253,06 € 6.579,66
8 € 6.579,66 4% van € 6579,66 = € 263,19 € 6.842,85
9 € 6.842,85 4% van € 6842,85 = € 273,71 € 7.116,56
10 € 7.116,56 4% van € 7116,56 = € 284,66 € 7.401,22
11 € 7.401,22 4% van € 7401,22 = € 296,05 € 7.697,27
12 € 7.697,27 4% van € 7697,27 = € 307,89 € 8.005,16
13 € 8.005,16 4% van € 8005,16 = € 320,21 € 8.325,37
14 € 8.325,37 4% van € 8325,37 = € 333,01 € 8.658,38
15 € 8.658,38 4% van € 8658,38 = € 346,34 € 9.004,72
16 € 9.004,72 4% van € 9004,72 = € 360,19 € 9.364,91
17 € 9.364,91 4% van € 9364,91 = € 374,60 € 9.739,50
18 € 9.739,50 4% van € 9739,50 = € 389,58 € 10.129,08
13 a
Jaar Beginbedrag Rente Eindbedrag
2017 € 700 0,011 x € 700 x 9/12 = € 5,78 € 705,78
2018 € 1905,78 € 1905,78 x 0,011 = € 20,96 € 1926,74
2019 € 1926,74 € 1926,74 x 0,011 = € 21,19 € 1947,93
2020 € 1947,93 € 1947,93 x 0,011 = € 21,43 € 1969,36
b Steward zou als alternatief aandelen of obligaties kunnen kopen.
14 Bij sparen voor een doel weet je wat je wilt doen met het geld, bijvoorbeeld een nieuwe
fiets kopen, een iPhone, of je rijbewijs halen.
Bij sparen uit voorzorg spaar je voor onverwachte tegenvallers, bijvoorbeeld dat je een nieuw
scherm in je telefoon moet laten plaatsen, na een valpartij.
15 Voorbeelden van mogelijke nadelen van lenen, zijn: rentelasten, niet terug kunnen betalen,
slijtage van een product en nog lang moeten afbetalen, terwijl je allang geen plezier meer hebt
van het product. Dingen kopen die niet bij je budget passen.
16 a
Jaar Beginbedrag Aflossing Rente Schuldrest
2017 € 8.000 € 2.000 € 400 € 6.000
2018 € 6.000 € 2.000 € 300 € 4.000
2019 € 4.000 € 2.000 € 200 € 2.000
2020 € 2.000 € 2.000 € 100 €0
17a Bank A: 24 maanden x € 394,40 = € 9.465
Bank B: 36 maanden x € 268,13 = € 9.653
Invloed op de keuzen hebben: de looptijd, de rente(stand), het maandbedrag.
b De lening bij bank A met 5% rente en een looptijd van 2 jaar is uiteindelijk het goedkoopst,
maar de maandlasten (€ 394,40) zijn hoger. Als Kim de aflossing per maand van € 394,40 niet
kan of wil betalen, dan kan de lagere maandlast van bank B (€ 268,13) opwegen tegen de
hogere totale kosten.
c Als Kim een oude auto koopt, loopt ze het risico dat de auto in waarde is verminderd of zelfs
© Noordhoff Uitgevers bv
4