Summary
Samenvatting Maatschappijleer - thema 2 - rechtsstaat
- Course
- Level
Samenvatting maatschappijleer thema 2 vwo
[Show more]
Seller
Follow
rooswesselsboer
Content preview
Idee en oorsprong van de rechtsstaatTotalitaire staat de staat dringt door tot in het persoonlijke leven en bepaald wat mensen mogen
doen, er heerst veel wantrouwen, achterdocht en corruptie.
Het is dan ook meestal een politiestaat de burgers leven in angst, omdat ze bang zijn niet het
gedrag te vertonen dat de staat wenst
Rechtstaat een staat waarin burgers met grondrechten worden beschermd tegen machtsmisbruik
en willekeur van de overheid
Nederland is een sociale rechtsstaat, er zijn verschillende wetten/voorzieningen om de
welvaart en het welzijn van de burgers te bevorderen
Een belangrijk voordeel van een rechtsstaat is dat er relatief veel sociale vrede en sociale cohesie
heerst. Ze zeggen daarom wel eens dat vertrouwen en wederkerigheid (voor wat hoort wat) hand in
hand gaan.
Dit bestaat ook tussen burgers en de staat, hierdoor ontstaat rechtszekerheid (de burgers en staat
leven de wetten te goeder trouw na)
De verlichting was tijdens de 18e eeuw, mensen verlangde naar maatschappelijk geluk
Vanaf de 16e eeuw had Europa maar weinig gelukkige perioden gekend, er waren vooral bloederige
burgeroorlogen. In de 17e eeuw oefende koningen een bijna onbegrensde macht uit over de
bevolking en over alle geledingen van de maatschappij. Op de helft van de 18 e eeuw kwam Europa
steeds meer in verzet tegen deze onrechtvaardige samenleving
Vanaf de 16e eeuw trokken ondernemende burgers de wereld in en kon de nieuwe kennis snel en
breed worden verspreid. Hierdoor begon het bestaande wereldbeeld en mensbeeld te wankelen.
Burgers begonnen te geloven in de kracht van de rede, door gebruik van hun gezonde verstand
konden ze steeds meer dingen beredeneren. Vrijheid was de eerste voorwaarde, maar dit zou nooit
bereikt kunnen worden als eerst de macht niet zou worden getemd.
Verschillende filosofen (Hobbes, Locke, Rousseau) zeiden dat mensen gelijk en vrij worden geboren,
maar door factoren als macht, overlevingsinstinct en geld ontstaan er ongelijkheden. Om dit te
beperken moet er een sociaal contract worden gesloten (= tot afspraken komen om in de natuurlijke
vrijheid en gelijkheid te kunnen leven)
De eerste taak van de staat moest zijn om de veiligheid van de burgers te garanderen en hun
eigendommen te beschermen. De staat kreeg monopolie op geweld, zodat ze deze geweldmonopolie
niet zouden misbruiken moest de staat zich aan regels houden. De macht mag niet meer worden
uitgeoefend door een heerszuchtige vorst die beweerd dat hij is aangesteld door God.
Grondbeginselen van de rechtsstaat:
Beginsel van grondrechten Alle mensen zijn in vrijheid en gelijkheid geboren en moeten zo
ook kunnen samenleven
Soevereiniteits- en democratiebeginsel gezamenlijk een vredesakkoord sluiten, het sociaal
contract
Legaliteitsbeginsel staat die het sociaal contract tussen mensen kan afdwingen, moet zich
strikt aan de wetten houden
Beginsel van trias politica de macht van de staat wordt begrensd door interne scheiding
Grondwet en grondrechten
, Het preambule is een document waarin beschreven wordt welke idealen een lans heeft, welke
fouten ze niet moeten, welke identiteit ze nastreeft (liberaal, socialistisch, religieus, seculier) en hoe
de staat moet worden ingericht.
De grondwet;
Begrenst de macht van de staat en garandeert daarmee de vrijheid van burgers
Legt de fundamentele rechten van burgers vast
Geeft aan hoe de belangrijke organen van de staat (koning, ministers, parlement etc..) in
grote lijnen zijn georganiseerd
Drukt de eenheid van de natie uit (alle burgers vormen een eenheid)
Door de Franse revolutie kreeg Nederland de staatsregeling van de Bataafse Republiek, de voorloper
van de grondwet, er stond in dat iedereen gelijk was. Een jaar na de val van Napoleon (1813) werd
Nederland een constitutionele monarchie (= een koninkrijk met een grondwet), Koning Willem I was
hierdoor geen absolute vorst.
In 1848 kwamen er opnieuw felle revoluties en werd er in de grondwet gezet dat de koning
‘onschendbaar’ is (buiten het spel van de macht gezet). De ministers kregen de verantwoordelijkheid
en de democratie werd vergroot door verkiezingen van de tweede kamer, al mochten alleen mannen
die bepaald bedrag aan belasting betaalde stemmen censuskiesrecht
Thorbecke zei dat de staat maar één taak had; de vrijheid van de burgers dienen. Hoe de burgers dat
gebruikte was aan hun zelf. Hierom werd de negentiende-eeuwse staat ook wel de nachtwakersstaat
genoemd (= een staat die zich voornamelijk inzet voor bewaking van de veiligheid van de burgers en
de noodzakelijke voorwaarden realiseert)
Deze nachtwakersstaat zorgde voor sociale onrust, er ontstond een klassenstrijd tussen arm en rijk
en tussen arbeid en kapitaal. Ook vrouwen wilde kunnen stemmen en naar school gaan.
In 1917 werd het algemene mannenkiesrecht ingevoerd, in 1919 het vrouwenkiesrecht. Ook ging de
staat beter godsdiensten op school geven.
In de twintigste eeuw maakte de Duitse bezetting een einde aan de grondrechten. De vrijheid werd
niet meer geregeld en bepekt, veel mensen werden vermoord.
Na de oorlog trad de oude grondwet weer in werking en in 1983 werd de nieuwe grondwet
geïntroduceerd.
Klassieke grondrechten:
Vrijheid en gelijkheid vormen de basis.
Er worden rechten beschreven die de persoonlijke vrijheidsrechte zo min mogelijk beperken.
Welke klassieke grondrechten kan je onderscheiden;
Het recht op gelijke behandeling in gelijke gevallen
De persoonlijke vrijheid (privacy, onaantastbaarheid van het lichaam)
Politieke vrijheid (algemeen kiesrecht)
Sociale grondrechten;
Dingen die de regering moet doen om het zo goed mogelijk voor de burgers te maken (staat moet
zorgen voor werk, sociale zekerheid, volksgezondheid etc..)
Door deze rechten werd de klassieke rechtsstaat een sociale rechtsstaat ofwel een verzorgingsstaat
Een groot verschil tussen deze twee rechten is dat bij de klassieke grondrechten ze zich meteen
kunnen beroepen en dus naar de rechter stappen wanneer deze rechten worden geschonden.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller rooswesselsboer. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.77. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
58716 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 15 years now