Samenvatting H1 Inleiding in de biologie - Biologie voor jou vwo 4
7 keer bekeken 0 keer verkocht
Vak
Biologie
Niveau
VWO / Gymnasium
Dit document is een samenvatting van H1 Inleiding in de biologie, dit hoofdstuk is samengevat aan de hand van het Biologie voor jou boek uit vwo 4. De samenvatting bevat:
1. Wat is biologie?
2. Organen, weefsels en cellen
3. Plantaardige en dierlijke cellen
4. Celorganellen
5. Transport door m...
1 Wat is biologie?
Organismen: levende wezens zoals planten, dieren, schimmels en bacteriën. Alle levende
organismen vertonen levensverschijnselen, zoals voortplanten, groeien, ontwikkelen en
stofwisseling, alle chemische (scheikundige) reacties in een organisme. Bij deze reacties spelen
enzymen een belangrijke rol, ze versnellen de chemische reacties van stofwisselingsprocessen:
katalyseren. Als organisme geen levensverschijnselen meer vertoont: dood. Dingen in de natuur die
nooit hebben geleefd: levenloos -> H2O, O2, CO2 en gesteenten.
Elk individueel organisme of individu heeft een unieke levensloop, die start direct na het ontstaan
van het organisme, dan begint een organisme met groeien en ontwikkelen (er treden veranderingen
op in bouw en het functioneren van het organisme of bepaalde delen ervan). Je kunt een levensloop
verdelen in verschillende fasen of stadia (te onderscheiden perioden), het eindigt met de dood.
Individuen behoren tot dezelfde soort als zij zich onderling kunnen voortplanten en vruchtbare
nakomelingen kunnen voortbrengen. Alle individuen van een soort doorlopen dezelfde fasen in hun
levensloop. Hoewel de individuen van een soort sterven, blijft de soort voortbestaan: levenscyclus
soort (eindigt: soort uitsterft).
Biologie is een natuurwetenschap. In de natuurwetenschappen bestuderen wetenschappers
natuurverschijnselen. Ander natuur wetenschappen zijn natuurkunde en scheikunde. Tussen biologie
en deze natuurwetenschappen bestaan overgangsgebieden, zoals biochemie. Een situatie waarin
biologie een rol speelt, is een context voor het vak biologie.
Organismen zijn georganiseerd in biologische eenheden: (organisatieniveaus)
- Molecuul: bouwstenen van stoffen (DNA: bevat erfelijke informatie van organisme)
- Cel
- Orgaan: veel verschillende cellen bij elkaar die samenwerken -> hart, oog, hersenen, bot.
- Organisme: eencelligen of meercelligen
- Populatie: groep individuen van dezelfde soort die in bepaald gebied leven en onderling
voortplant
- Ecosysteem: een min of meer begrensd gebied met bepaalde eigenschappen waarin een
populatie leeft. Zowel de levende (alle organismen) als de niet-levende natuur (temp.,
hoeveelheid zonlicht) in dat gebied maken deel uit van het ecosysteem -> weidegebied, bos.
- Biosfeer of systeem aarde: geheel aan ecosystemen op aarde
Emergente eigenschap: op een hoger organisatieniveau ontstaat een nieuwe eigenschap die er op
het lagere organisatieniveau niet is. Interactie tussen moleculen levert een levende cel op, en door
interactie tussen organen verschijn op het hogere organisatieniveau organisme de emergente
eigenschap ‘lopen’.
2 Organen, weefsels en cellen
Orgaanstelsel bestaat uit aantal organen dat samen
bepaalde functie uitoefent -> verteringsstelsel,
ademhalingsstelsel, bloedvatenstelsel. Het middenrif
scheidt de romp in de borstholte en de buikholte.
Dwarsdoorsneden romp van een mens en torso
man. 1. (Borst)wervel 2. Rib 3. Long 4.
Hart 5. Borstbeen 6. Galblaas 7. Lever 8.
Nier 9. Aorta 10. Maag
Organen zijn opgebouwd uit weefsels. Bij
meercellige organismen ontstaat bij de
ontwikkeling versch. typen cellen, deze hebben allemaal
een andere vorm en functie. Groep cellen zelfde vorm en functie: ………. weefsel. Van elke soort
bestaan versch. typen, vorm cellen in weefsel hangt nauw samen met de functie:
- Dekweefsel (epitheel): bekleedt en beschermt inwendige en uitwendige
lichaamsoppervlakten. Holle organen (longen en darmkanaal) dekweefsel: slijmvlies.
Bovenste laag huid is een ander type. Gemeenschappelijke kenmerken: cellen zijn vaak
rechthoekig en liggen heel dicht tegen elkaar aan.
, - Zenuwweefsel: in organen van je zenuwstelsel: hersenen, ruggenmerg en zenuwen.
Zenuwcellen geven informatie door, daarvoor bezitten ze sterk vertakte uitlopers die een
netwerk vormen.
- Spierweefsel: langgerekte cellen die kunnen samentrekken
- Bindweefsel: geeft steun en vorm aan organisme en afzonderlijke organen. Verbindt
lichaamsdelen onderling en vult ruimten tussen organen op. Bij bindweefsel liggen cellen
verder uit elkaar met daartussen vezels en tussencelstof. Vezels: stevig, elastisch of vormen
netwerk, type vezel: dichtheid en tussencelstof bepalen functie. Pezen: stevige vezels, want
grote slagader: elastisch, lever en milt: vezels die netwerk vormen -> geven ondersteuning
aan organen. Kraakbeen en been bestaan uit een type bindweefsel dat steunweefsel wordt
genoemd, omdat ze het lichaam ondersteunen.
Bij veel weefsels liggen de cellen niet direct tegen elkaar aan: tussencelstof. Soort: hangt af functie
weefsel.
- In beenweefsel bevinden zich tussen de cellen kalkzouten (stevigheid) en collageenvezels:
lijmvormende vezels die in beenweefsel zorgen voor de samenhang van het weefsel.
Beenweefsel zonder collageenvezels: hard en bros. Beencellen hebben uitlopers die in
contact staan met andere beencellen -> transport stoffen mogelijk. Kanaaltjes in beenweefsel
bevat bloedvaten en zenuwen.
- In kraakbeenweefsel liggen groepjes van 2 of 3 cellen tegen elkaar aan,
daartussen tussencelstof -> bevat minder kalkzouten maar meer
collageenvezels -> kraakbeen: elastisch en buigzaam. Hierdoor kan het
weefsel enigszins vervormen > plaatsen in lichaam waar vervormingen
kunnen plaatsvinden
Bij organismen is er een verband tussen vorm en functie van biologische eenheden (cellen en
weefsels) waaruit ze zijn opgebouwd. In het skelet is ook verband tussen vorm en functie.
Dijbeen en scheenbeen: langwerpige holle beenderen. Kop dijbeen: beenweefsel bestaat uit
beenbalkjes met daartussen beenmerg, beenbalkjes lopen in de
richtingen waarin de grootste krachten op worden uitgeoefend -> dijbeenderen: zo licht mogelijk
zonder dat dit ten koste gaat van de stevigheid en benen lichaamsgewicht dragen zonder dat het te
veel energie kost om ze te verzetten. Beenderen voeten: gewelfde vorm > goed in staat
lichaamsgewicht te dragen en schokken op vangen. Diersoorten in water: lichaamsvorm die weinig
weerstand ondervindt van het water -> stroomlijnvorm. Ook bij vogels en zoogdieren.
3 Plantaardige en dierlijke cellen
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper lynnkleinfalckenborg. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor $3.35. Je zit daarna nergens aan vast.
