Praktische Pedagogiek: Opvoeden door beginners
Hoofdstuk 1: Feiten en meningen
Het is inherent aan opvoeden dat met af en toe op problemen stuit die zich niet gemakkelijk laten
oplossen en waarbij men wel dat goede raad kan gebruiken. Het is denkbaar dat ouders
tegenwoordig minder goed op hun taak voorbereid zijn dan 100 jaar geleden. Toen moesten
kinderen vaak oppassen op hun jongere broertjes of zusjes en deden zodoende ervaring op.
De bijbel en filosofen, als Plato, konden geraadpleegd worden als het ging om opvoed advies. Na de
uitvinding van boekdrukkunst en de toename van het aantal mensen dat kon lezen, nam het aantal
boeken dat zich uitsprak over de verzorging en opvoeding van kinderen toe. In de diversiteit kunnen
bepaalde trends worden onderscheiden, die soms te relateren zijn aan maatschappelijke
ontwikkelingen. De situatie is ontstaan dat de nieuwe ouder kan kiezen uit tientallen adviesboeken,
tijdschriften, tv programma’s websites. Elk van deze bronnen pretendeert de nieuwste en meest
gefundeerde inzichten te beschrijven. Paradoxaal genoeg lijkt het er niet op dat hierdoor verzorgen
en opvoeden gemakkelijker wordt: zoals moderne jongeren overweldigd worden door het aanbod
van opleidingen lijkt het sommige ouders te duizelen van de wirwar aan opvoedingsadviezen.
Methoden van onderzoek
Men zou denken dat wetenschappelijk onderzoek uitkomst kan brengen bij tal van opvoedingsvragen
en dit is precies wat wetenschappelijke onderzoekers al heel lang pretenderen. In het bijzonder op
het gebied van de hygiëne, voedsel en geneeskunde is aanmerkelijke vooruitgang geboekt met een
enorme daling van de kindersterfte en een toename van de gemiddelde gezondheid en
levensverwachting als gevolg.
Onderzoek op pedagogisch termijn blijkt lastig. Bijvoorbeeld het principe van gerandomiseerde
klinische experiment (RCT) is dat met een groep patiënten op willekeurige wijze in tweeën deelt,
zodat beide groepen in een gelijke uitgangspositie verkeren. Hierna geeft men de ene groep een
potentieel nieuw medicijn en de andere groep geen medicijn. De groep die geen medicijn krijgt, krijgt
een placebo. Onderzoeken worden herhaald onder verschillende omstandigheden en uiteindelijk kan
er van deze onderzoeken een meta-analyse gemaakt worden. De resultaten van de onderzoeken
worden bij elkaar opgeteld en vergeleken. Dit leidt tot evidence-based behandelingen.
In de pedagogiek is het lastig evidence-based behandeling te verkrijgen. Stel dat men wil weten of
een bepaalde zindelijkheidstraining werkt, dan zou er een groep moeten zijn die de training doet en
een groep die een nep training doet. Probleem 1: nepbehandeling voor zindelijkheid. Daarnaast
kunnen ouders ook niet niks doen op het gebied van zindelijkheid. Ouders kunnen niet niet
opvoeden. Daarnaast staan ouders vaak niet neutraal tegenover een behandeling. Ouders zijn nodig
om de behandeling uit te voeren, en vaak zijn zij niet consequent.
Het onderzoek naar alledaagse opvoedingsproblemen kan op geen enkele wijze blind worden
uitgevoerd en het ideaal van een dubbelblind uitgevoerd gerandomiseerd klinisch experiment is
onhaalbaar.
Epidemiologisch onderzoek is mogelijk, maar hierbij is het lastig verbanden te leggen.
Stromingen
,Wellicht mede omdat het doen van goed wetenschappelijk pedagogisch onderzoek zo lastig is, is het
opvoedingsadvies vaak de speelbal geweest van ongefundeerde meningen en overtuigingen, zoals de
meningen van stromingen als het behaviorisme en de psychoanalyse.
Het behaviorisme is voornamelijk een creatie van de Amerikaanse psycholoog John Watson, die zich
liet inspireren door de bevindingen van de Russische fysioloog Ivan Pavlov. Pavlov had laten zien dat
dieren gemakkelijk de associatie leggen tussen 2 dingen of handelingen onder voorwaarde dat ze
regelmatig samen voorkomen. Watson meende dat dit leerproces ook bij mensen een voorname rol
speelde en dat allerlei gewoonten en gedragingen op deze wijze in de vroege jeugd aangeleerd zijn.
Een andere vorm van leren volgens Watson was het leren door beloning. Wanneer de handeling van
een kind gevolgd wordt door iets dat het kind prettig vindt, zal het kind deze handeling gaan
herhalen. Watson een andre behavioristen meenden dat eigenlijk alle gedragingen en vaardigheden
van volwassenen op basis van dit soort vroege leerervaringen zijn ontstaan. Hier was geen spoor van
bewijs voor. Het liefst zag Watson de sentimentele moeder vervangen worden door een reeks van
tijdelijke verzorgsters die geen tijd kregen voor het kind genegenheid op te vatten. Kinderen dienden
zo min mogelijk geknuffeld te worden en eigenlijk zo veel mogelijk als een volwassene behandeld te
worden. Zo zou het schadelijke verwennen van jonge kinderen voorkomen worden.
In de jaren 20 en 30 van de vorige eeuw legden de opvoedingsdeskundigen een sterke nadruk op
vroege leerervaringen en het belang van absolute regelmaat. Regelmaat was de moeder van de
gewoonte. Wanneer het kind elke avond om klokslag 7 naar bed gebracht werd, zou het discipline
bijgebracht worden en opgroeien tot een ordelijk en ordentelijk mens.
Het door Watson geponeerde belang van vroege jeugdervaringen werd vrij algemeen onderschreven.
Jacob Cats (1581-1660) wees op de grote verantwoordlijkheden van ouders:
‘Indien de jockheyt niet en deugt
En geef de schult niet aen de jeugt
De vader selfs verdient de straf
Die haer geen beter les gaf’’
‘Een kint is als een wit papier
Dus let op dit onnoosel dier
Want soo daer yemant quaet in prent
Soo is dat edel wit geschent’
In de 20e eeuw werd de gedachte dat er een grote verantwoordelijkheid om in de vroege jeugd van
hun kind het juiste te doen op de ouders rust, omdat de gevolgen wellicht onomkeerbaar zijn. Onder
andere door de psychoanalytici. De psychoanalyse is de schepping van de Weense zenuwarts
Sigmund Freud. Voor pedagogen, psychologen, kinderartsen en psychiaters was vooral Freuds visie
op de kinderlijke ontwikkeling van belang. Deze visie was voornamelijk gebaseerd op Freuds
herinneringen aan zijn eigen kinderjaren, maar Freud zag haar ook bevestigd in de verhalen van zijn
volwassen patiënten.
Kenmerkend was dat Freud overal in de kinderlijke ontwikkeling voorstadia zag van de volwassen
seksualiteit.
Ontwikkelingsstadiu Leeftijd Kenmerken
m
1: Orale fase Eerste levensjaar Kind verkent de wereld via de mond.
Belangrijk zuigbehoefte van kind te erkennen.
Duur borstvoeding van belang
, 2: Anale fase Peuterjaren Kind beleeft plezier aan het ledigen van de
ingewanden, spelen met ontlasting en knoeien in het
algemeen.
Moment voor zindelijkheidstraining
3: Fallische fase 3—6 jaar Kleuters ontdekken het eigen geslachtsdeel
Zoon zou het liefst zijn moeder willen bezitten en
krijgt boosaardige gedachten over vader.
De kinderlijke ontwikkeling omvat volgens Freud nob meer stadia. Duidelijk is geworden dat in het
alledaagse gezin onvermoede en hoogst troebele zaken afspelen. Seksualiteit, onderdrukking, moord
en doodslag zijn aan de orde van de dag, zij het gelukkig meestal onder de oppervlakte van een
vreedzame co-existentie.
Het is belangrijk te realiseren dat de psychiatrie tientallen jaren gedomineerd is geweest door het
psychoanalytische gedachtegoed en dat veel opvoedingsadviseurs zich erdoor hebben laten leiden.
Het kind had zijn onschuld verloren en tradities als het knuffelen met papa en mama in het grote bed
op zondag ochtend of het gezamenlijk baden met papa en mama werden met nieuwe ogen bezien
Conclusie
De beschikbaarheid van bepaalde technologische verworvenheden, zoals zuigflessen en celstofluiers,
heeft het oordeel over sommige adviezen veranderd en andere adviezen doen ontstaan. Ook
diepgewortelde en cultureel verankerde overtuigingen veranderen. Een zekere variabiliteit en
diversiteit in opvoedingsadviezen is onvermijdelijk.
Het is zeer de vraag of de sinds ongeveer 100 jaar in het Westen nagestreefde
verwetenschappelijking van de adviezen hierin veel verandering zou brengen. Ook de
wetenschappelijk gefundeerde inzichten zijn aan slijtage onderhevig en veel wetenschappelijk
onderzoek kan de toets der kritiek nog niet doorstaan.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller zarahdekoning. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.79. You're not tied to anything after your purchase.