Summary
samenvatting context Nederland havo 5
- Course
- Level
samenvatting context Nederland havo 5 vernieuwde versie
[Show more]
Seller
Follow
jilledwards1
Reviews received
Content preview
Geschiedenis context Nederland 1948-20082.1 Wederopbouw, 1945-1960
Na WO2 -> de VS en de SU waren tegenpolen -> VS waren democratisch en kapitalistisch en SU was totalitaire dictatuur met
communistische planeconomie.
Beide landen wilden invloed uitbreiden op verwoeste Europa -> vervolg: Koude Oorlog.
Koude Oorlog = Periode van vijandschap tussen de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten zonder dat het tussen hen tot een echte
oorlog kwam, 1945-1991.
Om expansie van communisme tegen te gaan, ontwierp Amerikaanse minister George Marshall een economisch hulpprogramma:
de Marshallhulp.
De Marshallhulp maakte een einde aan de Nederlandse neutraliteitspolitiek.
Samenwerkingsverband tussen VS en andere landen werd op militair gebied versterkt door oprichting NAVO (1949).
In Oost-Europa -> Stalin verbood landen om deel te nemen aan Marshallhulp -> deze landen werden communistische
satellietstaten van SU.
In 1955 -> satellietstaten van SU gingen ook een militair bondgenootschap aan: het Warschaupact.
Aan beide kanten (VS en SU) werden atoomwapens ontwikkeld -> leidde tot wapenwedloop -> zorgde voor dreiging van
atoomoorlog.
Marshallhulp = Economische hulp die na de Tweede Wereldoorlog gegeven werd door de Verenigde Staten aan Europa voor
wederopbouw, het tegenhouden van het communisme en het creëren van een afzetmarkt.
Neutraliteitspolitiek = Politiek beleid van een land dat in het geval van een oorlog of conflict geen partij kiest.
Satellietstaten = Landen die volledig onder controle van een ander land staan
Wapenwedloop = Het streven van twee verschillende partijen om de meeste en krachtigste (kern)wapens te bezitten.
Atoomoorlog = Oorlog met kernwapens en dreiging van massavernietiging
In 1945 -> Duitsland was verdeeld in 4 bezettingszones -> de VS, Engeland en Frankrijk bestuurden het westen en de SU
bestuurde het oosten.
Berlijn was ook opgesplitst in 4 bezettingszones.
In 1949 -> Duitsland werd opgesplitst in 2 landen -> westerse zones werden de Bondsrepubliek Duitsland (BRD) en in SU werd
de Duitse Democratische Republiek (DDR) gesticht.
Bondsrepubliek Duitsland (BRD) = Bondsrepubliek Duitsland, de naam voor West-Duitsland, 1949-1990
Duitse Democratische Republiek (DDR) = Duitse Democratische Republiek, de naam voor Oost-Duitsland, 1949-1990
De Marshallhulp moest de wederopbouw van Nederland en zijn economie mogelijk maken -> VS wist op deze manier invloed uit
te breiden, het communisme in te dammen en een Amerikaanse afzetmarkt in Europa mogelijk te maken.
Wederopbouw = Periode na de Tweede Wereldoorlog waarin Nederland werkte aan het herstel van het land (huizen, fabrieken,
bruggen, etc.) en van de economie.
Tijdens wederopbouw was samenwerking belangrijk -> de KVP (Katholieke Volkspartij) en de PvdA (Partij van de Arbeid) vormden
samen de Rooms-Rode coalitie.
Geleide loonpolitiek moest zorgden voor verbetering van Nederlandse concurrentiepositie op wereldmarkt.
In jaren 50 -> dankzij Marshallhulp en het economische beleid van Rooms-Rode coalitie groeide de Nederlandse economie en
industrie -> ook in BRD herstelde economie (Wirtschaftswunder).
Internationale handel kwam op gang -> Nederland profiteerde daarvan door lage loonkosten en goedkopere producten -> door
hogere verkoopcijfers daalde de werkloosheid in Nederland.
Rooms-Rode coalitie = De regeringen van 1946 tot 1958 waarin rooms-katholieken (de KVP) en sociaaldemocraten (de PvdA)
samenwerkten. Centraal stond de wederopbouw van Nederland.
Geleide loonpolitiek = Economisch beleid tijdens de wederopbouw waarbij de overheid de lonen bewust laag hield, zodat de
Nederlandse concurrentiepositie op de wereldmarkt kon verbeteren.
Wirtschaftswunder = Het snelle herstel van de West-Duitse economie in de jaren vijftig.
Om nieuwe wereldoorlog te voorkomen werd EGKS opgericht -> kolen en staal zijn belangrijke producten voor zware industrie en
onmisbaar tijdens oorlog (werden gebruikt voor produceren van wapens) -> EGKS maakte bijvoorbeeld een herbewapening van
Duitsland een stuk lastiger -> West-Duitsland, Frankrijk, Nederland, België, Luxemburg en Italië sloten zich aan.
In 1957 -> EGKS-samenwerkingsverband werd uitgebreid door oprichting EEG -> om Europese economie te versterken werden
afspraken gemaakt over het vrij reizen van personen en goederen over landsgrenzen van deelnemende landen -> later groeit dit uit
tot EU.
Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS) = samenwerking tussen zes West-Europese landen op het gebied van de
industrie, opgericht in 1951.
Europese Economische Gemeenschap (EEG) = opgericht in 1957 en start in 1958 door Nederland, België, Luxemburg,
Frankrijk, Italië en West-Duitsland. Samenwerking met als doel het vormen van een gezamenlijke economische markt. Later
werden steeds meer landen lid van de EEG.
Na oorlogsjaren -> verstedelijking vond plaats, mensen verhuisden van platteland naar steden -> ook veel Nederlanders
verhuisden naar buitenland.
Nederland werd van verzuiling hersteld -> maatschappij was opgedeeld op basis van geloofsovertuigingen of maatschappelijke
opvattingen.
De vreugde van de bevrijding had als gevolg dat mensen gezinnen gingen stichten -> mensen uit deze generatie werden
babyboomers genoemd.
Verzuiling = Binnen de maatschappij zijn gescheiden sociale groepen, waarbinnen zich het leven afspeelt. In Nederland spreken
we van vier ‘zuilen’, die vanaf het eind van de 19e eeuw tot het midden van de jaren zestig van de 20e eeuw bestonden:
protestanten, katholieken, socialisten, liberalen (algemenen). Elke ‘zuil’ had eigen politieke partij, omroep, krant, sportclub, school,
enz.
Babyboomers = Geboortegolf na de Tweede Wereldoorlog in West-Europa en de Verenigde Staten.
, 2.2 Dekolonisatie en de verzorgingsstaat
Na bevrijding Indonesië brak er gewelddadige periode aan -> Indonesië wilde onafhankelijk worden -> Nederland niet mee eens ->
Nederland voerde in 1947 een politionele actie uit -> de Verenigde Naties keurde aanpak van Nederland af -> Nederland ging
door en stuurde juist nog meer militairen -> toen VS begonnen te dreigen de Marshallhulp op te heffen voor Nederland, gaf
Nederland wel toe -> op 27 december 1949 werd Indonesië onafhankelijk.
Politionele actie = Het woord politionele actie is bedacht door de Nederlandse regering om de militaire actie minder erg te doen
lijken. Het woord politie zit erin verwerkt, hierdoor leek het net alsof het een binnenlandse actie was. Zo hoopte de Nederlandse
regering dat de VN zich er niet mee zouden bemoeien. In werkelijkheid werden er Nederlandse soldaten naar Indonesië gestuurd
om gebieden in Indonesië weer te veroveren.
Indonesische onafhankelijkheidsoorlog = Strijd tussen Nederland en Nederlands-Indië om onafhankelijkheid. De strijd werd
officieel gevoerd tussen 17 augustus 1945 (toen Soekarno de Indonesische onafhankelijkheid uitriep) en 27 december 1949 (toen
de Republiek Indonesië erkend werd).
Door succesvolle economische beleid van Rooms-Rode coalitie en later de vondst van aardgas, groeide economie van Nederland
in jaren 50/60 -> toegenomen welvaart zorgde ervoor dat overheid zich meer ging bezighouden met welvaart van burgers -> in
1957 werd Algemene Ouderdomswet (AOW) ingevoerd -> langzaam groeide Nederland uit tot een verzorgingsstaat.
Algemene Ouderdomswet (AOW) = De AOW is een wet die het verplichte basispensioen regelt in Nederland. Het is een
volksverzekering.
Verzorgingsstaat = Samenleving waarin de overheid zorgt voor mensen die geen inkomen hebben.
In 1959 was er een gasbel -> zorgde voor economische stimulans -> hierdoor genoeg geld beschikbaar om verzorgingsstaat
verder uit te breiden -> in jaren 60 werden veel sociale wetten ingevoerd, bijv. Algemene bijstandswet (iedereen in Nederland had
garantie op een minimuminkomen) en Wet Arbeidsongeschiktheidsverzekering (WAO) (langdurige zieke arbeiders kregen
uitkering).
Gasbel = In 1959 werd in het Groningse Slochteren een enorme hoeveelheid aardgas ontdekt, de gasbel.
Tijdens jaren 60 steeg werkgelegenheid enorm -> gevolg hiervan: loonstijging -> de geleide loonpolitiek hield op en werd
vervangen door vrije loonpolitiek -> gevolg van gestegen lonen: welvaartsexplosie -> niet alleen de rijken konden luxeproducten
kopen -> wasmachines en koelkasten waren in steeds meer huishoudens te vinden en tv werd nieuwe messamedium ->
Nederland groeide uit tot een consumptiemaatschappij en een welvaartsstaat.
Massamedium = Middel van communicatie met een groot publiek (bijvoorbeeld krant, radio of televisie).
Consumptiemaatschappij = Een samenleving waarin mensen (luxe) producten kunnen kopen die niet direct nodig zijn om te
overleven.
Welvaartsstaat = Verzorgingsstaat waarin de overheid invloed uitoefent op de verdeling van de welvaart. Bijvoorbeeld door
belastingen te heffen en uitkeringen in te voeren.
Door veranderingen in de Nederlandse maatschappij in jaren 50/60 ging verzuilde samenleving steeds meer wankelen -> door
komst van televisie maakten mensen kennis met zenders van andere zuilen (katholieken keken daardoor ook naar programma’s uit
socialistische zuil en andersom) -> mensen maakten kennis met andere ideeën en werden kritischer over ideeën van hun eigen zuil
-> ook nieuwe rol van overheid speelde belangrijke rol in leven van burgers (mensen hoefden niet meer aan te kloppen bij
organisaties binnen zuilen, maar hadden sociale wetgeving om op terug te vallen) -> aantal Nederlanders dat lid was van
kerkgenootschap daalde (rol van kerk in samenleving verkleinde = ontkerkelijking).
Ontzuiling = Verminderen en verdwijnen van de verzuiling in Nederland.
2.3 Maatschappelijke veranderingen
Midden jaren 50 kwamen er verschillende jongerenculturen op -> jongeren waren over het algemeen hoger opgeleid dan ouders en
hadden ander beeld van wereld, want jongeren hadden oorlog niet meegemaakt -> popmuziek maakte ook opmars (Elvis Presley
populair in 1956).
Jongerenculturen = een cultuur die specifiek leeft onder jongeren.
Nederlandse jongerenculturen:
Nozems: hadden geld en vrije tijd, kochten kleding, muziek en brommers, droegen leren jackets en hadden vetkuiven, ouders
waren gewend zuinig te leven.
Provo’s: hoogopgeleid, hadden kritiek op autoriteiten en consumptiemaatschappij (gevolgen voor milieu).
Hippies: keerden zich tegen het kapitalisme, milieuvervuiling en geweld.
In 1956 einde gemaakt aan handelingsonbekwaamheid van vrouwen -> door komst van technologie in huishouden was de vrouw
geen dag lang meer bezig -> belangrijk was komst van anticonceptiepil, waardoor komst van kinderen gepland kon worden -> in
1971 werd echtscheidingswet verruimd -> steeds meer gelijkheid tussen man en vrouw -> toch verdienden vrouwen minder dan
mannen voor dezelfde werkzaamheden.
Handelingsonbekwaamheid = In 1956 werd de handelingsonbekwaamheid van vrouwen in de wet afgeschaft. Vanaf toen
mochten vrouwen werken en een eigen bankrekening openen zonder toestemming van hun man.
Anticonceptiepil = Meest voorkomende vorm van anticonceptie die zwangerschap voorkomt. De pil werd in Nederland in 1964
geïntroduceerd en zorgde ervoor dat de komst van kinderen gepland kon worden en voor een verandering in de seksuele moraal.
Echtscheidingswet = In 1971 aangepaste wet waardoor het makkelijker werd om van elkaar te scheiden.
Halverwege jaren 60 ontstond tweede feministische golf (emancipatiebeweging) -> verschillende actiegroepen werden opgericht,
zoals Man Vrouw Maatschappij en Dolle mina (streden voor gelijke behandeling van vrouwen in alle opzichten) -> deze periode
ontstond ook nieuwe seksuele moraal -> seksuele vrijheid werd belangrijker gevonden -> er kwamen ook homo-
emancipatiebewegingen die streden voor gelijke rechten.
Tweede feministische golf = Na de eerste feministische golf uit de negentiende eeuw ontstond er in de jaren zestig een tweede
golf. Actiegroepen streden voor gelijke rechten, kansen en mogelijkheden voor vrouwen in de samenleving.
Seksuele moraal = De maatschappelijke verandering in de omgang en de kijk op seksualiteit, ook wel seksuele revolutie.
Homo-emancipatiebeweging = Zette zich in voor gelijke rechten voor homoseksuelen, onder andere door te demonstreren.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller jilledwards1. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.86. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
51036 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 15 years now