Summary
Samenvatting Landshap, stad en publieke ruimte
- Course
- Institution
Samenvatting Landschap, Stad en Publieke ruimte op basis van slides en eigen notities. Vak gegeven door Sven Verbruggen.
[Show more]
Seller
Follow
fv2002
Reviews received
Content preview
Architectuur en Omgeving: landschap, stad en openbare ruimte1. INTRO / UTOPIA
De utopische stad = ?
- Utopische stad VS historisch gegroeide stad
- ‘gepland VS ‘organisch
- Utopische gedachte, zeker in het begin, waar een soort ideaal beeld is dat los staat van de historische stad. Bedacht
vanuit de kritische geest en staat los van hoe de historische stad organisch gegroeid is. Het is denkbeeldig een ideale
constructie.
- Utopische stad = denkbeeldige ideale stad
o Stad gecreëerd met oog op groots mogelijke geluk en groots mogelijke harmonie in sociale samenleving vaak
gekoppeld aan herstructurering en droom wetenschappelijke vooruitgang
▪ Wordt ideëel bedacht en vormt een soort kritiek op de samenleving en met de tijd zal het groeien en
ambitie te hebben om ook het bestaande te herstructureren.
o Utopie: niet te verwezenlijken ideaal (op aarde)
Eschatologie: dogmatisch, droom voor het hiernamaals
Ideologie: geheel van ideeën die richtinggevend zijn voor sociaal-politiek handelen
▪ tekst maakt een onderscheid in de utopie, het niet te verwezenlijken ideaal (in het begin) en is verschillend
van de eschatologie, wat een soort idee of gedachtenconstructie is van het hiernamaals. Eschatologie is iets
dat in lijn ligt met de gedachten om daar ooit te komen. Utopie is niet iets dan aan het begin of einde van de
geschiedenis zit, het is gewoon een abstracte constructie.
▪ Ideologie: geheel van overtuigingen over het sociaal en politiek handelen.
o Relevantie
▪ In welke stad wonen we? Van welk land dromen we? Welke stad willen we? Schetsen evolutie van
menselijke idealen (van architecten, ingenieurs, politici, filosofen, schrijvers,…) in verband met stedelijkheid,
maatschappij en wereldbeeld.
▪ Relevantie van denken over utopie: een soort instrument om te denken over de stad, kritiek er op te geven,
soms echt als actieplan. Om de gedachten over de stad te organiseren.
Utopia van Thomas More (1478-1535)
- Thomas More, Kanselier Hendrik VII (Engeland)
- Auteur Utopia (1516), sociaal manifest gebaseerd op Griekse ideaal (Plato)
- Elke streek (in Italië) heeft eigen spanningen → elke streek zal invloeden of condities hebben op de utopische
gedachte.
- Moet het in verdoken vorm doen want geeft kritiek op koning.
- Utopia = ‘nergensland’
o Kritiek op bestaande toenmalige maatschappij en samenleving in Engeland
o Visie dat ‘eigendom’ en ‘bezit’ verderfelijk zijn en slechte invloed uitoefenen op samenleving.
o Utopia = representatie van volmaakte maatschappij: overheid, samenleving, economie, religie, …
Basisideeën model maatschappij:
o eigendom en winst maken komen niet voor (geen concentratie macht)
o bestuur op basis van representatieve, parlementaire democratie mensen verkozen om structuur en evenwicht in
stad te houden
o strikte reglementering van beroepen (max. 6 uur werken per dag, voor iedereen; verplichting tewerkstelling in
agrarische sector, …) ziet dat niet iedereen evenveel werkt nu (adel doet niet, slaven veel te veel)
o gemeenschapsleven en opvoeding zijn belangrijk elementen
1
,Eiland Utopia & hoofdstad Amaurote
- Eiland Utopia:
o Cirkelvormig eiland van 200 mijl doorsnede
o Opgebouwd uit 54 steden, op een dagreis van elkaar gelegen
o Steden volgen zelfde patroon als hoofdstad Amaurote
o Begint een stuk Utopia te bedenken wanneer hij aan de voet van de kathedraal van
Antwerpen staat
o Schetst het als verschillende steden naast elkaar
- Hoofdstad Amaurote:
o Grid: 3300 m x 3300 m
o Bevolking: maximum 6000 gezinnen (10 tot 16 personen): 60.000-96.000 inwoners
o Het is vanuit een abstract niveau bedacht en heeft dus een soort geometrische figuur
waarbij de context een stuk verdwijnt. Vrij arbitrair opgezet. Iedereen leeft op zelfde
manier. Bij 3 wordt het bijvoorbeeld georganiseerd met markten (geen klassieke, maar
waarbij gemeenschapsleven zich afspeelt en kunnen samenkomen.) zieken worden buiten
de stad gevestigd (nr 5) om ziektes onder controle te kunnen houden.
Francis Bacon: New Atlantis 1627
Niet volledig afgewerkt. Ook een geometrische figuur, waar centraal de wetenschap gezet
wordt. Een van de grootmeesters van vrijmetselarij. Sterk geloof in dat de wetenschap de
vooruitgang zal verzorgen. Het huis van de wetenschap wordt gebaseerd op de tempel van
Salomon. (wat ook de oer referentie is voor de vrijmetselarij, zonder dat iemand perfect weet
hoe die er ooit heeft uitgezien). Verschillende geometrische figuren getekend of aanhalens
gedaan hoe die er zou uitzien en uitgetekend hoe die georganiseerd zou kunnen zijn.
Tommaso Campanella’s Città del Sole (1616-1636)
- Tommaso Campanella, Italiaanse monnik (1568-1639), komt in conflict met de kerk
- Zonnenstad als ‘Politiek manifest:’ met de kerk als centrale kracht. Maar model kent zich ook op de
gangbare ideeën rond het verdedigen van de stad. Steden waar veel handel gedreven wordt en waar
handel beschermt moet worden. beschermende vesten rond een stad.
o communistische visie:
▪ uitschakelen van particuliere bezit en gelijke verdeling /toegankelijkheid van
producten
▪ gemeenschap domineert (geen traditionele gezinnen)
▪ arbeidsplicht is een erezaak
▪ gemeenschap neemt rol van opvoeding over
▪ kosmische orde centraal
- Morfologie:
o gebouwd als een heuvel, doorsnede van 2 mijl
o opgebouwd uit 7 concentrische muren
o concentrische wallen hebben militaire en educatieve functie, daartussen wooneenheden
o wooneenheden: gelijkvloers gemeenschappelijke delen, daarboven gaanderij
o centraal in plan: stadsplein en tempel
o veel oorlog ingenieurs ingeschakeld om aan stadsplanning te doen voor bescherming van de stad.
Idee van 7 concentrische cirkels betekent ook dat je 7 keer een stad moet overwinnen want kan
het ring per ring afsluiten per verdedigingsmechanisme.
o Publieke ruimte onderin, woningen erboven en soort colonnade (puntjes in cirkels) waarbij je in rondgang, de
muur dient als een indirecte educatief tableau waarin je het goede leven kan uitleggen en waar ondernomen kan
worden en handel gedreven kan worden, private.
o Stadcentrum staat een tempel centraal waar je via radialen de stad kan verlaten
2
,Johan Valentin Andrea’s Christianopolis (1623)
- Johan Valentin Andrea (1586-1654), Duitse predikant
- Christianopolis als Luthers - christelijke variant Zonnestad
- Ideale samenleving gebaseerd op vroomheid, reinheid en tucht. 10
geboden als gedragsregels voor samenleving
- Meer christelijk van aard. Komt meer van de bijbel terug om regels
op te zetten van de stad.
- Christianopolis _ morfologie
o Versterkte stad (4ha)
o ‘Gezinswoningen’ gegroepeerd in 4 rondgaande huizenrijen (telkens 3 verdiepingen)
o Een centrale as die uitgeeft op centraal plein met kerk
o Zonering via functies (clustering van agrarische bedrijven, industrie, handel,…)
o Opnieuw een andere interpretatie van de verdedigingslinie, die een geometrische figuur kent.
Dromen van een rationele industriële maatschappij
- Bevolking groeit, mensen moeten meer bij de industrie betrokken worden, minder op het platteland aan agricultuur
doen, maar in de stad gaan wonen. er ontstaat een geloof in de kracht van de bevolking, dus groeiende ideeën rond de
maakbaarheid van de stad. Voor het eerst worden de ideale modellen mee in de echte stadplanning betrokken
Claude-Nicolas Ledoux (1735-1806)
- La ville idéale de Chaux (circa 1780)
- Personeel in huizen rond fabriek. Wilt mensen in nabijheid van de fabriek zodat je ze kan controleren
(overzicht over de in en outs van producten en niet het gevaar loopt om buiten muren van de stad te
gaan.
o Salines royale / Koninklijke zoutwinnerij Arc-et-Senans (diameter 370 m) (1771)
- Bruno Renard (1804-1879) Le Grand Hornu (1815-1835)
Reactie op industriële maatschappij
- Arturo Soria Y Mata’s (1844-1920) Ciudad Lineal, Bandstad of Lijnstad (1882)
o Ideaal: ont-stedelijken stad en verstedelijken platteland
- Resultaat: één enkele gordel die kan lopen van Madrid tot Brussel en verder…
- Centrale gordel biedt alle mogelijkheden van transport, nutsvoorzieningen, winkels,
parken en publieke gebouwen, waarrond woningen geconcentreerd worden.
o Door spanning die ontstaat tussen platteland en stad, en de productiviteit die zich
afspeelt in de stad, is er een zoektocht om het aanbod steeds continueer te maken.
o Een van de industriële ideeën is dat er een continue stad kan zijn, de lijnstad.
Reacties op evolutie einde negentiende eeuw:
- Ontstaan van concept Garden Cities (tuinsteden of tuindorpen) en oprichting van Garden City
Association (°1899) olv de Brit Howard Ebenezer
o aanvankelijk ontworpen als ‘groene, zelfvoorzienende steden (met beperkte omvang circa 32.000
inwoners) met eigen werkgelegenheid’ en sociale mix (arbeiders en middenklasse)
o concept slechts deels gerealiseerd in praktijk: later steeds meer ‘slaapsteden’ of dormitory suburbs
o in realiteit ook beperkte sociale diversiteit
- de staatsstructuur veranderd, belastingsystemen worden nationaler georganiseerd waardoor er
stadsomwallingen verdwijnen. In die gedachte zijn er een aantal landeigenaren of industriële heren die zeggen dat zijn
arbeiders niet meer persé in nabijheid van de fabriek moeten wonen, maar ze mogen ook verder weg kunnen wonen,
op iets goedkopere grond. Wat een opportuniteit wordt voor ontwerpers om een nieuw netwerk te maken van
satellietsteden met lokale voorzieningen en een ideaal beeld van wonen in het landschap.
- Wijken mogen niet te groot worden en moeten sociale mix voorzien. Lukt niet altijd. (steden met landschap er tussen
en ringwegen die verbindingen maken tussen stad en dorp. Sociale voorzieningen blijven vaak achter want moeten
door overheid gefinancierd worden.
3
, - Letchworth Garden City (Hertfordshire UK) °1903 door Howard Ebenezer
- Komt propaganda bij kijken. Vroeger moesten we in stad leven waar veer
vervuilende industrie was en fijn stof. Dit deel van de stad kunnen we nu
ontvluchten en in suburbs gaan wonen.
- Tuinsteden in België in eerste instantie slechts beperkt ontwikkeld via
‘tuinwijken’ tijdens het interbellum (reactie op woningnood na WOI)
Ontstaan van moderne denken over stedenbouw in het
interbellum
- Ontstaat gedachte door fragmenten en eerste woningnood, en wederopbouw,
het idee van dat je volledige plannen moet maken. Het beroep
stedenbouwkundigen ontstaat dan pas.
- Vroeg 20 -eeuwse stad wordt vooral bedacht door transport, handel en diensten en het organiseren van het wonen is
op dat moment nog ondergeschikt (gestapelde in torens, zonder veel sanitaire voorzieningen) dus eerste vraagstukken
van dense steden zijn over wonen en werken, en organiseren van ontspanning en transport, maar misschien niet
satellietsteden.
- Vertrek- of pijnpunt:
o Vroeg twintigste-eeuwse stad wordt gedomineerd door productie (liberale stad) en dan vooral door tertiaire
sector (handel, diensten en transport)
o → Begin twintigste eeuw komt hier sterke kritiek op (// opkomst socialisme en modernisme)
o Toenemende consumptie van vrije ruimte in platteland.
- Nood aan analyse van de verschillende stedelijke functies:
o Wonen
o Werken
o Ontspanning (zowel geestelijk als lichamelijk)
o Transport
➔ Le Corbusier (1887-1965)
De utopische modernistische stad
- Le Corbusier (1887-1965) : Ville contemporaine pour trois millions d’habitants (1922)
o Antwoord op toenemende woningtekort, gebrek aan kantoorruimte en verkeerschaos
Dromen van een groene stad / wereld
- Frank Lloyd Wrights (1867-1959) Broadacre City (1932)
- Anti-stad
o Morfologie:
▪ Decentralisatie (mogelijk door nieuwe vormen van transport en communicatie)
▪ Organische architectuur
- Er zijn bewegingen ie zeggen dat we de steden moeten herorganiseren als iedereen in de stad gaat wonen. Broadacre
city van FLW. → anticiperen op nieuwe vormen van transport waardoor het een oplossing kan zijn voor het agrarische
landschap te organiseren, methodes omdat het alle vormen van futuristisch transport zou mogelijk maken. (:=win-win-
oplossing)
- Pampus-plan Bakema, 1965
o Tekende een plan uit voor de uitbereiding van Amsterdam. Ook een vorm van een
centrale stedelijke lijnstad. Waarbij centraal de as een soort visstraat model gemaakt
wordt waarbij stedelijke infrastructuur ligt (winkelen, werken, wonen, transport). Door he
tin een visgraat te doen uitwaaieren en het wonen in de uiteinde te plaatsen heb je ‘the
best of both worlds’. Stad en landschap verzoenen.
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller fv2002. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.99. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
66579 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now