Dit is een complete samenvatting van alle artikelen en bijbehorende hoofdstukken van het vak Inleiding Mens en Arbeid. Het is uitgewerkt volgens de studiewijzer van HRM. Hierdoor weet je zeker dat je alle stof voor het tentamen kent!
1. Hoofdstuk 2 Arbeid, bedrijf en maatschappij: wat is arbeid?
2. Hoofdstuk 4 + 6 Arbeid, bedrijf en maatschappij: ontstaansgeschiedenis +
betekenis en beleving
3. Arbeid, een veelzijdig fenomeen: 10 visies op arbeid
4. Zwoegen of groeien?: mens en arbeid moeten en willen
5. Blijf bij ons. Ode aan de verzorgingsstaat: Socialisme en democratie
6. Durf te investeren: Interview met Paul de Beer
7. Amphia floreert: gelukkig(er) werken als verpleegkundige
8. Werkplezier en effectiviteit in 2020: Aukje Nauta pleit voor dialoog tussen
werkgever en –nemer
9. ‘’Ik geloof niet in billen wassende robots’’ : Menno Lanting over toekomst van
werk.
10. Zijn we in 2050 nog aan het werk?
11. Wat je doet ben je zelf: het ‘’zelf’’ als schakel tussen essentie en existentie
12. Ik werk, dus ik ben: een zoektocht naar identiteit.
13. Een quotumregeling voor arbeidsgehandicapten: is dat verstandig?: sociaal bestek
1
,Samenvatting Mens en Arbeid
Arbeid, bedrijf en maatschappij hoofdstuk 2: Wat is
arbeid?
Arbeid:
Een definitie is lastig. Arbeid is het verrichten van taken die nut (objectief vs. subjectief) hebben
voor:
- de mensen die ze uitvoeren;
- voor hun naaste omgeving;
- alsmede voor de maatschappij als geheel.
Wel is er overlap: geld is meetbaar, dus objectief, maar een goede beloning kan ook voor een fijn
gevoel zorgen bij de ontvanger.
Grondbetekenis van arbeid = moeite en inspanning, afkomstig van Duits/ Germaanse taal.
Arbeid is dus vanuit de kern en oorsprong iets waarvoor moeite moet worden gedaan:
- het is belastend en het kost energie;
- het ligt in de sfeer van noodzakelijkheid en onvrijheid.
Het nu van arbeid
Nee slavenarbeid sisyfusarbeid (= zinloos werk. Bv. Steen een berg op rollen, rolt weer terug)
Nut
individu
Ja mantelzorg bankroof
Ja Maatschappelijk nut nee
Soorten arbeid
Betaald werk
1 arbeid in loon-
dienst 2 zwart werk
Formeel informeel
werk (wit) 3 vrijwilligerswerk 4 huishoudelijk werk werk (zwart)
Onbetaald werk
Arbeidsbestel: Sociaaleconomische orde waarin allerlei vormen van arbeid als middel van bestaan
worden erkend en gehonoreerd. In Nederland is dit voornamelijk betaald werk.
Informele sector
De sector van die (meestal betaalde) werkzaamheden die niet in de nationale rekeningen
verschijnen.
- Zwart werk: Werk dat wordt verricht zonder dat ten aanzien daarvan de verplichtingen uit
de fiscale en socialezekerheidswetten worden nageleefd.
Onbetaald werk
- Schaduwarbeid: onbetaalde werkzaamheden wat wel onder werk valt.
o Vrijwilligerswerk: onbetaald, of tegen zeer geringe vergoeding, verricht en
onverplicht werk dat contractueel in een of ander organisatorisch verband wordt
verricht ten gunste van anderen en van de samenleving als geheel of delen
daarvan.
Holistische visie:
Compensatie visie:
o Huishoudelijk werk: Werk dat in de particuliere huishouding meestal door
vrouwen wordt verricht.
2
,Samenvatting Mens en Arbeid
De drie soorten arbeid (Hannah Arendt)
1. Labor (arbeiden): Animals Laborans
- Zorg voor je eigen voortbestaan en levensonderhoud, handhaving.
- Herhalend, discipline en zogenaamde cyclische karakter van arbeid.
- Vooral fysieke arbeid.
- Sfeer van noodzaak: ‘’animal laborans’’, het stijgt niet boven dieren uit.
o Landarbeider
2. Work (werken): Homo faber
- Het maken van een product wat een zichtbaar eindresultaat heeft.
- Solistisch: je doet het meestal alleen.
- Ambachtelijke expressie: je maakt iets moois/ blijvends.
- Zichtbaar (ambachtelijk) resultaat.
o Goudsmit
o Houtbewerker
o Meubelmaker
o Bakker
3. Action (handelen)
- (politieke/ publieke) activiteiten waarin contact ontstaat tussen mensen, zonder materie of
voorwerp als intermediair (bemiddelaar).
- De mens levert een eigen bijdrage waardoor er een (uniek) verschil kan ontstaan.
- Expressie van de persoonlijkheid in het handelen.
- Het sociale en publieke element van de mens komt hier het meest tot zijn recht.
- Sfeer van vrijheid en eigenheid.
o Docent
o Politicus
o HR- medewerker
o Accountant
Retro- innovatie: oude dingen komen terug, bijv. barbershop.
Waardering van arbeid
Discussie: Sommigen vinden dat arbeid overgewaardeerd wordt en denken dat teveel werken alleen
maar een negatieve uitwerking heeft. Anderen vinden juist dat arbeid belangrijk is, omdat men er
identiteit aan verleend.
Er zijn veel aanwijzingen voor de dynamiek in de waardering van arbeid. De volgende drie vallen
het meest op, omdat de maatschappelijke opvattingen en het overheidsbeleid hierover het snelst
veranderen:
1. Arbeidsduur
Er is een samenhang tussen kwantitatieve en kwalitatieve tijd die wij in arbeid steken. De
opvatting: kwalitatief slecht werk mag ook kwantitatief kort zijn (‘’slecht’’ werk mag korter
duren).
Veranderingen:
- Vanaf de negentiende eeuw kwamen er systemen om de relatie tussen gewerkte tijd en
beloning vast te stellen: systematisch management.
- Er kwamen wetten: Kinderwetje van Van Houten, Arbeidswet, Arbeidstijdenwet, Wet
aanpassing op arbeidsduur, etc..
- Arbeidstijden en lonen werden meer geregeld via een cao.
- Er wordt meer overgewerkt.
2. Vrije tijd als niet-arbeid en niet-zorg
Vrije tijd is meestal de definitie van resterende tijd na arbeid en zorgtaken.
Ontwikkelingen:
- Vrije tijd is toegenomen: onze huidige maatschappij is volgens Theo Beckers een
vrijetijdsmaatschappij geworden waar bewust gekozen wordt voor perioden van niet-arbeid.
- Grenzen tussen werk en vrije tijd vervagen: thuiswerken is toegenomen ontstaan duale
agenda (= thuis en werk worden verstrengeld).
- Holistische visie: arbeid en vrije tijd zijn elkaar verlengde, succes is bij het één is succes
in het ander.
3
,Samenvatting Mens en Arbeid
- Compensatorische visie: met vrije tijd het gemis binnen arbeid compenseren.
3. Arbeidsparticipatie
Overheden van de EU streven naar een zo groot mogelijke arbeidsparticipatie in het kader
van een actieve welvaartsstaat.
Ontwikkelingen:
- Er is sprake van vergrijzing: ouderen moeten langer doorwerken.
- Door demografische ontwikkelingen is er een structureel tekort aan aanbod van jongeren
met de juiste opleiding. Hierdoor verdwijnen arbeidsplaatsen, o.a. door substitutie door
machines en robots.
- Het menselijk uithoudingsvermogen en de levenscyclus zijn ook belangrijk, zwaar werk is
bijvoorbeeld niet lang vol te houden. Veel hangt af van voorwaarden en omstandigheden
van het werk.
- Mensen willen langer doorwerken:
o Hoger opgeleiden doen vaak fysiek minder zwaar werk;
o Jongeren willen vaker langer doorwerken;
o Psychische beroepen willen niet langer doorwerken door stress (politie, docent)
Loterijvraag
Wat zou je met je werk doen wanneer je de loterij hebt gewonnen en zou kunnen stoppen met
werken?
- Stoppen met werken? 14%
- In dezelfde baan blijven werken? 42%
- Blijven werken, onder aangepaste condities 44%
Conclusie: mensen vinden werk van belang en willen blijven werken, ook al is het onder aangepaste
condities.
Deeltijdarbeid
Arbeid die gedurende een deel van de dag of week verricht wordt. Verschil man/ vrouw:
- Vrouwen werken meer in deeltijd dan mannen, arbeidsparticipatie vrouwen gaat omhoog.
- Veel vrouwen worden door hun partner gezien als extra verdiener in plaats van
medeverdiener.
- Ook worden vrouwenfuncties vaak lager beloond. Dit noemt met de loonkloof.
Arbeid, bedrijf en maatschappij hoofdstuk 4 + 6:
Ontstaansgeschiedenis v. arbeid + De betekenis en
beleving van arbeid
Het cyclische karakter van arbeid
Regelmaat en herhaling op korte of lange termijn waarmee verschijnselen zoals: werkloosheid,
inflatie of recessie en de opvattingen hierover zich voordoen. Alles is cyclisch in de arbeidswereld:
wat geweest is komt terug, wat is maakt plaats voor wat was en nieuw is een variant van oud.
- Om cyclisch te zijn moeten verschijnselen identiek zijn of in ieder geval samenhang
vertonen.
Dit kan arbeid sociologisch als volgt worden verklaard: mensen grijpen in moeilijke tijden terug op
vroegere ervaringen en oplossingen. Mensen blijken niet elke keer van hun fouten te leren. Vaak
denken ze dat ze een nieuwe oplossing hebben terwijl dit eigenlijk een oude is.
Oorsprong van het arbeidsbegrip:
Deze gaat terug op het Oudhoogduits en is afgeleid van are bejd of ara beit: een toestand van grote
nood doordat mensen hun stam verlaten en zich in afhankelijkheid van vreemden in leven moeten
houden.
- Arbejo: ik ben een verweesd en dus tot inspannende arbeid veroordeeld kind. Het heeft te
maken met inspanning en een niet vertrouwde omgeving.
- Ponos: pijn/ pain. Grieks voor arbeid en straf.
4
, Samenvatting Mens en Arbeid
Arbeidsopvattingen : last en lust status arbeid
(Pre-)agrarisch (Oudheid): ? – 3000 v. Chr.
Werken was een last, pijn en moeite.
- Middel om te overleven.
- Beperkte arbeidsverdeling: alleen tussen man en vrouw. Weinig beroepen of aparte taken.
- Ontstaan landbouw.
Grieken en Romeinen (Oudheid) 3000 v. – 500 na Chr.
Arbeid is negatief, het werd gezien al onvrijheid. Als het kon was het beter om niet te werken
(stadsbestuur, filosoof)
- Fysiek werk.
- Aristocratisch arbeidsethos: ‘’hoogste’’ is de publieke dienst.
- Slavernij was normaal.
- Verdergaande specialisatie: beroepenstructuur en ambachten. Mensen gingen zich
specialiseren in bepaald werk via opleidingen.
Middeleeuwen 500 – 1500 na Chr.
Werk was een straf van God (vloek). In tegenstelling tot geestelijk werk, dit was wel goed.
- Gildes = meer mensen met hetzelfde beroep.
- Er waren opleidingen: meesters. Er kwamen mensen leren van de meester en als ‘’eind’’
moest er een meesterstuk geleverd worden.
Renaissance
Langzamerhand kwam er ook een positievere kijk op werk.
- Werk als een morele plicht.
- Werk als middel om bij te dragen aan de schepping
- Beroepstrots kwam, met als gevolg een bloei van de steden.
! Reformatie, Verlichting en de opkomst van kapitalisme 1500 – 1800 na Chr.
Kapitalisme is de ideologie van de vrije markt, met als einddoel winst te maken.
Handelskapitalisme is een fase in het kapitalisme waarin dit vooral een zaak van handelaren was.
Er kwam een keerpunt over het denken over werk. Met de reformatie brak er een modern-
kapitalistische tijd aan.
- Opsplitsing van de kerk.
o Maarten Luther: werk om God te dienen.
o Johannes Calvijn: calvinistische (Westerse) arbeidsmoraal; arbeid als plicht en als
positieve waarden (God dienen).
- Werk als middel om God te dienen, de gegeven taak van god moet worden vervuld. Van
laag tot hoog.
- Al het werk is belangrijk, want het draagt bij aan het koninkrijk.
- Max Weber: ontstaan economie en samenleving:
o Combinatie van hard werken en spaarzaamheid (ascetisme= onthouding van
plezier).
o Streven naar opwaartse mobiliteit, winst en succes.
Industrialisatie 1800 – 1900 na Chr.
Arbeid werd als last beschouwd. Tijdens de Industriële Revolutie trok men naar de steden
(verstedelijking) en ging daar werken in de fabrieken. Er waren slechte arbeidsomstandigheden en
geheel andere productiewijzen.
- Uitvindingen;
- Uitbuitingen;
- Er was sprake van kinderarbeid, een gevolg hiervan is de opkomst van de kinderwetten.
- Ontstaan arbeidsbestel en verzorgingsstaat.
- Toenemende centralisatie van loonarbeid: in loondienst bij een werkgever (bepaalde
bescherming door middel van wetten).
- Digitalisering: banen veranderen/ verdwijnen, waardoor minder mensen nodig zijn.
- Humanisering van arbeid: arbeid en –omstandigheden worden steeds beter.
5
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller chantalweijenberg. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.94. You're not tied to anything after your purchase.
