samenvatting ALLE tentamenstof Fundamentele Rechten
51 views 6 purchases
Course
Fundamentele Rechten (3011FRX0VY)
Institution
Universiteit Van Amsterdam (UvA)
Book
Ars Aequi Handboeken - Hoofdstukken grondrechten
samenvatting van de belangrijkste informatie uit de literatuur, hoorcolleges en werkgroepen die je dient te kennen voor het tentamen Fundamentele rechten. (ik heb zelf een 9.0 gehaald).
Fundamentele rechten:
Week 1: algemene begrippen en dragers.
Hoofdstuk 1:
Grondrechten kunnen worden omschreven als ‘’functionele rechtsnormen die strekking
hebben het individu persoonlijke vrijheid en een menswaardig bestaan te verzekeren die de
handelingsvrijheid van met name de overheid beperken’’.
Bij de klassieke vrijheidsrechten staat de onthoudingsplicht van de overheid voorop.
Dit zijn positieve verlichtingen.
Veelal voor eenieder inroepbaar.
Sociale grondrechten bevatten een zorgplicht van de overheid.
Grondrechten zijn verbonden met de opkomst van de idee van de rechtsstaat, deze bestaat
uit een viertal pijlers:
a. Legaliteit (onthouden overheid).
b. Machtenscheiding.
c. Rechtsbescherming door een onafhankelijke rechter.
d. Grondrechten.
Belangrijk in democratie:
- Politieke grondrechten.
- Gelijkheid.
Deze rechten nemen een steeds grotere plaats in:
- De werkingssfeer neemt toe (aantal groeit en bestaande worden uitgebreid).
- Hogere eisen aan beperkingen.
- Vaker horizontale werking.
- Niet meer uitsluitend een onthoudingsplicht.
- Internationaal stelsel van grondrechtbescherming heeft meer invloed.
Doelstelling VN (art. 1 Handvest).
Vastlegging in verdragen en verklaringen.
Internationaal toezicht en handhavingsmechanismen.
Jurisprudentie.
Indien wel beperkende maatregelen worden opgesteld, dient er een belangenafweging
plaats te vinden.
- Proportionaliteit.
- Evenredigheid.
Hoofdstuk 2:
In Athene en de tijd van de Griekse staatsleer ontleent de individu waarde aan het
gemeenschapsleven (geen grondrechten). Er is geen individuele vrijheid, alleen in de polis.
a. Plato:
De staat bestuurd door filosoof koningen. De staat heeft een opvoedende rol en
voert controle uit over alle aspecten van het individuele en maatschappelijke leven.
b. Aristoteles:
De politieke gemeenschap moet de mens houvast bieden om zijn natuurlijke aanleg
te verwezenlijken.
,Ideeën over gelijkheid en individuele vrijheid kwamen opspelen tijdens de teloorgang van de
stadstaten.
De christelijke leer is dubbelzinnig:
- Alle mensen geschapen naar het evenbeeld van God en daarom gelijkwaardig.
Spirituele sfeer belangrijker dan wereldlijke sfeer.
Geloof beschikt over eigen domein, waardoor de overheid begrensd is.
- Overheid en macht van God gegeven, de onderdaan dient te gehoorzamen.
Christendom is staatsgodsdienst, dus kerk en overheid gezamenlijk
dwang uitoefenen.
Godsdienstige en politieke legitimiteit vallen samen.
Hierom in christelijke feodale orde geen plaats voor grondrechten.
- Samenleving kent een hiërarchische structuur.
Iedere plaats brengt plichten met zich mee.
Gebaseerd op wederzijdse afhankelijkheid en trouw.
Rechtspositie individu bepaald door zijn stand.
- Begrenzingen aan de macht van de vorst komt voort uit overeenkomsten tussen de
vorst met een bepaalde stand.
Opkomst idee van grondrechten:
- Renaissance: individu en mogelijkheden centraal (opkomst natuurwetenschappen,
los van religieuze waarden).
- Hervorming (geloofsbeleving is individueel van aard).
- Verlichting: verstand en intellect: (kritische opstelling t.o.v. werkelijkheid).
- Centralisering van het gezag binnen de natiestaat: centraal gestelde uniforme regels,
de overheid is rechtscheppend (de vergroting van overheidsmacht vraagt om
tegengewicht).
- Maatschappelijke en politieke opkomst van de burgerij: ieder individu kan burger
worden (afstappen van standsrechten).
Contractstheorieën:
a. Hobbes:
De theorie van Hobbes laat weinig ruimte over voor individuele
vrijheidsrechten tegen de overheid.
Het fundamentele belang is ‘’veiligheid’’: is veiligheid gegarandeerd, dan is er
mogelijkerwijs ruimte voor vrijheid.
b. Locke:
Er wordt uitgegaan van individuen in een natuurtoestand (zonder overheid).
Het individu heeft een aantal onvervreemdbare natuurlijke rechten: het recht
op leven, vrijheid en eigendom.
Deze ideeën waren echter nog geen geldig recht.
Positivering van de grondrechten:
a. VS: Bill of Rights.
b. Frankrijk: Declaration (wel formulering grondrechten, maar nog geen consequenties
als de rechter worden geschonden).
c. Nederland: Unie van Utrecht.
Nog geen grondrechten, wel vrijheid van godsdienst.
, Te veel concurrentie (wrijving wereldlijke en geestelijke macht).
Versnippering.
Bataafse Republiek: staatsregeling met grondrechten (ook sociale grondrechten).
In 1814 ontstond in Nederland de eerste grondwet, deze is herzien in
1983.
Na de Tweede Wereldoorlog meer bescherming mensenrechten, het natuurrechtelijke
karakter moet opnieuw benadrukt worden.
Binnen VN zijn mensenrechten van groot belang.
Verdragsmatig vastgelegd in het IVBPR en IVESCR.
Daarnaast vond er internationalisering plaats: West-Europese staten in de Raad van Europa.
Sloten eigen verdragen op het gebied van mensenrechten.
EVRM behelsde daarnaast ook een statement tegenover het
communistische Oost-Europa.
Verschillen EVRM en IVBPR:
- Het EVRM legt nauwere verbinding tussen mensenrechten en de democratie. De
Europese standaard zal over het algemeen hoger zijn dan in het IVBPR (in een
democratie komen mensenrechten een ruimere bescherming toe).
- Het EVRM heeft een internationale rechter die bindende uitspraken over de
interpretatie van bepalingen doet.
Oorspronkelijk zag de Europese Unie uitsluitend op de verkeersvrijheiden om een interne
markt tot stand te brengen. Het Hof van Justitie is grondrechten gaan beschouwen als
bestanddeel van algemene rechtsbeginselen waarvan eerbiediging door het Hof wordt
verzekerd (art. 2 Verdrag EU).
Bij klassieke grondrechten (waarborgnorm) wordt uitgegaan van een ‘’zelfstandige burger’’.
- Overheidsonthouding geboden.
- Grondrechten bij de rechter afdwingbaar, eenieder verbindend.
Sociale grondrechten dienen het belang van de bevolking als geheel.
- Zorgplichten, gericht op optreden van de overheid.
- Niet alle rechten zijn afdwingbaar.
Enkele kanttekeningen bij grondrechten:
- Universaliteit bestaat niet.
Westerse liberale uitvinding.
Natuurtoestand uiteindelijk van God gegeven en een vooringenomen
projectie.
- Overtrokken individualisme.
Individu is abstractie, niet autonoom.
Sommige plichten zijn belangrijker dan grondrechten.
- Algemeen belang hoort het primaat te hebben.
Naar de wil van de meerderheid (Bentham).
- Ondermijnen democratische natiestaat.
Int. rechters beslissingen soms in strijd met democratie in rechtsstaat.
- Er zijn te veel grondrechten, waardoor de kern verwaterd.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller bettemaxim. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.76. You're not tied to anything after your purchase.
