Samenvatting van filosofie uit het tekstboek van 'Durf te denken!' voor de bovenbouw van VWO. De samenvatting is gemaakt op basis van het boek (en soms wat aantekeningen uit lessen filosofie). In de samenvatting worden alle paragrafen behandeld van hoofdstuk 3.
Kennisleer, ook wel epistemologie gaat om vragen zoals wat ware kennis
is of waar ware kennis vandaan komt. Filosofen niet denken dat we zekere
kennis hebben en in principe aan alles kunnen twijfelen noemen we
sceptici.
3.2 Rationalisme
3.2.1 Radicale twijfel
Descartes wilde op zoek naar iets wat niet te betwijfelen valt. Daarvoor
gebruikte hij een methode van radicale twijfel. Hij twijfelde aan alles in
de hoop dat er iets over zou blijven waaraan je niet kunt twijfelen.
Descartes was erachter gekomen dat leraren niet altijd de waarheid
spraken, al zou dit niet per se opzettelijk zijn. Leraren konden dus niet
worden gezien als bron van zekere kennis.
Ook kwam hij er al snel achter dat zintuigen ook onbetrouwbaar zijn.
Wanneer je vooruitkijkt lijkt wat ver weg is kleiner, terwijl dit niet zo is.
Descartes gelooft in een almachtige God en begint nu zelfs daaraan te
twijfelen. Wat nou als die almachtige God niet goed is maar een
almachtige kwade geest is? Misschien laat die mij van bepaalde dingen
denken dat die zo zijn, terwijl dat eigenlijk niet zo is.
Toch wil Descartes dat zekere kennis echt wel mogelijk is.
3.2.2 Het rationalisme van Descartes
Descartes komt met een oplossing, de kwade geest kan hem namelijk
nooit laten twijfelen aan zijn bestaan. Want telkens als hij twijfelt aan zijn
bestaan, twijfelt ie en denkt ie dus, en om te kunnen denken moet ie wel
bestaan. In ieder geval als een denkend ding, een res cogitans. Cogito
ergo sum.
Door zijn verstand te gebruiken is Descartes erachter gekomen dat ie
bestaat. Filosofen die vinden dat je tot zekere kennis kunt komen door
middel van je verstand zijn rationalisten. Hij weet zeker dat cogito ergo
sum waar is, omdat ie dat met zijn verstand duidelijk en helder inziet.
Hierdoor komt hij tot de conclusie dat alles wat hij helder en duidelijk
inziet wel waar moet zijn. Vervolgens gebruikt ie dit om te bewijzen dat er
geen kwade geest is.
3.2.3 De leer van de aangeboren ideeën
Volgens Descartes is ‘God’ een aangeboren begrip, het begrip zou alleen
van God zelf kunnen komen. Hiermee verdedigt hij het nativisme, de
opvatting dat er ideeën zijn die aangeboren zijn. Volgens Descartes zijn
niet alle ideeën aangeboren. ‘Zon’ is bijvoorbeeld zo’n idee, maar we
moeten die wel aan de ratio toetsen, anders gaan we bijvoorbeeld
misschien denken dat de zo’n maar 5 centimeter groot is, je verstand kan
dan bedenken dat ie eigenlijk heel groot is.
, Wanneer Descartes het begrip ‘God’ analyseert ziet hij dat daarin besloten
zit dat God perfect is. Zelf is Descartes helemaal niet perfect en hij ziet
helder en duidelijk in dat iets wat niet perfect is niet het idee van perfectie
en volmaaktheid voort kan brengen. ‘God’ en ‘volmaaktheid’ kunnen dus
geen begrippen zijn die Descartes zelf bedacht heeft. Deze ideeën kunnen
alleen van God zelf komen. Daarna ziet Descartes helder en duidelijk in
dat wel bestaan perfecter is dan niet bestaan, dus concludeert hij dat God
wel moet bestaan.
Maar de kwade geest is nog niet helemaal uitgesloten, misschien is God
namelijk wel een kwade geest. Maar Descartes ziet helder en duidelijk in
dat goed zijn perfecter is dan kwaad zijn. God is dus goed en als God goed
zou zijn zou die Descartes nooit voor de gek houden, dat zou slecht zijn.
God is eerlijk en zal hem niet laten denken dat hij een fysiek lichaam in
een fysieke wereld heeft, terwijl dit niet zo is. Descartes is dus niet alleen
een res cogitans, maar ook een res extensa. Nu weet Descartes dus dat de
wereld echt bestaat.
3.3 Empirisme
3.3.1 John Locke en de zintuiglijke waarneming
Empiristen vinden dat mensen geen aangeboren kennis hebben, je doet
je kennis op door zintuigelijke ervaring. Volgens Locke was het
belangrijkste argument van rationalisten voor aangeboren ideeën dat er
aangeboren principes zijn waarmee universeel wordt ingestemd.
Bijvoorbeeld:
1. Dat was is, is.
2. Het is onmogelijk voor een ding tegelijkertijd te zijn en niet te zijn.
3. Er bestaan universele morele principes.
Volgens Rationalisten kan de universaliteit van deze ideeën alleen
verklaard worden doordat ze aangeboren zouden zijn. Locke zegt dat er
best andere verklaringen mogelijk zijn. Het kan namelijk zo zijn dat
mensen als kind dingen leren, waardoor ze aangeboren lijken.
Ook zegt ie dat de eerste twee principes niet te vinden zijn bij kinderen en
dwazen. (Als in, zij denken hier niet zo over.) Ook het derde principe hoeft
niet waar te zijn. Als je verschillende groepen mensen beschouwt, vallen
er geen universele morele principes te ontdekken die iedereen accepteert.
3.3.2 Radicaal empirisme
Volgens Locke komt kennis voort uit ervaring. Al onze ideeën komen uit
waarneming en reflectie, die samen vormen ervaring. Reflectie kan dan
worden gezien als innerlijk zintuig…
Het fundament van empiristen is dat je niet kunt twijfelen aan je eigen
ervaringen. Neem als voorbeeld een schilderij, als je het schilderij ziet heb
je daar de ervaring geel bij. Door deze ervaring verkrijg je kennis, je
verwerft het idee ‘geel’. Maar weet je dan ook iets over de buitenwereld?
Is het schilderij echt geel?
Locke besefte dat de geest geen andere objecten kent dan de eigen
ideeën. Onze kennis kan daardoor dus alleen betrekking op die ideeën
hebben. Je kunt wel kennis hebben over de verdere relatie tussen die
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller evivb. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.85. You're not tied to anything after your purchase.
