Summary
Samenvatting Klinische Gezondheidspsychologie in de Geneeskunde (422088-B-6)
- Course
- Institution
Volledige samenvatting van KPG, met deze samenvatting heb ik zelf een 8,0 gehaald!
[Show more]
Seller
Followwiephamers
Reviews received
Content preview
Hoorcolleges Klinische gezondheidspsychologie ingeneeskunde
Hoorcollege 1
Hieronder een korte geschiedenis van psychologie in de Westerse
samenleving:
- Oude Grieken: zij beschouwden gezondheid en ziekte van het
lichaam als iets functioneels en niet als het resultaat van een
duivelse geest die het lichaam betreedt. Het lichaam en de geest
werden gezien als deel van hetzelfde, als eenheid die samenwerkt;
monisme.
- Plato: lichaam en geest zijn twee verschillende dingen; lichaam is
iets fysieks en de geest is iets anders, iets abstracts.
Hippocrates: ziekte vindt plaats in het lichaam en het proces is
onafhankelijk van de geest
Beide dualisme
- In de vijfde eeuw (na val Romeinse Rijk): verschuiving naar het oude
beeld van ziekte, het werd weer gezien als resultaat van duivelse
geesten, demonen of straf van God.
- Renaissance (14e eeuw): Descartes introduceerde opnieuw het
dualisme, maar voegde daar iets aan toe: lichaam en geest
interacteren/beïnvloeden elkaar. Na de dood verlaat de geest het
lichaam en dieren hebben geen geest of ziel.
In deze tijd werd ook pas voor het eerst over de anatomie van het
lichaam geleerd door lichamen te ontleden (door Vesalius).
- Eind 19e eeuw: vorderingen in fysiologie en anatomie, waardoor een
wetenschappelijke basis voor de geneeskunde ontstond. Het
biomedische model nam een belangrijke positie in.
- Begin 20e eeuw: Freud zorgde voor een discipline dat keek naar
fysieke stoornissen en met een psychologische oorzaak. Hierdoor
ontwikkelde de psychosomatische geneeskunde: onbewuste
emotionele conflicten worden omgezet in een fysieke vorm, bijv.
verlamming, astma, hoofdpijn.
- Na WOII: meer aandacht voor mentale gezondheid (door veteranen
en militairen), de focus van klinische behandeling lag op het leren
omgaan met stressoren, verminderen van angst en andere emoties
die zorgen voor fysiologische processen.
Verschillende modellen
Biomedisch model gebaseerd op het dualisme van Descartes,
lichaam en geest worden van elkaar gescheiden. Alle ziektes en fysieke
stoornissen kunnen worden verklaard door verstoringen in fysiologische
processen (trauma, biomedische disbalans, infecties). Gezondheid is iets
biochemisch/fysieks in de natuur.
Kritiek:
- Negeert complexiteit van factoren die betrokken zijn bij gezondheid
, - Veronderstelt dat iedere ziekte een primaire biologische oorzaak
heeft
- Negeert sociale en psychologische aspecten van individu
- Neemt aan dat we objectief de biologische oorzaken van een ziekte
kunnen vinden
Biopsychosociale model (Engel, 1977) lichaam en geest zijn allebei
betrokken. Gezondheid en ziekte zijn het gevolg van interactie van
biologische, psychologische en sociale factoren. Je moet de patiënt zien als
holistisch: hem in beschouwing nemen voor volledig plaatje.
Kritiek:
- Sociale aspect niet diep meegenomen in onderzoek
- Belangrijk om over tijd te bekijken: belangrijke en complexe
interacties zijn niet te zien in het model
Biomedisch Biopsychosociaal
Oorzaak Externe factoren Biopsychosociale
factoren
Rol van gedrag Beperkt Groot
Behandeling Medische behandeling Rol van patiënt en arts
Rol van arts, patiënt Arts Patiënt, systeem
of systeem
Rol van Beperkt Groot: zelfmanagement
gedragsfactoren in is belangrijk
behandeling
Gezondheid of ziekte Geen continuüm; je bent Continuüm
ziek of je bent het niet
Cijfers over publieke gezondheid
Hoogste Oorzaak Meeste Meeste gezonde
prevalentie/ ziekte/dood levensjaren levensjaren
incidentie verloren verloren
1. Nek- en Dementie Longkanker Coronaire
rugklachten hartziekte
2. Artrose (slijtage) Longkanker Dementie Diabetes mellitus
3. Diabetes mellitus Beroerte Coronaire Beroerte
hartziekte
Epidemiologie in Nederland:
- 9.9 miljoen mensen (57%) hebben één of meerdere chronische
ziektes
- Ongeveer 31% heeft twee of meer ziektes
- Van personen > 75 jaar heeft 95% twee of meer ziektes
Er is een wisselwerking tussen fysieke ziektes en mentale problemen: zo
komen psychologie en geneeskunde naast elkaar te staan. Toch blijven
deze verschillen:
- Geneeskunde (traditioneel): mono-causale verklaring voor ziekte
, - Geneeskunde legt de nadruk op biologische paden, psychologie juist
op psychologische paden
- In de geneeskunde is een duidelijke scheiding van lichaam en geest
- Disease = pathologie door duidelijke signalen en symptomen
Illness = hebben ze het over in psychologie, zit nog een stukje
ziektegedrag en subjectieve ervaring bij
Dus hoewel geneeskunde en psychologie wel degelijk verschillen hebben,
kennen ze ook veel overlap. Door de jaren heen zijn deze twee steeds
meer naar elkaar toegegroeid om samen fenomenen te verklaren. Drie
parallelle ontwikkelingen hebben hiervoor gezorgd:
- Afname in infectieziekte (door betere hygiëne), en een toename in
ziektes die kwamen door gedrag en levensstijl. Deze verandering
zorgde voor focus op gedrag.
- Verhoogde kosten van de gezondheidszorg, door procedures,
technologie, medicatie, etc. Hierdoor meer focus op preventie,
coping en adaptatie.
- Het idee dat fysieke en sociale bronnen van stress kunnen zorgen
voor het toenemen van mentale en fysieke ziekte werd steeds
interessanter gevonden. Hierdoor kwam er meer focus op
interdisciplinaire samenwerking tussen bijv. psychologie, sociologie,
psychiatrie, etc.
Na het samenbrengen, werden psychologische behandelingen ook
toegepast in medische settings; bijv. via biofeedback de hoge bloeddruk
meten om schadelijke gezondheid gedragingen te verminderen.
Door mentale problemen tegenover fysieke ziekte te zetten en
psychologie tegenover geneeskunde, krijg je verschillende disciplines:
Psychiatrie focus op diagnosticeren en behandelen van mentale
gezondheidsproblemen/ stoornisse, abnormale emoties en gedrag, aan de
hand van de DSM-classificatie. Deze discipline mag medicijnen
voorschrijven.
Klinische psychologie diagnosticeren en behandelen van mentale en
cognitieve problemen (angst, depressie, fobie) door psychotherapeutische
behandeling, geen medicijnen voorschrijven.
Gezondheidspsychologie ontstaan rond 1980, focus op preventie van
ziekte en promotie van gezondheidsgedrag. Verschil met klinische
psychologie is dat hier meer de focus ligt op de fysieke gezondheid.
Medische psychologie focus op mentale problemen, maar wel in een
medische setting, zoals ziekenhuizen en revalideercentra. Dit verwijst naar
het veld van artsen, psychologen en soortgelijke professionals in het
interdisciplinaire veld.
Categorieën van patiënten in medische setting:
, - Volwassen patiënt met chronische ziekte; longpatiënten,
hartpatiënten, kankerpatiënten, diabetespatiënten
- Patiënten met functionele en somatische klachten, zonder een
medische oorzaak; hoofdpijn of druk op de borst
- Volwassen patiënten met (verwachte) hersenschade, die
neuropsychologische behandeling nodig hebben; beroerte,
dementie, epilepsie, hersentumor
- Kinderen tot 18 jaar met gevarieerde ziektes/symptomen:
- Kinderen met psychosomatische klachten; hoofd-, slaapproblemen
- Kinderen met chronische medische ziektes; diabetes
- Kinderen met ontwikkelingsproblemen
- Kinderen met hersenschade
- Volwassen psychiatrische patiënten met primaire psychiatrische
condities: angststoornis, paniekstoornis, depressie, PS, PTSD
Je gedrag (roken) ziekte (longkanker) ziektegedrag
(stoppen/doorgaan roken) gezondheidsuitkomst
Het ziekteverloop van een patiënt:
1. Symptoomperceptie: je voelt symptomen en voelt dat er iets mis is.
Tussen stap 1 en 2 kunnen bepaalde vertragingen oplopen
(Anderson model: total patient delay):
- Appraisal delay = tijd die persoon neemt om symptoom te
evalueren en nadenken of het een signaal van ziekte is.
- Illness delay = tijd die persoon neemt vanaf het eerste signaal van
ziekte tot het besluit om professionele medische hulp te zoeken.
- Behavior delay = tijd die persoon neemt vanaf het besluit dat hij
hulp nodig heeft tot aan het daadwerkelijk in actie komen.
- Scheduling delay = tijd tussen ondernemen en echt hebben van
de afspraak.
- Treatment delay = tijd tussen eerste afspraak en daadwerkelijke
start van behandeling.
2. Besluit voor hulp of diagnose: tussen stap 2 en 3 zit ook vertraging,
bijv. hoe erg de ziekte is, hoe goed de gezondheidszorg is, etc.
3. Diagnose en behandeling
Een ziekte verloopt ook in fases:
1. Acute fase = diagnose en behandeling; focus ligt op herstel, door
middel van medicatie, operatie en leefstijlveranderingen. Dit gaat
vaak gepaard met verlies van controle, hulpeloosheid en
onzekerheid.
2. Chronische fase = focus op nazorg, aanpassing en behouden van
fysieke gesteldheid. Dit gaat vaak gepaard met
compliance/adherence (houden aan behandeling/therapiegetrouw).
3. Palliatieve en terminale fase = focus op zo min mogelijk
symptomen ervaring en behouden van optimale kwaliteit van leven.
Gepaard met rouw en verdriet.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller wiephamers. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.53. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
67232 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now