Summary
samenvatting vak gedragsbiologie
- Course
- Institution
Een samenvatting gemaakt adv notities, de ppt's en de cursus. handig voor openboek examen
[Show more]
1 review
By: chloe-1996 • 2 year ago
Seller
Follow
ManonStroobant
Reviews received
Content preview
Hfstk 2: Wat is gedragsbiologieWat is Ethologie/gedragsbiologie
Ethologie/gedragsbiologie
= Biologische benadering van gedrag, de wetenschappelijke studie van gedrag vanuit de evolutietheorie
Culturele verschillen:
Wet. in vers continenten & culturen
Voorbeelden:
› Amerika → dier als model voor de mens
› Primate research center Kyoto → invasieve onderzoeken op primaten→ neurologisch onderzoek makaken,
gedragsonderzoek chimpansees → In tuin kleine tempel waar apen geëerd werden
› Japan vs Westen (objectieve, wet. publicaties)
Japan:
- Traditie van lange termijn onderzoek
- Reconstructie vd gemeenschap (Imanishi – species society)
- Variabiliteit in tijd & ruimte - beschrijvend
- Stijl: empathisch (inlevingsvermogen), anekdotisch
- Jaren 60 en 70: kritiek & aanpassingen → meer objectieve publicaties zijn gaan produceren
Geschiedenis van de ethologie
Oude Grieken: Aristoteles
› 380 vr Chr
› Historiae peri ta zoa
› Levende wezens zoveel mogelijk indelen→ gemeenschappelijke kenmerken
› Leidde tot 'scala naturae'→ ladder vh leven (rangschikking levende wezens) → van simpel naar complex
Vb. Paddenstoelen & planten laag, viervoeters en daarboven mens hoog, hoogtse trede god
› Geen wezenlijk onderscheid tussen mens en dier → Observeren van wat was
Geoffroy Saint Hillaire
› 1890, Fransman
› Eerste term ethologie in de huidige zin gebruikte
› Eenheid van ontwerp (mofologie, gedrag) in het dierenrijk → vergelijken tussen diersoorten
› Pleitte voor onderzoek in het natuurlijk leefmilieu
› Tegenstroom/controverse:
- Onderzoekers → pleitte experimentele onderzoeken & wet. in laboratorium (o.a. Cuvier)
- Zoon van Etienne Geoffroy Saint-Hilaire, Isidore
- Pupil van Cuvier, Flourens. → legde basis voor de exp. psychologie + schreef felle aanval op Darwin (1861)
Oskar Heinroth (1871-1945)
› 1930, Duitser
› Dierentuinbeheerder vh Berlijns aquarium + vooral bezig met grootbrengen van vogels
› Herontdekt de term “ethologie” → gebruikt studie van diergedrag, vooral focus erfelijke aspecten
› Zorgde voor een snelgroeiende populariteit van ethologie in Duitsland
› Paste de methodes van de comparatieve morfologie toe op gedrag
- Onderzocht ganzen en eenden (Anatidae)
- Samenhang met variatie in instinctief gedrag & de taxonomische relaties tussen de diersoorten
(indeling dieren op basis van morfologie)
1
,› Herontdekte het fenomeen van inprenting (19e E, Douglas Spalding)
- Resultaten w opgepikt door Konrad Lorenz (Heinroth was mentor) → beschouwde Heinroth als de echte
stichter van de ethologie (onderdeel vd zoölogie)
Eind jaren 30 & jaren 1940.
Gedragsbiologie
› Europese discipline, Pas echt op gang → eind jaren 30 & begin 1940
› Groeide uit tot erkende wetenschap → dankzij Niko Tinberger (NL), Carl Von Frish en Lorenz (beide Oostenrijkers)
→ in 1973, gedeelde Nobelprijs voor de Fysiologie of Geneeskunde → “for their discoveries concerning
organization and elicitation of individual and social behaviour patterns”
Konrad Lorenz (1903-1989)
› Doctoreert in 1933 op de vlucht van vogels
› 1936 opvoeden vd grauwe gans, Martina + schrijft er zeer onderhoudende verhalen over
› Tijdens de oorlog werkt hij als militair psychiater.
› Vecht als soldaat in Rusland + gevangen genomen (1944) & tot 1948 in een Armeense gevangenis → w thuis
dood verklaard.
› Publiceerde diverse populariserende en wetenschappelijke werken.
› Sterft in 1989, Altemberg → 86 j. na publicatie van zijn laatste monografie over ganzen (1988)
Gezien als …
› Grondlegger vd ethologie
- Hielp strikt genomen bij de ontw. v aanpak die begonnen werd door o.a. zijn leraar
Oskar Heinroth.
› Man vd theoretische modellen
Hydraulisch model van motivatie v gedrag
- Hoe prikkels een « intern releasing mechanism » starten
dat een « fixed action pattern» (een vast gedragspatroon) uitlokt.
› Eurazier eigen hondenras (chow x scheper).
› Bekendst door zijn boek "Er redete mit dem Vieh, den Vögeln und den Fischen"
→ "Ik sprak met viervoeters, vogels en vissen".
Bestudeerde instinctief gedrag bij dieren
Onderzoek inprenting:
› Jonge ganzen net uit het ei komen → kritische periode waarin zij het 1e wat zich op bep. manier beweegt als
hun moeder gaan beschouwen en achternalopen
- Max gevoeligheid 13e – 16e uur na verlaten ei
- Tegen 32e uur bijna volledig verdwenen
› Experimenten:
- Jonge ganzen inprenten op Lorenz
- Jonge ganzen inprenting op vanalles wat beweegt → vb kussentje aan een touw
› Hechtingsmechanisme:
= Voorgeprogrammeerd dat door een inwendige klok in actie wordt gesteld
- Kuikens
- Hond → kritieke periode 2e & 13e week na geboorte
Vb. dan niet in contact mensen → niet meer op zijn gemak met mensen
- Bij heel wat diersoorten
2
,Niko Tinbergen (1907- 1988)
› Nederlander, 15 april 1907 in Den Haag geboren
› Naar Rusland (vogeltrek, stuifduincomplexen, elanden)
› Biologie gestudeerd (Leiden) → Basis gelegd voor het gedragsonderzoek aan de Zilvermeeuw waarvoor hij zijn
hele leven grote belangstelling zou houden (The Herring Gull’s World - 1953).
› Docent (1974) & schrijver (Art., kinderboeken, wetenschappelijke publicaties)
- “An objectivistic study of the innate behaviour of animals“ (1942)
- “Theory of Instinct” (1952) → reeks lezingen (vooral buitenlandse reizen in naoorlogse periode)
- Oprichting tijdschrift behaviour
› Oxford (ENG) → onderzoekers geïnspireerd om via kleine exp. en veldwerk de ethologie vooruit te helpen
› Meest invloedrijke vd drie
- School nagelaten van toponderzoekers (o.a. Gerard Baerends, Richard Dawkins, Desmond Morris)
4 vragen van Tinbergen (four why’s) met betrekking tot…
› Veroorzaking van gedrag (zowel binnen als buiten het organisme)
› De ontogenie (= de ontwikkeling van gedrag)
› De functie (overlevingswaarde)
› De evolutie van gedrag.
→ Gekend Veldwerk + experimentele ethologie (wet. methode) bij dieren in hun natuurlijke omgeving
- Zilvermeeuwen (snavelmodellen & voedselbedelreactie, pikreactie)
- Bijenwolf
- Sledehonden (Groenland)
- Stekelbaarsgedrag
Onderzoek Bijenwolf of de graafwesp (Philanthus triangulum)
Hoe vindt deze graafwesp zijn nest terug?
› Graven holletje om er jun eitje te leggen + verlamde prooi (een bij) te brengen als voedsel voor het larfje.
› Kring van dennenappels rond het hol → kring verderop leggen → graafwesp nest verderop omgeving van
dennenappel kring zoeken.
Conclusie: graafwespen oriënteren zich op het zicht
Karl Von Frish (Wenen, 1886 - 1982)
› Oostenrijks zoöloog en etholoog.
Experimenten met bijen
Communicatie bij bijen over voedsel → bijendans
Via doorzichtige bijenkorf + plaatsen van voedsel op bep. afstand → bij die voedselbron vond → stipje
2 soorten dans:
→ afh. vd afstand vd bijenkorf tot de bron vh voedsel
› Rondedans:
- Voedsel op afstand kleiner dan ca. 50 m
- Cirkelvormige beweging waarbij de bij steeds terugkeert op zijn passen.
› Kwispeldans:
- Voedselbron. Op afstand groter dan ca. 50 m
- Kwispelbeweging en keert dan aan de andere kant in een halve cirkel terug.
- Hoek kwispelbeweging maakt (ten opzichte van een fictieve verticale lijn op de honingraten) is ca. dezelfde
als de hoek die de zon met de voedselbron maakt met de bijenkorf als hoekpunt.
3
, Drie mannen zelfde visie gedragsbiologie
› Gedrag = Product van evolutie ~ aangeboren
› Studie van het dier om het dier zélf (EU kijk) het dier als model voor de mens → Mens beter begrijpen (AM
kijk)
› Geen antropomorfisme → niet vermenselijkt
› Ethologie/gedragsbiologie bestudeerde oorspronkelijk niet: emotie & bewustzijn
John Watson (1878-1958)
› Tegelijkertijd bloeide de Vergelijkende Psychologie (N-Am)
› Gedrag is aangeleerd
› Psychologie = studie van gedrag en de externe invloeden op gedrag
Skinner (1904-1990)
› Vergelijkend psychologie groeide uit tot radicale behaviorisme
› Leergedrag
› Toepassingen van diergedrag op de mens (antropocentrisch) Wat is ethologie/gedragsbiologie?
› Belangrijkste bijdrage aan psychologie → onderzoek naar de operante conditionering via Skinner-box
(operante kamer) op duiven, ratten en muizen Behaviorisme
Wat
- is ethologie/gedragsbiologie?
Duwen hendel → voedsel/ vermijden elektrische shock
Ethologie Vergelijkende psychologie
« Behaviorism »
Gedrag is grotendeels Gedrag is grotendeels
aangeboren aangeleerd
~ Evolutie ~ Psychologie
Skinner box ~ operant conditioneren
Verschillende soorten Enkele soorten (duif, rat)
In het natuurlijk milieu In het laboratorium
Na de tweede wereldoorlog
In Noord-Amerika
› Behaviorisme sterft stille dood
› Antropocentrisme blijft drijfveer in gedragsbiologie
- Onderzoek naar primaten vanuit de ANTROPOLOGIE
- De vraag: wat kunnen apen (en andere dieren) ons leren over de mens, blijft centraal staan
Voorbeelden: Louis Leakey (Brits antropoloog : 1903-1972), Jane, Diane Fosey, Biruté Galdikas,
In Europa:
› Ethologie leeft verder
› Tinbergen naar Oxford ~ ethologie verspreidt zich in Angelsaksische wereld (Desmond Morris, Bob Trivers,…)
› Via Nederland, de universiteit van Utrecht (olv Jan Van Hooff en later studenten) verspreidt ethologisch
gedachtengoed ook naar
Begin jaren 70
Cognitieve ethologie/ toegepaste ethologie → onderzoek perceptie, gevoelens en kennis van het dier
› Ontwikkeling tak van de toegepaste gedragsbiologie.
› Focus dierenwelzijnsevaluatie → basis vier vragen van Tinbergen
› Aanpak experimenteel van aard, maar ook observaties in de natuur zijn belangrijk.
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller ManonStroobant. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.06. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
62555 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now