Summary
Samenvatting Nectar Biologie 5 havo Hoofdstuk 12 t/m 14
- Course
- Level
- Book
Samenvatting van Nectar hoofdstuk 12 t/m 14 van het vak Biologie. Bij deze samenvatting zitten ook afbeeldingen.
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
Seller
Follow
diqrahb
Content preview
BIOLOGIE SV HOOFDSTUK 12 T/M 14 HAVO 512.1 Voorkomen is beter dan genezen
Om gezond te blijven beschikt je
lichaam over een aantal mechanismen
om je te beschermen. Aan de buitenkant
van je lichaam is dat de huid. Bij
mensen die kippenvel krijgen, gaan de
haren overeind staan. De bloedvaatjes
net onder de huid trekken bij jou samen.
Er stroomt minder bloed aan het
huidoppervlak en de warmteafgifte
neemt af. De vetlaag in het onderhuidse
bindweefsel vlak onder de lederhuid
levert een prima isolatielaag.
Bij inspanning loop je rood aan en breekt het zweet je uit. Dan staan de bloedvaatjes net
onder de huid open en stroomt er extra bloed naar het huidoppervlak. Zweetklieren, exocriene
klieren, geven zweet af aan het uitwendige milieu. Het bloed gaat gekoeld weer naar het
binnenste van je lichaam en het gevaar voor overhitting is afgewend.
Ter bescherming tegen het uv-licht van de zon bezit de huid de mogelijkheid een uv-filter te
maken. Het uv-licht stimuleert pigmentvormende cellen in de onderste laag van de opperhuid,
de kiemlaag om pigmentkorrels te maken. Een ander gevolg van de uv-stralen is dat de
cellen in de kiemlaag sneller delen. Zo’n dikkere huis biedt het DNA in kiemcellen extra
bescherming tegen de mutagene werking van het uv-licht. De buitenste laag van de huid, de
hoornlaag, gaat vochtverlies tegen en voorkomt binnendringen van pathogenen
(ziekteverwekkers). Komt een pathogeen toch een bloedvat binnen, is een infectie ofwel een
besmetting een feit.
Ogen, luchtwegen, mond, maag, darmen en vagina hebben geen huid. Daar heeft het lichaam
andere afweermechanismen. Bijvoorbeeld traanvocht in je ogen. De luchtwegen, maag,
darmen en vagina hebben slijmvliezen.
Cactussen zijn woestijnplanten. Hun stekels en doornen vormen een geduchte mechanische
afweer tegen vraat door dieren. Het echte probleem van planten in droogtegebieden is dat hun
sap een gewilde bron van vocht is voor dieren. De stekels zijn daarbij een goede bescherming
tegen grotere dieren als kamelen en geiten.
Planten zoals bonenplanten hebben andere verdediging. Zij maken bij een aanval van
spintmijten bepaalde geurstoffen. Die geurstoffen lokken roofmijten aan die de spintmijten
opeten. Dergelijke geurstoffen heten signaalstoffen. Niet alle afweerstoffen zijn giftig.
Sommige planten smaken vies door bittere stoffen. Afweer door middel van giftige en vies
smakende stoffen is de chemische afweer van een plant.
Stekels en giftige stoffen helpen niet tegen micro-organismen. De celwand vormt een barrière
tegen deze organismen. Een celwand biedt niet alleen bescherming, hij draagt ook bij aan de
stevigheid van een plantencel. Na een celdeling ontstaat tussen de twee nieuwgevormde
kernen een middenlamel van pectine. Pectine is een plakkerige polysacharide, gevormd door
het Golgi systeem, die de aangrenzende cellen aan elkaar plakt. Daarna verdikt de celwand
,zich doordat de cellen aan beide zijden cellulosevezels tegen de middenlamel afzetten: de
primaire celwand. Eenmaal uitgegroeid na de celstrekking, verstevigen beide plantencellen
hun celwand. Sommige cellen doen dit door stoffen af te zetten tegen de primaire celwand.
Andere vormen een secundaire celwand met houtstof; een extra laag tussen hun celmembraan
en primaire celwand. Alle stoffen rond het celmembraan van een plantencel vormen samen de
tussencelstof.
Een bananenplantage vormt een monocultuur. In
gebieden met een grote biodiversiteit zijn er genoeg
natuurlijke vijanden die het ontstaan van plagen
voorkomen. Om plagen en ziekteverwekkers geen
kans te geven, zetten de boeren vliegtuigen in die
bestrijdingsmiddelen verspreiden over de gewassen.
Er is ook een andere aanpak. De medewerkers
gebruiken compostthee ipv chemische
bestrijdingsmiddelen en ze voegen nuttige
bodemschimmels toe, waardoor de bananenplanten
sneller groeien en beter bestand zijn tegen
ziekteverwekkers. Dit heet biologische landbouw; het
verbouwen van voedselgewassen zonder gebruik te
maken van chemische bestrijdingsmiddelen en
kunstmest. Dit is tevens ook duurzamer dan de
landbouw met monoculturen.
12.2 Eigen afweer en antibiotica
Slagen de passief beschermende barrières er niet in ziekteverwekkers buiten je lichaam te
houden, dan gaan de actieve verdedigingssystemen aan het werk. Fagocyten, witte
bloedcellen, nemen ziekteverwekkers op via fagocytose. Vooral de macrofagen, een
deelgroep van de fagocyten, zijn actief. Zij kunnen hun vorm aanpassen en zo tussen de
cellen van haarvaten doorkruipen. De opgenomen ziekteverwekkers breken ze met behulp
van enzymen af. Fagocyten kunnen geen onderscheid maken tussen verschillende typen
ziekteverwekkers. Deze vorm van afweer heet daarom niet-specifiek, ook wel aspecifieke
afweer of algemene afweer.
Stoffen die uit de bacteriën vrijkomen bij een infectie prikkelen het temperatuurcentrum in de
hersenen waardoor de lichaamstemperatuur omhoog gaat. Boven de 38,4 graden spreek je
van koorts. Dat heeft als voordeel dat het hart sneller pompt en de witte bloedcellen sneller
bij de infectie aankomen, maar het stimuleert ook de celdeling bij bacteriën. Bij ernstige
bacteriële infecties kunnen artsen antibiotica geven. Antibiotica maken de deling en groei
van bacteriën onmogelijk onder andere door de vorming van de celwand tegen te gaan of hun
celmembraan kapot te maken. Zo krijgt het lichaam extra tijd om de aanwezige bacteriën op
te ruimen. Door overmatig gebruik van antibiotica zijn sommige bacteriën nu multiresistent.
Deze bacteriën zijn ongevoelig voor meerdere typen antibiotica. Bij een verminderde
weerstand geeft besmetting met deze bacterie een grote kans op overlijden. Gemiddeld zijn er
voor iedere lichaamscel ong 10 bacteriën in en op je lichaam aanwezig. Alle bacteriën samen
vormen je microbioom. het grootste gedeelte bevindt zich in de darmflora. De bacteriën
, breken een deel van de onverteerbare vezels af tot stoffen die de darmperistaltiek stimuleren
en maken vitamine K, een belangrijke stof bij de bloedstolling.
Bij ziekten, ongezond eten of antibiotica sterft een deel van de nuttige darmflora, waardoor
ziekteverwekkende bacteriën de kans krijgen zich te vermenigvuldigen. Artsen en
onderzoekers proberen met peoptransplantaties de darmflora van patiënten met een
chronische aandoening weer te stabiliseren.
12.3 Specifieke afweer
Tetanusbacterien gedijen goed in de anaerobe omgeving van een kleine diepe wond. De
bacterie maakt toxinen, giftige stoffen, die in eerste instantie hoofdpijn en stijve spieren
veroorzaken. Later verkrampen alle spieren, inclusief de hartspier en ademhalingsspieren en
sterft de patiënt.
Antistoffen zijn eiwitten die ziekteverwekkers onschadelijk maken. Een andere naam is
immunoglobuline. Na een vaccinatie met een verzwakte ziekteverwekker of een natuurlijke
besmetting door een ziekteverwekker maken bepaalde lymfocyten, speciale witte bloedcellen,
antistoffen. Doordat dit zowel bij dieren als mensen gebeurt, zijn dieren geschikt om
antistoffen te maken als geneesmiddel voor mensen. De lymfocyten van een konijn maken
antistoffen tegen de tetanusantigenen. Het bloedplasma met de antistoffen is nu een antiserum
tegen de tetanusbacterie. Na zuivering van de antistoffen kunnen artsen een patiënt snel
helpen en zo zijn leven redden. Bevruchte kippeneieren zijn ook geschikt om antistoffen te
laten maken. Een nadeel is dat mensen met een allergie voor kippeneiwit geen gebruik
kunnen maken van deze antistoffen. Een andere methode is de productie van antistoffen met
behulp van witte bloedcellen uit de milt van muizen. Een muis krijgt een kleine hoeveelheid
gif stof ingespoten en een laborant isoleert na enkele dagen de witte bloedcellen. Hij laat in
vitro, buiten het lichaam in een petrischaal, zo’n witte bloedcel samensmelten met een
tumorcel. Die gefuseerde cellen delen snel en maken de juiste antistof. Via een kloon van
cellen, ontstaan uit een witte bloedcel en een kankercel, is het produceren van monoklonale
antistoffen mogelijk.
Bacteriën en virussen kunnen zich snel vermeerderen. Sommige bacteriesoorten elke twintig
minuten. Je fagocyten kunnen dat niet alleen aan. Na een infectie schakelt je lichaam de
afweer met lymfocyten in. Deze witte bloedcellen kunnen, in tegenstelling tot fagocyten, wel
onderscheid maken tussen al de verschillende soorten ziekteverwekkers. Lymfocyten
herkennen de indringers aan hun herkenningseiwitten, de antigenen, op hun oppervlak. Alle
cellen hebben antigenen, maar de antigenen verschillen per soort en in meerdere mate ook per
individu. Lymfocyten reageren in principe alleen op lichaamsvreemde antigenen,
bijvoorbeeld van bacteriën of virussen. Lymfocyten ontstaan in het rode beenmerg. Dat zit in
platte beenderen (zoals ribben, borstbeen en bekken) en de uiteinden van grote pijpbeenderen.
De B-lymfocyten, oftewel B-cellen, rijpen in het beenmerg en maken antistoffen als ze
geactiveerd zijn. T-lymfocyten, oftewel T-cellen,rijpen in de thymus, een orgaan achter het
borstbeen. Er zijn twee typen T-cellen met elk een eigen taak: T-helpercellen (Th-cellen) dn
cytotoxische T-cellen (Tc-cellen).
Nadat een fagocyt de ziekteverwekker heeft afgebroken, koppelt hij een antigeen van de
ziekteverwekker aan een MHC-II molecuul op zijn celmembraan. De fagocyt is nu een
antigeen presenterende cel (APC) en gaat naar een lymfeknoop of de milt. Daar bevinden
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller diqrahb. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $8.15. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
62890 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now