Summary
Samenvatting sociale epidemiologie
- Course
- Institution
Samenvatting colleges sociale epidemiologie BEHALVE gastcolleges
[Show more]
Seller
Follow
Michaela12
Reviews received
Content preview
HOOFDSTUK 0: Inleiding1. Waarom sociale epidemiologie?
✓ Inzicht in een belangrijk sociaal fenomeen
- specifieke maatregelen ontwikkelen om groepen die sterkst getroffen zijn door sterfte op
het pad te krijgen met de hoogste opleiding
- groep met hoogste levensverwachting, met de laagste sterfte: hun niveau moet haalbaar
zijn voor iedereen in de maatschappij
- gelijke levenskansen voor iedereen is het doel
1.1 Ultieme ongelijkheid
✓ Ongelijkheid ten opzichte van leven en dood
- ultieme ongelijkheid: een lang en gezond leven wordt beschouwd als een mensenrecht
voor alle mensen, onafhankelijk van etniciteit/migrantenorigine, geslacht en sociale
klasse (=sociale stratificatie)
- gelijke gezondheid voor iedereen dook op in Alma Ata Conference WHO 1978: health for
all-principle by 2000: niet bereikt
• de levensverwachting is in het algemeen toegenomen in de meeste landen
• maar er zijn uitzonderingen: Afrikaanse landen (aids) en ex-USSR landen
o Rusland: val van de muur, 10 jaar weg uit levensverwachting
o alcoholisme stijgt, zelfmoord stijgt, etc: alles werd door de staat geregeld
en zekerheden vielen weg
• kindersterfte belangrijk in de levensverwachting: jonge mensen die sterven,
neemt grote happen uit sterftetafel (som van alle geleefde levensjaren)
o vb. iemand sterft op 2 jaar, dan neem je 80 jaar weg uit sterftetafel,
alsook uit de levensverwachting
• ook op individueel vlak: ongelijkheid in levenskansen zijn niet af-, maar
toegenomen tijdens de laatste decennia
• ongelijkheid nam toe tegen het jaar 2000
✓ Health 2020 (WHO –Regional Office for Europe)
- programma uitschrijven met maatregelen om gezondheid en welzijn te bevorderen,
ondersteunen en hoe je het kan meten
- belangrijke actiepunt: hoe kunnen wij afname van ongelijkheid in gezondheid triggeren
• hoe doen en welke maatregelen om ongelijkheid af te nemen streven naar
gelijkheid
1
,Hoofdstuk 1: The new kid in town
1. Wat is sociale epidemiologie?
1.1 Definitie
✓ Definitie epidemiologie
- studie van de verdeling en de determinanten van gezondheid en ziekte in bevolkingen
• bevolking: gaat over populatieniveau
• vergelijking van groepen op vlak van gezondheid
- patronen, oorzaken en effecten van gezondheid en ziekte in een populatie
- belangrijkste kenmerken: populatieniveau en vergelijking van groepen
- moet hoeksteen zijn van beleid inzake volksgezondheid, informeert politieke beslissingen
(gebeurt niet genoeg)
- evidence-based medicine: identificeren van risicofactoren, richtlijnen voor preventieve
geneeskunde op basis van klinisch onderzoek en statistische analyses
✓ Sociale epidemiologie
- onderdeel van de epidemiologie
- bestudeert de sociale verdeling en de sociale determinanten van gezondheid, ziekte en
sterfte in een bevolking (Berkman & Kawachi, 2000)
- is niet alle epidemiologie ook sociale epidemiologie?
• epidemiologie gaat over gezondheid bij de mens en de mens is een sociaal
wezen, dus moet er dan een verschil zijn tussen beide
• als je rekening houdt met sociale klasse is het sociale epidemiologie, als je dat
niet doet is het epidemiologie
• mensen zijn tegelijkertijd biologische en sociale wezens zijn: als je mens
bestudeert tijdens epidemiologie, zou je rekening moeten houden met sociale
epidemiologie (maar dit wordt niet gedaan)
• in begin onderzoek bij verdeling sterfte en gezondheid: steeds oog voor sociale
omstandigheden waarin mensen leefden, nu focus op biologische
• sociale epidemiologie legt nadruk op sociale determinantenvan gezondheid op
bevolkingsniveau (biologische naar de achtergrond)
• epidemiologie: sociale context en sociale variabelen zijn achtergrondsvariabelen
voor biomedische variabelen
✓ Sociale determinanten
- specifieke kenmerken en/of mechanismen via dewelke maatschappelijke/sociale
omstandigheden (= societalconditions) de gezondheid beïnvloeden
- die omstandigheden kunnen we aanpakken (vb opleiding geeft aanleiding voor betere
levensverwachting): erachter komen waarom dit zo is + opprikken van levensverwachting
van lager opgeleiden, maw omstandigheden worden beïnvloed door ‘informedaction’
- vloeien voort uit
• historische en huidige economische, politieke en juridische systemen, materiële
en technologische bronnen, normen en gebruiken op vlak van mensenrechten
o kern van sociale stratificatie
o mensen nemen verschillende posities in: leidt tot andere bronnen,
materiële goederen, immateriële goederen (vb. eigen problemen
uitleggen aan je dokter, andere dingen doen dan roken als ontspanning)
• externe politieke en economische internationale relaties en systemen
2
, ✓ Kern van sociale epidemiologie
- biologische uitingen van sociale ongelijkheid
- hoe mensen sociale en economische ongelijkheid incarneren (belichamen) en deze
biologisch tot uitdrukking laten komen in ongelijke levenskansen, ongelijke gezondheid
en sterfte: vanaf de ontwikkeling van de foetus tot aan het levenseinde
- aanwezig in de initiële epidemiologische onderzoeken, hoewel niet expliciet naar het
construct verwezen werd
- epidemiologie is nu vooral biologisch determinisme waarbij biologische kenmerken en
processen het criterium zijn om groepen te definiëren (geslacht, huidskleur, leeftijd), het
sociale wordt uit het oog verloren
- sociale ongelijkheid in gezondheid verwijst naar sociale gezondheidsverschillen tussen
landen, maar ook in landen (tussen regio’s, sociale klassen, mannen en vrouwen...)
• = onrechtvaardig, vermijdbaar en niet noodzakelijk
• verschillen tussen het geaggregeerde niveau en individuele niveau
o individuele niveau: mens heeft eigen psyche, opleidingsniveau,
omgeving, etc.
o geaggregeerde niveau: mens maakt deel uit van een omgeving, de
school, provincie waar je woont, het land, etc.
- roots van sociale epidemiologie = de epidemiologie
2. A view of the past
2.1 Epidemiologie avant la lettre –paradigma’s
2.1.1 Hippocrates
✓ Hippocrates (ca. 460-377 v. Chr.)
- vader van de geneeskunde en eerste ‘epidemioloog’
- in zijn tijd geloofden mensen dat ziek zijn en sterven een straf van God was, je kon er zelf
niet aan doen
- Hippocrates onderzocht voor het eerst de relatie tussen het voorkomen van een ziekte
en omgevingsfactoren
- ziekte wordt veroorzaakt door natuurlijke oorzaken (niet door God, bovennatuurlijke
oorzaken), namelijk
• natuurlijke omgeving: frisse lucht
• voeding: gezonde drink-en voedingsgewoonten
• levensstijl: hygiëne
- ontstaan van de geneeskunde als zelfstandige discipline, los van religie en filosofie
- hij was een van de eersten in het Westen die diagnose stelde op basis van symptomen en
therapie voorschreef (was wel bruikbaar in China & India)
- voorstander van eenvoudige en passieve geneeskunde
• voorbeeld wilgenbast als pijnstiller en koortsonderdrukker
• werkzame stof → acetylsalicylzuur → Aspirine
- leer der Humores: ziekten ontstaan door onevenwicht in lichaamssappen
- andere belangrijke verdiensten
• geeft een eerste beschrijving van long-en hartziektes
• hij maakt onderscheid tussen
o acuut-chronisch
o endemisch-epidemisch (endemisch = voorkomen in bepaalde regio)
3
, 2.1.2 Miasma paradigma
✓ Miasma paradigma
- miasma komt van het Grieks: pollutie, vervuiling
- paradigma gangbaar vanaf de Oudheid tot 19de eeuw als verklaring voor ziektes
- ziektes zoals cholera, Zwarte Dood... worden verspreid via een schadelijke vorm van
vervuilde lucht afkomstig van een rottend organisme (ziek worden door slechte lucht)
- aanhangers van dit paradigma
• Hippocrates was aanhanger: ‘bad air’ → epidemie
• Vitruvius: verwittigt voor de gevaren van ‘bad airs’
- idee blijft invloedrijk tot in Middeleeuwen (vooral t.a.v. de pest): ‘corruption of air’,
‘pestilential air’, ‘putrefication of air’
2.1.3 Germ paradigma
✓ Germ paradigma
- germ = ziektekiem (bacil, bacterie, microbe): oorzaak van ziekte
- tot midden de 19de eeuw blijft het miasma paradigma populair
- critici in de minderheid tot midden 19de eeuw
• Girolamo Fracastoro: hele kleine, niet-waarneembare partikels die ziektes
veroorzaken zijn levende organismen
• leidt tot de ontwikkeling microscoop (Anton van Leeuwenhoek) in 1675
- vanaf midden de 19de eeuw: stroomversnelling
• 1849:John Snow cholera wordt via water verspreid
• 1851: Charles Earl Johnson miasma kan geen verklaring bieden voor malaria
• 1860s: L. Pasteur vaccinatie rabies en anthrax; fermentatie en pasteurisatie
• 1870s: Robert Koch bacteriologie, oorzaken tbc, cholera & anthrax,
infectieziekten
2.2 Epidemiologie avant la lettre –stats
2.2.1 John Graunt
✓ John Graunt (1620-1674)
- vader van de (formele) demografie èn van de epidemiologie
- kwantificeert als eerste veranderingen in de omvang en in de gezondheid van de
populatie
- maakt gebruik van de Bills of Mortality: wekelijks aantal overledenen in parochieregisters
in Londen 17de eeuw
• vrouwen gingen van deur tot deur om na te gaan wie overleden was en waaraan
- stelt op basis hiervan als eerste een soort sterftetafel op
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller Michaela12. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.44. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
53249 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now