Samenvatting boek Gezondheidscommunicatie (Brug et al., 2017)
34 views 4 purchases
Course
Gezondheidscommunicatie (AB_470087)
Institution
Vrije Universiteit Amsterdam (VU)
Book
Gezondheidsvoorlichting en gedragsverandering
Dit document bevat een samenvatting van een groot deel van het boek Gezondheidsvoorlichting en gedragsverandering (Brug et al., 2017) voor het tweede- en derdejaars keuzevak Gezondheidscommunicatie binnen de studie Gezondheidswetenschappen. Voor dit vak behoorde hoofdstuk 1 t/m 6 en hoofdstuk 11 to...
Boek Brug et al. H1 – Planmatige bevordering van gezond gedrag
Gezondheidsvoorlichting (WHO): De combinatie van leerervaringen ontwikkeld en
ontworpen om mensen en gemeenschappen (communities) te helpen om hun gezondheid te
bevorderen.
- Breed scala aan activiteiten waarbij sprake is van een vorm van educatie of
informatieoverdracht om te stimuleren dat mensen zich ‘gezonder’ willen en kunnen
gedragen
- Onderdeel van gezondheidsbevordering: een combinatie van voorlichting en
omgevingsveranderingen die gezond gedrag en gezonde leefomstandigheden
stimuleert
Planmatige gezondheidsvoorlichting is één van de belangrijkste instrumenten voor
gezondheidsbevordering
- Multidisciplinair vakgebied: voor planmatige gezondheidsvoorlichting is het nodig de
belangrijke maatschappelijke en gezondheidsproblemen te identificeren en
begrijpen, gezond en ongezond gedrag te verklaren en te voorspellen, gedrag door
middel van voorlichting te beïnvloeden en dergelijke voorlichtingsinterventies te
evalueren.
Kenmerken van activiteiten binnen de gezondheidsvoorlichting
Het gaat steeds om problemen waarbij gedrag en gedragsverandering een
belangrijke rol speelt
Het gaat steeds om activiteiten die gebaseerd zijn op een zorgvuldige analyse van de
oorzaken van het gedrag en gedragsverandering
Gedrag wordt bijna altijd geprobeerd te beïnvloeden op basis van theorieën over
gedrag(sverandering)
Activiteiten worden zorgvuldig geëvalueerd
Planmatig
Preventie:
- Primair: wegnemen van oorzaken of risicofactoren voor de aandoening
voorkomen
o Alleen mogelijk als de oorzaken voldoende bekend en te beïnvloeden zijn
- Secundair: vroege opsporing (screening) maakt voorbehandeling mogelijk om erger
te voorkomen
o Alleen zinvol als er een goede test/vorm van zelfonderzoek mogelijk is om een
aandoening of risicogedrag vroegtijdig op te sporen én wanneer de
aandoening of het voorstadium effectief vroegtijdig te behandelen is
- Tertiair: start na diagnose om erger te voorkomen of om kwaliteit van leven te
behouden/te vergroten
Doelgroepen en preventie:
- Populatiebenadering: gehele bevolking of een grote deelgroep daaruit wordt
benaderd voor preventie
, o Wordt vooral ingezet als het gemiddelde RR laag is, maar de prevalentie van
het risico hoog er zijn veel mensen met een beperkt verhoogd risico
- Hoogrisicobenadering: eerst risicogroep geïdentificeerd, bijvoorbeeld o.b.v. erfelijke
eigenschappen, frequent risicogedrag, leeftijd, SES
o Wordt vooral ingezet als het RR op een aandoening waarop de interventie
zich richt, hoog is, maar er betrekkelijk weinig mensen zijn bij wie het risico
sterk verhoogd is
Preventie:
- Universele: preventie gericht op de totale bevolking of grote groepen daarbinnen
o Gericht op mensen zonder speciaal verhoogd risico
o Doel: bij alle mensen de gezondheid verbeteren en de kans op ziekte
verminderen
o Primaire preventie + populatiebenadering
- Selectieve: preventie gericht op bevolkingsgroepen met een verhoogd risico
o Doel: gezondheid van specifieke risicogroepen te verbeteren
o Raakt aan secundair + hoogrisicobenadering
Preventieve interventie wordt aangeboden o.b.v. screening op een
risicofactor
- Geïndiceerde: preventie gericht op mensen die nog geen gediagnosticeerde ziekte
hebben, maar wel beginnende klachten/symptomen
o Doel: ontstaan van ziekte of verdere gezondheidsschade voorkomen
o Secundair + hoogrisicobenadering
- Zorggerelateerde: preventie gericht op individuen met een ziekte
o Doel: ziektelast reduceren en complicaties of comorbiditeit voorkomen
o Tertiair
Gedrag beïnvloeden kan met verschillende middelen
1. (Gezondheids)voorlichting: poging mensen te motiveren tot, trainen in, en helpen bij
gezond gedrag.
a. Focus ligt veelal op vrijwillige gedragsverandering
b. Voorlichting is meer dan informatieoverdracht. Het is ook
vaardigheidstraining, zelftest, e-coaching, ondersteuning bij therapietrouw
vaak combinatie van dit soort activiteiten: voorlichtingsinterventies of -
programma’s
c. Voorbeelden:
i. Seksuele voorlichting op middelbare scholen
ii. Vertaalde voorlichting over gezond eten voor minderheidsgroepen
iii. Informatiebrieven waarin vrouwen worden opgeroepen voor
bevolkingsonderzoek borstkanker
2. Voorzieningen
a. Doel: gezond gedrag gemakkelijker maken
b. Voorbeelden:
i. Waterzuivering en riolering hygiëne minder infectieziekten
ii. Fitnessprogramma’s op de werkplek
iii. Gezonde voeding beschikbaar in kantine
iv. Regionale centra voor borstkankerscreening
, 3. Regelgeving, controle en sancties
a. Doel: gezond gedrag afdwingen
b. Gaan ervan uit dat mensen het gezonde gedrag niet vrijwillig zullen uitvoeren
c. Voorbeelden:
i. Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit
ii. Arbeidsomstandigheden wetgeving
iii. Veiligheidsgordel verplicht
iv. Rookverbod openbare ruimten
Combinatie van de drie lijkt essentieel voor effectieve gezondheidsbevordering
Gezondheidsbevordering (Green & Kreuter, 2005): een combinatie van voorlichting en
omgevingsveranderingen die (samen) gezond gedrag en gezonde leefcondities stimuleren.
- Fysieke, sociaal-culturele, politieke, economische condities ook relevant
De rol van de omgeving als risicofactor voor ongezondheid en als determinant van ongezond
gedrag wordt in de laatste decennia steeds meer benadrukt.
- Voorlichting: nu een ecologische benadering naast een educatieve benadering
- Voorlichting minder gericht op het individu dat ongezond gedrag vertoond, maar
breder opgezet: individu, ouders, instanties, overheid
Vijf niveaus aan doelgroepen met daarin personen die beslissingen nemen:
1. Individueel niveau: personen die risico lopen, risicogedrag vertonen, patiënten
2. Interpersoonlijk/groepsniveau: ouders, vrienden, leerkrachten, hulpverleners
3. Organisatieniveau: directeuren van scholen, managers van bedrijven
4. Lokaal niveau: opinieleiders in wijken/dorpen, redacteuren van lokale kranten
5. Samenlevingsniveau: landelijke politici en ambtenaren, besturen van vakbonden of
werkgeversorganisaties
Het gaat uiteindelijk om de gezondheid van de eerste doelgroep (individu), maar vaak zijn
het anderen die een zekere mate van controle hebben over de omgevingscondities. Daarom
zijn zij medeverantwoordelijk voor het (on)gezonde gedrag en de gezondheid van het
individu.
- Gezond eten onder kinderen
- Gezond eten op het werk
- Niet te veel zout binnenkrijgen
De gezondheidsbevorderaar
- Gezondheidsvoorlichting voorheen GVO: GezondheidsVoorlichting en -Opvoeding.
Nu: GVO/preventie wegens de preventie van geestelijke en gedragsstoornissen
- Gezondheidsvoorlichting vindt plaats in vele beroepsgroepen: diëtisten, artsen, fysio,
leerkrachten, jongerenwerkers
- Functionarissen voor wie gezondheidsvoorlichting een hoofdtaak is worden
gezondheidsbevorderaar genoemd (GB’er). Zij zijn bijvoorbeeld werkzaam bij de
GGD, verslavingszorg, geestelijke gezondheidszorg, thuiszorgorganisaties, RIVM,
Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg (NIVEL),
patiëntenorganisaties, onderzoeker
, Model voor Plantmatige Gezondheidsvoorlichting en Gedragsverandering
- Dwingt de voorlichter om op een deductieve wijze gewenste uitkomsten (gezond
gedrag) terug te voeren naar oorzaken en oplossingen
De stappen in het model:
1. Analyse van gezondheidsprobleem
a. Wat zijn belangrijke gezondheidsproblemen/invloeden op kwaliteit van leven
waarmee een doelgroep wordt geconfronteerd?
b. Gezondheidstoestand van een groep wordt beschreven a.d.h.v. verschillende
indicatoren zoals: sterfte, prevalentie, incidentie, ernst van ziekten, QALYs
(nemen kwaliteit van leven mee)
2. Analyse van gedrag
a. Analyse van mogelijke gedragsoorzaken van gezondheidsproblemen en
gedragsoplossingen om die problemen het hoofd te bieden
b. Voorbeelden van relevante gedragingen: gezond eten, niet roken, genoeg
bewegen, deelname aan bevolkingsonderzoek, adviezen opvolgen
c. Kan ook gaan om gedrag van mensen die niet zelf risico lopen op het
gezondheidsprobleem, maar wiens gedrag wel het risico van anderen mede
beïnvloed. Omgevingscondities worden immers mede bepaald door het
gedrag van beslissers (politici, werkgevers, etc.)
3. Analyse van determinanten van gedrag
a. Persoonlijke determinanten: kennis, risicoperceptie, attitude, eigen-
effectiviteitsverwachting
b. Omgevingsdeterminanten: beschikbaarheid en bereikbaarheid, sociale
steun/druk, onvoorziene barrières
4. Interventieontwikkeling
a. O.b.v .de vorige stappen kan er een interventie worden ontwikkeld om de
determinanten van gedrag en het gedrag zelf te veranderen
b. Het kan gaan om interventies gericht op gedragsdeterminanten van het
risicogedrag zelf OF op het gedrag van de ‘beslissers’ die de
omgevingsdeterminanten kunnen beïnvloeden
c. Uiteindelijke doel: verbetering van gezondheid en kwaliteit van leven
d. Intervention mapping-protocol van belang: analyse van theorieën en
methodieken voor gedragsverandering die bij gezondheidsvoorlichting
kunnen worden toegepast
5. Interventie-implementatie en -disseminatie
a. Implementatie: uitvoering van de interventie zoals bedoeld
b. Disseminatie: plantmatige verspreiding/invoering van de interventie
c. Gaat vaak mis omdat er onvoldoende energie in de implementatie wordt
gestoken of omdat de interventie niet voldoende op de wensen van de
doelgroep is afgestemd
6. Evaluatie
a. Effectevaluatie: heeft de interventie de gewenste resultaten?
b. Procesevaluatie: is de interventie uitgevoerd zoals gepland?
c. Bij voorkeur vindt de evaluatie stapsgewijs plaats: interventie eerst
kleinschalig uitgeprobeerd en onder gecontroleerde omstandigheden
getoetst, daarna op grotere schaal getest, inclusief onderzoek naar de
implementatie en disseminatie
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller isaroelofsen01. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.59. You're not tied to anything after your purchase.
