Volledig overzicht van lesnotities van Kunstgeschiedenis gegeven door Annelies Monseré in het eerste jaar Visual Design aan LUCA School of Arts.
Ook mogelijk om aparte lesdelen te kopen als bundeltjes (zie andere uploads).
LES 2 – Moderne Kunst op zoek naar
haar essentie (deel 1)
Datum @13/10/2021
Column
DEEL 1: Kunst als schone vorm: formalisme
1.1 Ontstaan, definitie en gevolgen van het formalisme
A. Het ontstaan van het formalisme: het Moderne Systeem van de
Kunsten en artistieke autonomie
Moderniteit en modernisme
Moderniteit verwijst het naar een historische periode (die
startte in de 15de eeuw en tot nu voortduurt) die de evolutie
van het kapitalisme en de industrialisatie zag. De
tijdsperiode die bekend is voor rationeel en seculier (= wereldbeeld van God) denken,
is de periode die wordt gekenmerkt als moderniteit. Geloof in
God werd vervangen door geloof in de wetenschap en de
vooruitgang.
Modernisme is zowel een filosofische beweging als een
kunstbeweging (= moderne kunst) die reageert (zowel
positief als negatief) op de maatschappelijke veranderingen
in de moderniteit. De beweging weerspiegelde een verlangen
naar het creëren van nieuwe vormen van kunst, filosofie en
sociale organisatie. Kunstenaars probeerden af te wijken
van traditionele kunstvormen, die zij als verouderd of
achterhaald beschouwden. Zelfbewustzijn en zelfreflectie
staan centraal binnen het modernisme.
Classificatie: wat hoort bij 'de kunsten'?
→ Muziek, poëzie, schilderkunst, beeldhouwkunst en dans
Deze groepering van de vijf belangrijkste kunsten
klinkt voor ons erg vertrouwd maar is van recente
oorsprong (18de eeuw).
Voor die tijd was er geen strikte scheiding tussen
kunst en andere artefacten (=door de mens
gemaakte objecten).
Ook ontstonden er nieuwe concepten en ideeën,
zoals esthetica, de Schone Kunsten, kunstfilosofie,
LES 2 – Moderne Kunst op zoek naar haar essentie (deel 1) 1
, smaak, genie, originaliteit, creatieve verbeelding, het
tentoonstellen van kunstwerken in musea.
Ontstaan van Kunst met de hoofdletter 'K'
Een duidelijk onderscheid tussen:
Ambacht en kunst
Rituele artefacten en kunst
Vermaak (kitsch, pop, entertainment) en kunst
Vanaf de Renaissance (14de eeuw) streefden
kunstenaars ernaar opgenomen te worden bij deze ‘Vrije
Kunsten’.
Kunstenaars moesten ook kennis hebben van ‘vrije’ wetenschappen zoals meetkunde, rekenkunde,
grammatica en retorica.
‘Inventio’ (de uitvinding / het concept) werd als een
belangrijke fase gezien binnen het artistieke proces.
In een kunstenaarspraktijk komt mentale en manuele
creatie samen in het ‘designo’ (= concept/ ontwerp/
tekening) De tekening werd gezien als het moment
waarop de kunstenaar zijn mentale beeld weet om te
zetten in een materiële voorstelling.
De gilden werden vervangen door Academieën en
jonge kunstenaars werden niet meer uitsluitend
onderricht in het ambacht, maar ook in het
intellectuele beroep van kunstenaar.
Het schone versus het aangename
Het schone: belangeloos (los van wat plezier brengt en los van wat goed is), duurzaam en zet het
verstand en de verbeelding in beweging (activerend).
Het aangename (ook het aantrekkelijke en het nuttige) : functioneel (brengt genot), het genot is
kortstondig en leidt tot verlangen naar meer, het maakt ons passief.
Afhankelijke schoonheid: 'het aangename'
Alle schoonheid (in de brede zin van het woord) die als functie heeft om ons leven aangenamer te maken:
Parfum dat zorgt voor een frisse geur in
het huis
Mooi behangpapier
Rustige achtergrondsmuziek
Dansmuziek
Afhankelijke schoonheid: 'het nuttige'
Alle 'mooi gemaakte' gebruiksobjecten zoals meubels, gordijnen, auto's.
De schoonheid is afhankelijk van de functie die het heeft.
LES 2 – Moderne Kunst op zoek naar haar essentie (deel 1) 2
, Afhankelijke schoonheid: 'het goede'
Alle schoonheid (in de ruime zin van het woord) die als functie heeft ons het goede te tonen, zoals films
en boeken die ons aanzetten het goede te doen, of een goed effect hebben (gezonde voeding,
ergonomische stoel, ...).
Vrije schoonheid
= deelt geen doel en we hebben er geen belang bij (het te bezitten).
Zoals een bloem, een vis,...
Kritiek op het onderscheid tussen hoge en lage kunst en cultuur
Iedereen is geboren in een bepaalde klasse en probeert haar positie te verhogen of te
bevestigen.
‘Hoge’ klassen onderscheiden zich van ‘lage’ klassen door middel van hun culturele consumptie.
De ‘hoge’ klassen zijn in staat en ook geneigd om kunstwerken meer op vormaspecten,
originaliteit en de verhouding tot andere kunst te beoordelen dan op de inhoud, het oproepen
van emoties en het directe nut.
"Het bewonderen van ‘hoge’ of ‘vrije’ kunsten is een vorm van snobisme en
elitisme."
— Pierre Bourdieu, 1979
💡 Voetnoot: andere concepten van schoonheid
- Alle culturen kennen het concept 'schoonheid'
- In vele culturen is het begrip wel verbonden met 'belang', zoals menselijke schoonheid, het
nuttige, het ware, het goede,...
Gevolgen voor de kunsten: artistieke autonomie
Artistieke autonomie (// kunst als vrije schoonheid) is een doctrine (leer/dogma) over kunst die stelt dat
kunst intrinsiek (omwille van zichzelf) waardevol is. Daar mag kunst niet worden beoordeeld op basis van
één of andere externe standaard, zoals de eisen van een politieke beweging, staat of religie.
→Nieuwe vorm van kunstappreciatie.
→ Invloed op nieuwe kunstvormen.
LES 2 – Moderne Kunst op zoek naar haar essentie (deel 1) 3
, "Nabootsen van de werkelijkheid"
→ Als het bij kunst écht enkel en alleen maar zou
gaan om mimesis of nabootsing van de
werkelijkheid dan zou de kunstgeschiedenis
gestopt zijn bij de uitvinding van de fotografie
in de 19de eeuw.
B. Definitie van formalisme
Definitie van formalisme
Formalisme = een allesomvattende theorie over
de kunsten, met name over de essentie (wat is
kunst?), de interpretatie (wat is de betekenis van
kunst?) en de waarde van kunst (welke criteria
hebben we voor het beoordelen van kunst?)
LES 2 – Moderne Kunst op zoek naar haar essentie (deel 1) 4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller lotpeeters. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $21.99. You're not tied to anything after your purchase.
