●Inzicht in het verleden draagt bij aan inzicht in de complexiteit van het heden:
●Opdrachten van politie én de organisatie van - én toezicht op - het politiebestel, steeds gesitueerd in
een ruimere socio-politieke en economische context
1.2.2. Drie voorgaande bemerkingen
● De geschiedenis van het politiewezen is een rijke en complexe geschiedenis (waar we slechts
fragmentair en selectief aandacht aan kunnen besteden in het licht van deze cursus).
● De geschiedenis van het politiewezen is niet enkel – en zelfs niet primair – een geschiedenis van de
misdaadbestrijding
● De geschiedenis van het politiewezen kan niet losgekoppeld worden van de Belgische politieke en
sociale geschiedenis
1.2.3. Rode draden doorheen politiegeschiedenis
● Een politiebestel1 gekenmerkt door een grote verscheidenheid enerzijds en een onevenwichtige
ontwikkeling anderzijds.
● Spanning tussen centrale aansturing enerzijds en lokale (gemeentelijke) autonomie anderzijds.
● Spanning tussen streven naar efficiëntie en effectiviteit in politieoptreden enerzijds en legitimiteit
en democratische controle anderzijds.
● Diverse politie-instanties met eigen ontwikkelingsdynamiek die samen de politiezorg moeten verzorgen,
maar hoe?
1
Politiebestel: organisatiestructuur van de politie
2
, 2. De Geschiedenis
—--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
1.1. Overzicht
1794- 1830De Franse en Hollandse erfenis
1830-1885 De eerste fundamenten van een nationaal gecentraliseerd politiesysteem
1886-1914 De verhoogde militarisering van een nationaal systeem van openbare orde
1918-1940 De versterking van een nationaal en gemilitariseerd politiebestel
1940-1945 De Belgische politie en magistratuur en het probleem van de ordehandhaving
1945-1959 Herstel van het politiebestel
1960-1981 Naar een concurrentieel politiebestel
1981-1987 Het neoliberale regime en de machinale uitbouw van het politiebestel
1794-1830: De Franse en Hollandse erfenis
● 1749 - 1815 → FRANSE tijd
● 1815: Slag van Waterloo
○ België en Nederland stonden lange tijd onder Frans bewind.
○ In 1815 is er de Slag van Waterloo en de Fransen verliezen
○ Gevolg: België komt bij de Nederlanden
● 1815 - 1830 → HOLLANDSE tijd
De Franse tijd: 1794-1815
● Frans model
○ Inleiding
■ Vanaf 30 september 1795 werd het franse politiesysteem ingevoerd op
het belgische grondgebied
■ Belgisch politiebestel zal nog lang (tot aan de hervorming) de kenmerken van het Franse model
hebben
○ Het model valt uiteen in 2 periodes
■ 1794-1799: De burgerlijke republiek
● Centrale gedachte: Politie hoort herkomst te vinden in burgerij en dient onder
burgerlijke controle (parlementen) te staan
● Controle politie: parlement
■ 1799-1814: Het militair Napoleontisch regime
● “politiestaat”
○ = staat waarin de overheid doet wat ze wilt, politie is onder gezag vd
overheid
○ Gericht op openbare orde & politieke informatie
● Controle politie: overheid
● Kenmerken:
○ Militarisering
■ = het sociale proces waarbij een samenleving zichzelf organiseert rond het gebruik v geweld
■ Centraal: Discipline en hiërarchie
■ Ontstaan van de: De ‘gendarmerie nationale’ = eigen legermacht
○ Centralisering
■ = het centraal organiseren van de macht
■ Wordt duidelijk in uitbouw van de gendarmerie
■ Duidelijke aansturing vanuit de staat
● Uiting: censuur, arrestatie
● Politie = instrument
■ Uitvoerende macht (ministerie van politie) oefent controle uit (niet de rechterlijke!!).
■ Invoering onderscheid tussen administratieve en gerechtelijke politie
Administratieve (bestuurlijke) politie Gerechtelijke politie
Openbare orde handhaving Opsporen van misdrijven, vaststellen, bewijzen
verzamelen
Voorkomen van misdrijven (preventief toezicht) Misdadigers voor het gerecht dagen (repressief)
Uitvaardigen van politiereglementen Wie? Politiecommissarissen, veld- en
boswachters, vrederechters, luitenanten en
kapiteins gendarmerie
3
, ■ Verschillende visies:
● Jospeph Fouché
○ Persoon:
■ Minister van Algemene Politie
■ ontwerper van Napoleontische politiesysteem
○ Bijdragen:
■ introduceert het idee van ‘haute police’
● = de politie w een geheim, machtig wapen in handen
van de regering
■ Hij stelt dat politie een eigen taak en werkwijze heeft (zelfstandig)
■ Oprichting Police Secrète
● = Openbare Veiligheid
● Taak: inwinnen, analyseren en gebruiken v inlichtingen
door middel van informanten en infiltranten
● Reden: nood aan verzameling politieke informatie
● Napoleon Bonaparte
○ Plaatst de politie niet naast het bestuur en justitie, maar erboven
○ De politie moet heel de samenleving in de gate houden
○ Verscheidenheid
■ 3 korpsen:
● Corps de la Gendarmerie Nationale
○ Periode: 1798-1809
○ daarna ‘Gendarmerie Impériale’ (elitekorps)
● Police municipale
○ Periode: vanaf 1789
○ Taak: Administratieve en gerechtelijke taak
■ Zorgen voor:
● een vlot en veilig verkeer
● openbare rust bewaken
● handhaven orde bij festiviteiten
● controleren v maten en gewichten
● treffen van maatregelen bij brand, besmettelijke ziekten,..
● Het verhinderen dat geesteszieken en dolle dieren ongelukken
veroorzaken
○ Leden: Commissarissen, veldwachters
○ Belangrijke rol voor lokale overheid: burgemeester!‘
● Garde Nationale
○ opgericht tussen 1800 en 1810
○ voorloper van de burgerwacht
○ Taak: openbare orde en grens/kustbewaking
De Hollandse tijd: Interbellum: 1815-1830
● Inleiding
○ Overname Franse erfenis (Franse model), maar in mildere vorm
■ ⇒ afzwakking van de ‘politiestaat’.
■ MAAR: de gedachte van ‘haute police’ blijft bestaan
● Politieorganisatie
○ Maréchaussée
■ Het is hetzelfde als gendarmerie, maar de term werd vervangen wegens beladen
■ werd centrale korps in de Nederlanden
○ Gemeentelijke politie
■ Leden: commissarissen en veldwachters
■ = de plaatselijke politie → de gemeente en provincies kregen een beetje meer autonomie (maar
die blijft niet lang bestaan)
○ Burgerwacht of ‘schutterij
■ Aanvankelijk: Burgerwacht → “Garde Bourgeousie”
■ Later: schutterij
● “Sire ik ben ongerust”
○ = een citaat van een edelman aan de koning
○ Reden: geen goede verstandhouding tussen de politiemachten
■ → de drie korpsen bekampen elkaar
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller jokeversteen. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $10.18. You're not tied to anything after your purchase.
