Summary
Samenvatting Thema 1+2 Gezondheidsgedrag: interactie tussen individu en omgeving (reader+youlearn)
- Course
- Institution
Samenvatting thema 1+2 reader+youlearn
[Show more]
Seller
Followmarijkedaniels
Reviews received
Content preview
Gezondheidsgedrag: Interactie tussen individu en omgevingThema 1: Omgevingsinvloeden
Health behavior: Interaction between individual and environment
1. Introduction
Gezondheidsgedrag:
- wordt gecontroleerd door het individu
- maar gedrag en perceptie wordt beïnvloed door externe factoren (bewust of onbewust)
- huidige context
- sociaal-economische omgeving
- politieke omgeving
- perceptie van de omgeving is individueel verschillend à interactie met de omgeving dus ook
POSITIVE DEVIANTS:
= Mensen die zich anders gedragen dan anderen in de omgeving
- Ze vinden betere oplossingen voor problemen
- Ook al ervaren ze dezelfde uitdagingen
- En hebben ze dezelfde hulpbronnen ter beschikking
Dahlgren & Whitehead: Rainbow model of health (tekening zie Youlearn)
- Theorie over de verschillende lagen van omgevingsinvloeden op gezondheid
- Middelpunt = individu en diens lifestyle en genetische voorbestemdheid
- Volgende laag = het sociale netwerk en de gemeenschap (familie, vrienden, collega’s, ...)
- Volgende laag = Leef- en werkomstandigheden (voedsel, opleiding, werk, gezondheidszorg, ...)
- Laatste laag = algemene socio-economische, culturele en omgevingsfactoren
à Deze lagen interageren en passen zich aan.
à Gezondheidsgedrag is het resultaat van de complexe interactie tussen individu en omgeving.
2. The health field concept and the environmental impact on health
Gezondheid is een complex multifactorieel pad:
- Invloed van omgevingsfactoren
- Genetische voorbestemdheid
Gezondheidsongelijkheid komt voort uit verschillende determinanten van gezondheid op verschillende levels:
Om gezond te worden moet levensstijl, gedrag en omgeving aangepakt worden.
Omgeving kan een positieve of negatieve invloed hebben op het individu:
- Positief:
o Peers
o Rolmodellen
o Superfood
o Niet roken-regels ...
- Herstellend: tijd doorbrengen in de natuur – positief effect op fysieke en mentale gezondheid
Health field concept – Lalonde: 4 grote factoren die gezondheid potentieel kunnen beïnvloeden:
- Omgeving
- Levensstijl
- Menselijke biologie
- Gezondheidszorg
à Elk van deze factoren interageert en beïnvloedt gezondheid via meerdere complexe paden.
Verschillende levels van invloed op gezondheid:
- Macro:
o Sociaal
o Economisch
o Cultureel
o Fysieke omgeving
- Meso:
o Werkomstandigheden
o Leefomstandigheden
- Micro:
o Genetica
o Gedrag
à Deze levels zijn niet scherp afgebakend
à Complexe interactie tussen levels
ANGELO-model:
- Omgevingsfactoren op marco- en micro-level zijn van invloed
1
, - Angelo-model is een raamwerk voor het verstaan van de obesogene omgeving à Obesogene omgeving: maakt het makkelijker
om ongezond te eten en een zittend leven te leiden
- Overheid (macro) heeft invloed op micro-determinanten
o Overheid beïnvloedt de fysieke, politieke, socio-economische en culturele omgeving à overheidscampagnes
o Shift in focus van micro-niveau (individuele levensstijl) naar macro-niveau (politieke/ economische omgeving)
//
Jaren ’80: Overheid begon met campagnes rond stoppen met roken. Maar roken bannen zou op dat moment een brug te ver geweest zijn.
Jaren ’90: De publieke opinie rond roken was al dermate veranderd dat het bannen van roken in bedrijven reeds werd doorgevoerd nog
voor de regering hierover met wetgeving kwam.
3. Health psychologist’s perspective
- Gezondheidsproblemen kunnen vermeden worden (punt 1)
- Mensen kunnen ook geleerd worden om levenskwaliteit te behouden zelfs wanneer zij nadelen ondervinden van
gezondheidsproblemen. (punt 2)
à Gezondheidspsycholoog:
- Primaire preventie: zie punt 1
- Secundaire/ Tertiaire preventie: zie punt 2
Ontwikkeling van Health Psychology (HP)
Lalonde’s publicatie van het health field concept zorgde internationaal voor een paradigma-shift:
- Van gezondheid als afwezigheid van afwezigheid van ziekte naar gezondheid als complex gegeven met verschillende types
determinanten
o Controleerbaar door het individu
o Niet controleerbaar door het individu
1986: Ottawa Charter for Health Promotion Declaration
- ‘Health for all through better health promotion’
- Verminderde ongelijkheid tussen derdewereld- en andere landen
- Verminderde ongelijkheid binnen landen
à Door dit vernieuwde perspectief op gezondheid gingen mensen beseffen dat kennis over gezondheid in zijn geheel (of gebrek hieraan)
samengaat met kennis over de psychologische en sociale context van gezondheid/ ziekte
à Gevolg: Shift naar een holistische visie op gezondheid: bio-psycho-sociaal model: focus op persoonlijke en omgevingsfactoren
à Deze shift had positieve gevolgen:
- De schuld van ziekte wordt niet enkel bij het individu gelegd
- Gezondheidspsychologen moeten niet enkel gericht zijn op wat het individu kan/ moet doen om tot gezonde
gedragsverandering te komen, maar moet ook kijken naar de gezondheidsomgeving
Het Ottawa Charter identificeert 5 gezondheidsgerelateerde acties:
- Building health public policy
- Strengthening community action
- Developing personal skills
- Reorienting health care services towards prevention of illness and promotion of health
- Creating supporting environments
à Ook hier zijn persoonlijke en omgevingsdeterminanten zichtbaar
Definitie WHO van gezondheid:
- Ook hier is de biopsychosociale benadering zichtbaar
- ‘Gezondheid is een status van compleet fysiek, mentaal en sociaal welbevinden en niet alleen afwezigheid van ziekte’
à Kritiek op deze definitie:
- Complete gezondheid op 3 domeinen is onmogelijk
- Gezondheid is dynamisch en fluctueert afhankelijk van tijd en situatie
à Nadien formulering van een nieuwe definitie:
- ‘Gezondheid is de mogelijkheid zich aan te passen en zelf te managen in het licht van fysieke, emotionele en sociale uitdagingen
in het leven’
à Focus-shift van ziekte naar gezondheid zorgde voor een snelle uitbreiding van het veld van de gezondheidspsychologie
Health Psychology - Gezondheidspsychologie
Definitie volgens OU: ‘Gezondheidspsychologie is de wetenschap die focust op de relatie tussen fysieke, biologische en sociale factoren
langs de ene kant en gezondheid en ziekte langs de andere kant.’
- Gericht op verstaan van gezond en ongezond gedrag
- Gezondheid, welbevinden en levenskwaliteit verbeteren en stimuleren
Environmental stress theory
- Gaat na waarom de ene omgevingsfactor voor de ene persoon stressvol os en de andere niet en het bij de andere
omgevingsfactor net andersom is
Environmental psychologie
- Bestudeert de relatie tussen individuele levenskwaliteit, welbevinden en de omgeving
- Hoe kan de omgeving welbevinden versterken of verhinderen?
à Gezondheidspsychologisch perspectief:
- Focus op omgevingsfactoren vs individueel gezondheidsgedrag
2
, - Denkt vanuit deze interactie interventies uit
- Vroegere focus: gericht op veranderen van individueel gezondheidsgedrag
Nu: ook trainen van vaardigheden om om te kunnen gaan met verschillende omstandigheden – omgeving mee in rekening
nemen
Conclusie: de interactie omgeving – individueel gezondheidsgedrag kan complex zijn
YOULEARN:
Vraag 1:
Rijksdienst voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM): brede definitie van een gezonde leefomgeving
Gezonde leefomgeving is een leefomgeving die als prettig wordt ervaren, die uitnodigt tot gezond gedrag en waar de druk op gezondheid
zo laag mogelijk is
Gezonde leefomgeving:
- Schoon en veilig
- Uitnodigt tot bewegen, spelen, sporten
- Stimuleren van fietsen, wandelen en openbaar vervoer-gebruik
- Goede bereikbaarheid
- Ervoor zorgend dat mensen elkaar kunnen ontmoeten
- Rekening houdend met behoeften van individuen
- Goed milieukwaliteit
- Voldoende groen, natuur en water en aandacht voor klimaatadaptatie
- Gezonde en duurzame woningen
- Aantrekkelijke en gevarieerde openbare ruimte
- Gevarieerd aanbod aan voorzieningen
à Gezonde leefomgeving heeft betrekking op de fysieke en de sociale omgeving.
Vraag 2:
Kwaliteit van leefomgeving is 1 van de factoren die onze kwaliteit van leven bepaalt.
Kwaliteit van leefomgeving wordt bepaald door ruimtelijke, fysieke en sociale omgevingsfactoren.
- Niet enkel objectieve kenmerken worden meegenomen
- Ook de beleving van mensen is van belang
Vraag 3:
Positive deviants = positieve/ gunstige uitzonderingen:
- Mensen die zich in kwetsbare sociale settings bewegen in een risicovolle omgevingscontext
- Die tegen elke verwachting in het beter doen dan andere mensen met dezelfde achtergrond en middelen
- Zij wijken op een positieve manier af van het gemiddelde à deviant = afwijkend van de norm
- Ze verrichten handelingen die gunstig/ gezond uitpakken
- Zij vinden eerder en betere oplossingen voor problemen
Vraag 4: Zie Youlearn
Vraag 5:
Kritiek op de theorieën van omgevingsdeterminanten van gezondheidsgedrag:
- Veel van de theorieën maken een onderscheid in verschillende niveaus van invloed vanuit de omgeving à dit onderscheidt is in
de praktijk moeilijk waar te maken
- Vaak hebben niveaus onderling invloed op elkaar en vertonen ze overlap
Filmpje: Individu en omgeving
- Omgevingsfactoren hebben invloed op gezondheid
- Mensen kunnen omgevingsfactoren rond gezondheid beïnvloeden
Individu Genetica (allergie, intolerantie, ...)
Persoonlijkheid
Medische conditie
Omgeving heeft invloed op gezondheidskeuzes:
- Bij lage economische status: slechtere huisvesting en voedingskeuze en minder sport
- Positie binnen het sociaal systeem is van belang
Gedeelde groepsnormen binnen gemeenschappen beïnvloeden gezondheidskeuzes
- Normen kunnen niet altijd gekozen worden à alles start bij perceptie van keuzemogelijkheden
Filmpje Emely de Vet
Gedrag = routine en automatisme
Gezondheidsgedrag = heel bewust gedrag/ analyse van triggers uit de omgeving
De omgeving is een breed begrip: fysieke omgeving, sociale omgeving, ... à alles buiten het individu
Gezondheidsgedrag start met een micro- en een macroview.
Een gezonde levensstijl is hip, maat enkel een specifieke doelgroep wordt bereikt/ niet de juiste doelgroep wordt bereikt.
Identiteit is de moderator van gedrag
Hoe sterker de identiteit hoe sterker het effect op gedrag
3
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller marijkedaniels. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.83. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
52510 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now