Summary
Samenvatting Morfologie: terminologie
- Course
- Institution
termen verduidelijken in morfologie
[Show more]
Seller
Follow
MPCsamenvattingen
Content preview
Morfologie terminologieFONEEM Kleinst betekenisonderscheidend element
= De kleinste verschillen in klank die een gesproken woord betekenis kunnen geven. Een
foneem kan een heel woord zijn, maar is meestal een lettergreep of een deel daarvan.
Het verschil in betekenis tussen ‘lepel’ en ‘lepels’ zit hem in het foneem ‘s’.
• Je kunt ‘gat’, ‘goed’, ‘get’, ‘git’, ‘god’, ‘giet’, ‘gaat’ en ‘gut’ van elkaar onderscheiden
door hun middelste foneem.
• Te onderscheiden adhv minimale paren
o Bv. Kat vs kot
o Fonemen /a/ en /ɔ/ = geen betekenis op zich, veroorzaken wel
betekenisonderscheid
Dus klanken kunnen op veel verschillende manieren van elkaar verschillen. Hierbij zien we
zelfs dat één klank op verschillende manieren kan worden uitgesproken.
• Bv. Bijvoorbeeld de [i] in ‘bier’ en in ‘biet’.
o Deze twee verschillende uitspraken van [i] noemen we verschillende
realisaties (= verschillende manieren van uitspreken) van het foneem /i/.
o Een foneem schrijven we tussen schuine strepen ( / i / ). Een foneem is de
kleinste eenheid van klank die een verschil in betekenis kan maken.
• !! De verschillende manieren van uitspraak van [i] in ‘bier’ en ‘biet´ zijn
verschillende fonetische realisaties van de /i/. Het zijn geen verschillende fonemen.
Ziek-zier en boek-boer zijn minimale paren.
o Het betekenisonderscheid ontstaat niet door de verlenging van de klinker
als gevolg van de /r/
o De minimale paren laten zien dat /k/ en /r/ verschillende fonemen zijn
want, aangezien het laatste foneem het enige is dat verandert, ontstaat het
betekenisverschil door het contrast /k/ en /r/.
▪ Uiteraard dragen die fonemen geen betekenis.
Minimale De woorden ‘bier’ en ‘biet’ betekenen niet hetzelfde. Dit komt omdat de /r/ en de /t/
paren fonemen zijn van het Nederlands. Deze woorden verschillen dus één foneem van elkaar.
Deze woorden betekenen niet hetzelfde omdat fonemen verschil maken in betekenis.
Woorden die één foneem van elkaar verschillen noemen we minimale paren. ‘bier’ en
‘biet´ is dus een voorbeeld van een minimaal paar. Hier volgen nog een aantal
voorbeelden:
paard > baard - klaar > blaar - hand > land - hand > hond - hand > Hans
bier > boer - plas > plat
1
,MORFEEM Kleinste betekenisdragende element op analyseniveau.
Morfemen zijn de kleinste bouwstenen (“vormelementen”) in een taal die een woord
betekenis kunnen geven. Een morfeem kan een heel woord zijn, maar ook een woorddeel.
In de zinnen hieronder zijn een paar morfemen onderstreept. Maar let op: de hele tekst
bestaat eruit!
• ‘Bazaar’ en ‘sjaal’ zijn woorden die uit het Perzisch komen.
• Denkt die leraar echt dat hij het zo goed uitgelegd heeft?
• Is de snelle stijging van de huizenprijzen wel goed voor de woningmarkt?
‘t’ in loopt is een morfeem, maar valt (toevallig) samen met een foneem
• Ook /t/ betekent op zich niets maar wordt (ook) een morfeem in woorden als loopt.
Daar wordt (toevallig) een foneem gebruikt om een morfologische functie te
realiseren: uitdrukken dat het om 3e persoon enkelvoud tegenwoordige tijd gaat. In
andere contexten betekent het foneem /t/ niets en heeft het dus ook geen
morfologische functie:
• top
• laat
Methode om fonemen te ontdekken, niet hetzelfde om morfemen te ontdekken:
• Minimale paren: kat-kot
• ≠ via paren als: loop – loopt
o Methode om morfemen te ontdekken want ‘+t’ = effect op ‘betekenis’ lopen in
2e of 3e persoon enkelvoud
SOORTEN
Een vrij morfeem is een woord dat in zijn eentje een betekenisgevend vormelement is
(bijvoorbeeld: aarzel).
• Voorbeeld: Wetboek
o zowel wet als boek is een morfeem, want beide hebben een eigen betekenis
o zowel wet als boek zijn vrij, want ze kunnen ook zelfstandig voorkomen.
Een combinatie van twee of meer vrije morfemen heet in de taalkunde een samenstelling.
Gebonden morfemen komen alleen voor als toevoeging bij een ander woord, zoals een
voorvoegsel of achtervoegsel (bijvoorbeeld: aarzelt of aarzeling).
• Andere morfemen worden niet zelfstandig aangetroffen, maar uitsluitend in groter
woordverband.
• Voorbeeld: Wettig
o wett|ig bestaat uit twee morfemen:
o zowel wet ("bindende regel") als -ig ("overeenkomstig") heeft immers een eigen
betekenis
o maar wet is vrij, terwijl -ig gebonden is; het kan niet zelfstandig voorkomen..
Een combinatie van een vrij morfeem met een gebonden morfeem heet in de taalkunde een
afleiding. Gebonden morfemen komen alleen voor in combinatie met vrije morfemen: een
afleiding bevat altijd ten minste één vrij morfeem.
2
, AFFIXEN Een affix is een taalelement dat niet op zichzelf kan staan, maar dat je toevoegt aan een
grondwoord.
Voorvoegsels (prefixen) en achtervoegsels (suffixen) zijn voorbeelden van affixen.
• Waar+heid: suffix
• Ver+staan: prefix
• In+ge+pakt: infix
• Geluid+s+overlast: infix
Affix = ALTIJD een morfeem
• Prefix – suffix en in sommige talen infix
• Soms valt een affix samen met een foneem, maar dat is vanuit morfologisch perspectief
(ander niveau van beschrijving) toeval en heeft niets met morfemen te maken
o Loop – loopt
o Typisch – atypisch
Woord: ONgeloofLIJK
• Prefix: ‘on’ als gebonden morfeem
• Stam: ‘geloof’ als vrij morfeem
• Suffix: ‘lijk’ als gebonden morfeem
3
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller MPCsamenvattingen. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.98. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
53340 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now