Hoofdstuk 1 - Algemene termen en Kalibraties
1.1. algemene termen
Kwalitatieve analyse is het identificeren, detecteren of aantonen van bepaalde bestanddelen (analieten) boven
een bepaalde concentratiegrens. Dit toont enkel of het bestanddeel aanwezig is en zegt dus niets over de
hoeveelheid ervan. bv. zwangerschapstest, corona-test, …
Kwantitatieve analyse geeft informatie over de hoeveelheid (gehalte, concentratie) van een bestanddeel in een
staal.
Metingen van een fysische of fysico-chemische grootheid (signaal) zijn evenredig met de hoeveelheid van het te
doseren bestanddeel en in functie van de gevoeligheid van de methode (kwantitatieve gegevens). bv.
lichtabsorptie, …
Selectiviteit
De analysemethode onderscheidt de analyt(en) van belang van andere componenten. Dit wordt gebruikt indien
de test nodig is voor een ‘groep’ producten.
bv: ion-selectief electroden (selectief voor Li +, Na+, K+) in bloedanalyse voor drugstest
Specificiteit
Een methode is specifiek wanneer ze enkel opgaat met het bestanddeel dat men wil bepalen.
bv: methode specifiek voor Li+, maar niet voor Na+ of K+
Gevoeligheid
De gevoeligheid van een methode is gedefinieerd als de helling van de ijkcurve meetsignaal vs.concentratie.
Hoe meer gevoelig, hoe lager de concentraties gemeten kunnen worden.
Detectielimiet LOD
De detectielimiet (limit of detection, LOD) wordt gedefinieerd als de concentratie die
aanleiding geeft tot een signaal/ruis (S/N) verhouding van 3.
Hierbij wordt, naast de signaalgrootte, ook de achtergrondruis (apparatuur blanco) in
beschouwing genomen.
Kwantificatielimiet LOQ
De kwantificatielimiet (limit of quantification, LOQ) wordt gedefinieerd als de concentratie
die aanleiding geeft tot een signaal/ruis (S/N) verhouding van 10.
Voor de meeste methode is deze limiet de « rapporteringswaarde ».
FAVV hanteert enkel LOQ
Blancobepaling
Blanco is de bepaling die van het totale signaal het gedeelte meet dat niet te wijten is aan het te doseren
bestanddeel (ruis bepaling).
Precisie
Precisie is een maat voor de reproduceerbaarheid van een meting. Indien het verschillende keren wordt
uitgevoerd op dezelfde dag, gaat het om herhaarbaardheid. Indien het verschillende keren wordt uitgevoerd op
verschillende dagen, gaat het om intermediaire precisie.
waarde in %, berekend als relative standard deviatie (RSD) of variatiecoëfficiënt (VC)
Accuraatheid
Accuraatheid is een maat voor de afwijking van de meting van de werkelijke waarde.
Accuraatheid (%) = E . 100% / µ = absolute fout . 100% / echte waarde
Validatie
Valideren is het controleren van een waarde of methode. Hierbij moeten alle specifieke delen van de methode
voldoen aan bepaalde criteria.
methoden:
→ klassieke/chemische analyse methode
→ biochemische methode
→ fysische of fysico-chemische instrumentele methode
● Optische methoden: materie en straling.
● Chromatografische methoden: scheidingstechniek + detectie (= analyse technieken)
, ● Elektrochemische methoden: wisselwerking chemische en elektrische verschijnselen.
● Radiochemische methoden: gebruik van radioisotopen in analyseproces of induceren van radioactiviteit.
1.2. chemische analyse: uitvoering in fasen
= kwaliteitscontrole
Fase I: identificatie
Identificeer het probleem door vragen te stellen.
Fase II: monstername
Analyse op een klein deel van het staal is
representatief voor het geheel. Het andere deel van
het staal bewaren voor tegenexpertise.
De manier van behandeling en bewaring is belangrijk!
De manier van monstername is ook belangrijk!
→ homogeniteit van het staal
→ hoeveelheid nodig voor analyse
→ biologische beschikbaarheid
Fase III: analyse (belangrijkste fase)
⇒ via een bepaald protocol
De bedoeling is om de concentratie van het analiet te bepalen volgens de meest geschikte methode.
→ voldoende gevoeligheid
→ beschikbaarheid op het labo
→ lage kostprijs
→…
Fase IV: berekenen en evalueren
Resultaten opgeven zodat enkel het laatste cijfer onzeker is. (beduidende cijfers)
+ statistiek!
→ chemische manier: chemische vorm in monster (eenheden!)
bv. mg cholesterol. dL serum
→ numerieke manier: molariteit (M, gram moleculen / L oplossing) en normaliteit
(N, gram equivalent / L oplossing)
mg is zichtbaar op de balans, microgram niet!
1.3. kalibratietechnieken
kalibreren meetapparatuur
met behulp van gekend ijksignaal
→ analytische balans: onbelast nulpunt + ijkgewicht
→ spectrofotometer: 0% T en 100% T + golflengte inkijk filters
→ moderne apparatuur: automatisch
kalibreren methoden
gemeten signaal (S) ~ concentratie (c) van het te doseren bestanddeel (analiet)
→ onderscheid tussen externe en interne kalibratie
(b= waarde van de blanco)
LOD = limit of detection = meting is detecteerbaar/zinvol boven deze waarde
LOL = limit of linearity = vanaf deze waarde is het signaal gesatureerd = belangrijk omdat de equatie enkel kan
gebruikt worden onder deze waarde
dynamic range = tussen LOD en LOL = nuttige/juiste waarden
Indien er een extreme waarde is, moet deze worden verdund totdat concentratie terugvalt in de linear range.
extern
→ ijklijn (calibratiecurve)
signaal meten bij toepassen van analyseprotocol op een verdunningsreeks
bv: een serie standaard oplossingen (verduningen) met afnemende, steeds gekende concentratie
minstens 5-7 oplossingen met verschillende concentraties
plotten van het analytisch signaal vs. de hoeveelheid of concentratie analiet
1.1. algemene termen
Kwalitatieve analyse is het identificeren, detecteren of aantonen van bepaalde bestanddelen (analieten) boven
een bepaalde concentratiegrens. Dit toont enkel of het bestanddeel aanwezig is en zegt dus niets over de
hoeveelheid ervan. bv. zwangerschapstest, corona-test, …
Kwantitatieve analyse geeft informatie over de hoeveelheid (gehalte, concentratie) van een bestanddeel in een
staal.
Metingen van een fysische of fysico-chemische grootheid (signaal) zijn evenredig met de hoeveelheid van het te
doseren bestanddeel en in functie van de gevoeligheid van de methode (kwantitatieve gegevens). bv.
lichtabsorptie, …
Selectiviteit
De analysemethode onderscheidt de analyt(en) van belang van andere componenten. Dit wordt gebruikt indien
de test nodig is voor een ‘groep’ producten.
bv: ion-selectief electroden (selectief voor Li +, Na+, K+) in bloedanalyse voor drugstest
Specificiteit
Een methode is specifiek wanneer ze enkel opgaat met het bestanddeel dat men wil bepalen.
bv: methode specifiek voor Li+, maar niet voor Na+ of K+
Gevoeligheid
De gevoeligheid van een methode is gedefinieerd als de helling van de ijkcurve meetsignaal vs.concentratie.
Hoe meer gevoelig, hoe lager de concentraties gemeten kunnen worden.
Detectielimiet LOD
De detectielimiet (limit of detection, LOD) wordt gedefinieerd als de concentratie die
aanleiding geeft tot een signaal/ruis (S/N) verhouding van 3.
Hierbij wordt, naast de signaalgrootte, ook de achtergrondruis (apparatuur blanco) in
beschouwing genomen.
Kwantificatielimiet LOQ
De kwantificatielimiet (limit of quantification, LOQ) wordt gedefinieerd als de concentratie
die aanleiding geeft tot een signaal/ruis (S/N) verhouding van 10.
Voor de meeste methode is deze limiet de « rapporteringswaarde ».
FAVV hanteert enkel LOQ
Blancobepaling
Blanco is de bepaling die van het totale signaal het gedeelte meet dat niet te wijten is aan het te doseren
bestanddeel (ruis bepaling).
Precisie
Precisie is een maat voor de reproduceerbaarheid van een meting. Indien het verschillende keren wordt
uitgevoerd op dezelfde dag, gaat het om herhaarbaardheid. Indien het verschillende keren wordt uitgevoerd op
verschillende dagen, gaat het om intermediaire precisie.
waarde in %, berekend als relative standard deviatie (RSD) of variatiecoëfficiënt (VC)
Accuraatheid
Accuraatheid is een maat voor de afwijking van de meting van de werkelijke waarde.
Accuraatheid (%) = E . 100% / µ = absolute fout . 100% / echte waarde
Validatie
Valideren is het controleren van een waarde of methode. Hierbij moeten alle specifieke delen van de methode
voldoen aan bepaalde criteria.
methoden:
→ klassieke/chemische analyse methode
→ biochemische methode
→ fysische of fysico-chemische instrumentele methode
● Optische methoden: materie en straling.
● Chromatografische methoden: scheidingstechniek + detectie (= analyse technieken)
, ● Elektrochemische methoden: wisselwerking chemische en elektrische verschijnselen.
● Radiochemische methoden: gebruik van radioisotopen in analyseproces of induceren van radioactiviteit.
1.2. chemische analyse: uitvoering in fasen
= kwaliteitscontrole
Fase I: identificatie
Identificeer het probleem door vragen te stellen.
Fase II: monstername
Analyse op een klein deel van het staal is
representatief voor het geheel. Het andere deel van
het staal bewaren voor tegenexpertise.
De manier van behandeling en bewaring is belangrijk!
De manier van monstername is ook belangrijk!
→ homogeniteit van het staal
→ hoeveelheid nodig voor analyse
→ biologische beschikbaarheid
Fase III: analyse (belangrijkste fase)
⇒ via een bepaald protocol
De bedoeling is om de concentratie van het analiet te bepalen volgens de meest geschikte methode.
→ voldoende gevoeligheid
→ beschikbaarheid op het labo
→ lage kostprijs
→…
Fase IV: berekenen en evalueren
Resultaten opgeven zodat enkel het laatste cijfer onzeker is. (beduidende cijfers)
+ statistiek!
→ chemische manier: chemische vorm in monster (eenheden!)
bv. mg cholesterol. dL serum
→ numerieke manier: molariteit (M, gram moleculen / L oplossing) en normaliteit
(N, gram equivalent / L oplossing)
mg is zichtbaar op de balans, microgram niet!
1.3. kalibratietechnieken
kalibreren meetapparatuur
met behulp van gekend ijksignaal
→ analytische balans: onbelast nulpunt + ijkgewicht
→ spectrofotometer: 0% T en 100% T + golflengte inkijk filters
→ moderne apparatuur: automatisch
kalibreren methoden
gemeten signaal (S) ~ concentratie (c) van het te doseren bestanddeel (analiet)
→ onderscheid tussen externe en interne kalibratie
(b= waarde van de blanco)
LOD = limit of detection = meting is detecteerbaar/zinvol boven deze waarde
LOL = limit of linearity = vanaf deze waarde is het signaal gesatureerd = belangrijk omdat de equatie enkel kan
gebruikt worden onder deze waarde
dynamic range = tussen LOD en LOL = nuttige/juiste waarden
Indien er een extreme waarde is, moet deze worden verdund totdat concentratie terugvalt in de linear range.
extern
→ ijklijn (calibratiecurve)
signaal meten bij toepassen van analyseprotocol op een verdunningsreeks
bv: een serie standaard oplossingen (verduningen) met afnemende, steeds gekende concentratie
minstens 5-7 oplossingen met verschillende concentraties
plotten van het analytisch signaal vs. de hoeveelheid of concentratie analiet
