Summary
Samenvatting Algemene Rechtsleer (notities, boek & pwp)
- Course
- Institution
Uitgebreide samenvatting Algemene Rechtsleer (F.Peeraer). Combinatie van notities, boek en powerpoint!
[Show more]
Seller
Follow
StudentIB
Content preview
Maw is deze definitie (van basisbegrippen) niet in staat eenLes 1: p11-29 omschrijving te geven die geldt voor alle verschijningsvormen van
recht die ooit in de wereld zijn geweest en overal in de wereld
plaatsvinden. Nog qua tijd, nog qua ruimte is deze definitie perfect. Er
Wat is recht? Een moeilijke vraag zijn bepaalde elementen die mss kunnen kloppen voor het recht vndg
in België, maar niet per se voor het recht van vroeger buiten België
bv. (die elementen gaan we de komende weken oppikken)
Definitie die recht in al zijn verschijningsvormen correct kan
omschrijven die gaan we niet hebben.
I.Kant heeft dat al gezegd op einde van 18 DE E: Nog steeds zoeken
juristen naar definitie van recht. Al 200j zeiden denkers dat juristen
niet weten hoe ze recht moeten definiëren. Kunnen we niet gewoon zonder eengemaakt begrip van recht verder
gaan. Net zoals een chemicus en fysicus, want deze vakgebieden
De definitie dat we in basisbegrippen hebben geleerd, stond in hebben geen definitie nodig. Wrm hebben juristen dit wel nodig?
voetnoot dat in andere samenlevingen men dit anders kan benaderen.
Antwoord is 2ledig:
We moeten in staat zijn te weten bij welke elementen in de definitie
vraagtekens moeten staan. Die omschrijving is niet in staat om een
universele, essentiële definitie van recht te geven.
, Bij het antwoorden van die vraag ‘hebben we wel een definitie nodig’
als we hier bevestigend op antwoorden dus zeggen dat we een
1- Maakt wereld van verschil voor iedereen die praktisch bezig is met
definitie nodig hebben, dan ga je 2 strekkingen vinden:
het recht.
Bv. Rechters: Zijn taak is om recht toe te passen op de feiten. Om
dit te kunnen doen moet hij wel weten wat recht is. Wat is het
1- Opvatting dat recht een essentie heeft. Recht heeft een
verschil tss rechtsregels en morele rechtsregels, verschil tss
kernelement, dat altijd aan te treffen is en overal aan te treffen is, is
natuur recht en statelijk recht, …? Ook advocaten, notarissen, …
er minstens 1 essentieel element dat toelaat om recht te
gaan bezig zijn met recht en moeten ze wel weten waarmee ze
onderscheiden van andere maatschappelijke fenomenen. =
aan de slag moeten en waarmee niet. Zonder begripsomschrijving
Essentialistische opvatting:
is het onduidelijk wat zij moeten doen.
Dus recht heeft een essentie, iets dat wezenlijkt, noodzakelijk is voor
recht en wat in staat stelt recht te onderscheiden van andere
2- In juridisch onderzoek kan je op veel manieren bezig zijn met
maatschappelijke fenomenen.
recht. Je kan recht op verschillende manieren benaderen. En
afhankelijk van de manier waarop je recht gaat definiëren ga je Eigenlijk weten we al dat de ultieme definitie ontbreekt, er is niet
heel ander onderzoek kunnen verrichten. zoiets als een ultieme definitie, er is niet zoiets als een essentie
Als je bepaald soort juridisch onderzoek gaat doen, dan moet je die altijd en overal aanwezig zou zijn bij het recht. Anders zouden
wel duidelijk maken welk soort recht u voor ogen heeft en welke we wel zo’n definitie hebben. Vandaar dat conventionalistische
omschrijving jij aan recht geeft. Doe je dit niet, dan kunnen veel opvatting:
misverstanden ontstaan, je onderzoek kan verkeerd zijn als je per
ongeluk verkeerde methodes toepast om bepaald vraagstuk op te 2- Van mening is dat recht geen essentiële kenmerken heeft dat die
lossen. Risico dat onderzoeksresultaten verkeerd worden vndg de bovenhand neemt. Wrm noemen we dat
begrepen, verschillende onderzoekers kunnen het onbewust over conventionalistische? (zie volgende dia)
iets anders hebben.
Dus definitie van recht is noodzakelijk in onderzoek om
misverstanden te vermijden.
, Het is bv. niet zo dat een stiefbroer genetisch verwant is met een
tante, kan zijn dat die tante aangetrouwd is.
Wat zorgt er dan voor dat die uiteindelijk iets met elkaar te maken
hebben?
Alleen maar die familiebanden. Het feit dat bv. natuurrecht iets te
maken heeft met religieus recht zorgt dat die samen deel uitmaken
van 1 algemene familie. Die familieleden hebben niet allemaal 1
gemeenschappelijke essentie per definitie, maar die hangen op 1 of
andere manier wel beetje aan elkaar.
Gevolg: Dat er niet per se 1 kenmerk is dat al die familieleden met
elkaar gaan delen.
Geldt ook voor recht: Allemaal verschillende verschijningsvormen van
recht die niet per se 1 kenmerk met elkaar delen.
Wrm is het eigenlijk onmogelijk om van recht een geldende definitie Daardoor kunnen we ook niet meteen een ultieme definitie geven. Als
te geven? (is moeilijk te beantwoorden, dus even stapje terug) je wel zo algemeen, altijd en overal geldend karaktertrekje van recht
zouden vinden, dan zou je daarmee het recht kunnen definiëren, maar
Vergelijking maken met leden van families. In je familie heb je
we hebben het niet en kunnen dus zo geen definitie geven.
familieleden die op 1 of andere manier met iemand van de familie
verbonden zijn en daardoor deel uitmaken van een grotere familie. Recht heeft maw geen essentiële kenmerken (zie volgende dia)
Dat idee kan je ook toepassen op recht, want recht kent veel
verschillende vormen, dat niet altijd even duidelijk een essentie
hebben.
Bv. Statelijk recht: Recht dat door staat wordt uitgevaardigd. Vergelijking in boek gemaakt met een ‘spel’. Alle spelen hebben geen
Bv. Gewoonterecht, religieus recht, natuurrecht, int recht, … harde kern die ze met elkaar delen, die dan zou definiëren wat een
spel is. Vb. Sommige spelen worden gespeeld met dobbelsteen,
Al die verschillende vormen van recht kan je beschouwen als
andere met pionnen. Competitie ook geen eigenschap die alle spelen
familieleden van elkaar. Die verschillende vormen van recht
met elkaar delen, want soms worden die gewoon gespeeld ter
verhouden zich tot elkaar net zoals een stiefbroer, opa, oom, tante en
ontspanning. Sociale karakter ook niet, want sommige kan je ook
achternicht zich met elkaar zouden verhouden. Die familieleden die
gewoon alleen spelen.
hebben niet per se genetische verwantschap met elkaar.
, Wat recht is kan je niet in het algemeen omschrijven. De persoon die
Recht heeft dus geen essentiële kenmerken die altijd en overal waar
daar uitspraak over doet wat recht is, gaat zelf keuzes moeten maken,
zijn.
zelf standpunt moeten nemen. Het antwoord op de vraag ‘wat recht
Een Amerikaanse professor/onderzoeker Brian Tamanaha heeft dat
is’ hangt af van het standpunt dat men inneemt over het begrip recht.
als volgt omschreven:
Anders gezegd: wat is recht, het antwoord dat je daarop geeft gaat
‘RECHT IS EENDER WAT MENSEN DOOR HUN SOCIALE PRAKTIJKEN IDENTIFICEREN afhangen van de omschrijving dat jezelf aan dat recht geeft. Dat kan
EN BEHANDELEN ALS RECHT ’. niet onafhankelijk objectief gebeuren, hangt af van hoe persoon zelf
Recht dat kan eender wat zijn zolang mensen het over eens zijn dat ze het omschrijft.
dat als recht willen beschouwen dan is dat recht.
Of iets geldt als recht, dat hangt af voor welk familielid u voor ogen
Daarom is recht een conventie. heeft. Stel je hebt 2 maatschappijen:
Daarom conventionalistische opvatting genoemd - In maatschappij 1 is er bep recht dominant, namelijk wat
Als mensen afspreken door hun sociale praktijken wat ze overeenstemt met morele overtuigingen en dus een bep
beschouwen als recht, dan is dat wat recht in die concrete religieus idee.
omstandigheden ook effectief is.
- In maatschappij 2 gaat men op andere manier kijken naar
Recht is niet alleen conventie, het is ook standpunt- of recht, namelijk wat overeenkomstig de Gw is uitgevaardigd.
maatschappijafhankelijk: (zie vb volgende dia)
,Zijn verschillende manieren om naar recht te kijken. Het punt is dat je Die zin goed begrijpen: Je moet weten op welke wijze recht moet
zelf die keuze moet maken. worden ingevuld om dit soort vragen te kunnen beantwoorden.
Stel iemand vraagt aan u: Of abortus is toegelaten volgens het recht?
Het recht bestaat dus niet, er zijn verschillende
Is meteen probleem met de vraagstelling, want ‘volgens het recht’ dat
verschijningsvormen. En als je zelf keuze moet maken of antwoord
kan je niet beantwoorden, je moet je eerst afvragen volgens welk
moet geven op dat soort vragen moet je zelf ook omschrijving
recht. De persoon die de vraag stelt moest die geïnteresseerd is
hanteren van recht.
volgens de overtuiging die men in maatschappij 1 geeft aan recht of
die van in maatschappij 2. Afhankelijk van het antwoord daarop, gaat Is het verschil met bv chemie.
de vraag daarop anders zijn. Dus de vraag: ‘Is abortus toegelaten Chemie: de inhoud onderzoeksobject is standpuntonafhankelijk.
volgens het recht’, dan moet je eerst vragen over welk recht men het Manier waarop je chemie omschrijft, dus welke definitie je eraan
heeft, in dit vb dus over kerkelijk recht of over statelijk recht. heeft, die gaat geen invloed hebben op je onderzoeksobject.
Zelfde bij biologie, de definitie die bioloog daaraan geeft gaat geen
Stel je zegt hier dat we moeten uitgaan van het rechtsbegrip zoals
impact hebben op wat bioloog aan het zien is (door zijn microscoop).
maatschappij 1 verdedigt, dus vorm van religieus recht, dan zullen
heel veel vormen van religieus recht abortus niet toestaan. Dus als Bij recht is dit anders, recht is standpuntafhankelijk omdat het
iemand vraagt of abortus is toegelaten volgens kerkelijk recht, dan is standpunt dat je inneemt, hoe moeten we het recht invullen, welk
het antwoord daarop nee, want wie dat zegt en dat idee heeft recht heeft u voor ogen, dat standpunt gaat invloed hebben op
geredeneerd, heeft niet door wat de essentie van dat kerkelijk recht uiteindelijk het inhoud van het recht.
nu eigenlijk is.
Stel je stelt diezelfde vraag aan mensen die het idee van maatschappij
2 verdedigen, dan ga je ander antwoord geven, onder bepaalde vwe’n
is abortus volgen Be statelijke recht toegelaten.
Het punt is die vraag ‘is abortus toegelaten volgens het recht’:
Die is onbeantwoordbaar, omdat bij het beantwoorden van die vraag
je altijd 1 van die familieleden gaat moeten uitpikken. Je kan niet voor
z’n algemeenheid over ‘het recht’ een uitspraak doen.
JE KAN NIET SPREKEN OVER WAT GELDT ALS RECHT ZONDER ZELF EEN STANDPUNT
IN TE NEMEN OVER WAT RECHT IS
, Friedrich Nietzsche (eind 19 de E):
DEFINIEERBAAR IS ALLEEN DAT WAT GEEN GESCHIEDENIS HEEFT .
1 vd vragen die dan rijst is een gevaarlijke vraag: Nu we weten dat we
aan recht geen algemene, absolute waarde over kunnen verkondigen,
het is allemaal relatief => Moeten we dan ook zwijgen over ‘recht’?
Nee, mogen we niet doen, maar dat we de focus veranderen. We
moeten niet altijd blijven zoeken naar de essentie van recht, want we
gaan die wss toch nooit vinden.
Beter focussen op de verschillende kenmerken (4) die men doorgaans
met het rechtsbegrip in verband brengt.
Conventionalistische opvatting: Recht kan eender wat zijn dat mensen - In begripsomschrijving van basisbegrippen, wordt recht
door hun sociale praktijken recht behandelen en identificeren. omschreven als een geheel van regels. Moet recht wel op die
manier worden omschreven? Is er geen andere omschrijving
Daaruit volgt dat recht niet absoluut te omschrijven is, maw dat recht mogelijk? (ja die is er)
relatief is naar plaats en tijd. Betekent dat men identificeert als recht
en behandelt als recht in Be 2022 niet per se hetzelfde is als recht - Moet recht gericht zijn op normatieve ordening van de
wordt behandeld en geïdentificeerd 2000 j geleden op andere plek in maatschappij? Moet recht voorschrijven hoe de maatschappij
de wereld. Maw doorheen de tijd en ruimte ga je verschillende zou moeten zijn, hoe mensen zich binnen de maatschappij
vormen van recht aantreffen. zouden moeten gedragen? (antwoord is nee, dat is de
essentie, welke verschillende visies zijn er en hoe worden die
Dat is ook gevolg van de conventionalistische opvatting: Recht is een verdedigd?)
sociale constructie, is iets dat mensen doen, wat mensen als dusdanig
identificeren en behandelen, dus geconstrueerd door handelingen van - Element dat we ook aantreffen in basisbegrippen dat het
mensen. Dat heeft ook geschiedenis, recht komt niet zomaar ergens geheel van regels worden gehandhaafd. Maw er moet
van de hemel gevallen. Het kan mss bij wijze van spreken uit de hemel controle op zijn. Op dag van vndg moet strafrechtelijk
zijn gevallen, maar dan is het maar recht omdat mensen inderdaad apparaat erop toezien dat de maatregelen gehandhaafd
van oordeel zijn dat recht zo moet worden geopenbaard. Het is maar worden. Wrm zouden we dat nooit in verband brengen met
omdat mensen in bepaalde maatschappij dat aanvaarden dat het ook rechtsbegrip? Wrm zou dat essentieel zijn of wrm zouden we
zo in bepaalde maatschappij kan gelden. dat zo belangrijk vinden voor ons rechtsbegrip?
, - Rechtvaardigheid: Recht is mss volgens sommigen verbonden Recht mag je nooit los zien van de samenleving.
aan een idee van rechtvaardigheid, iets dat we goed vinden en Wrm is recht altijd verbonden aan een samenleving?
nastreven waard is en essentieel vinden om de verhoudingen Omdat mensen niet op een eiland leven, wil zeggen dat geen mens in
in de samenleving te regelen. isolatie leeft van andere mensen. Mensen zijn sociale wezens. Ons
leven krijgt betekenis in relatie met anderen en als we naar sociale
We gaan die vragen oplossen volgens verschillende visies. Dit is de
karaktertrekken kijken, kijken naar hoe maatschappijen zich
kern, we gaan die vragen uitdiepen, eerst nog context nodig (zie
ontwikkelen, hoe mensen zich tov elkaar gedragen, dan heeft dat
volgende dia).
altijd te maken met 3-tal elementen, sociale ontwikkeling is gevolg
Fundamentele transformaties van mensenmaatschappijen van:
Je kan zeggen recht is relatief naar tijd en ruimte, maar dat zegt je nog 1- Materiële facetten.
niet veel. Uiteenzetten hoe mensenmaatschappijen verschillende Bv. Hoe wij met elkaar omgaan is vndg mede mogelijk gemaakt
vormen heeft gekregen. Die 4 maatschappijen die we gaan zien zijn door toenemende globalisering. Beïnvloed door materiële
een rode draad in de cursus. De verhoudingen die we in die 4 facetten: Doordat we vndg vliegtuigen hebben is het virus zich zo
maatschappijen gaan zien komen veel elementen van terug doorheen kunnen verspreiden vanuit China naar rest van de wereld. Dus
de cursus. hele hoop feitelijke dingen die we aantreffen in maatschappij gaan
ervoor zorgen dat we ons op bepaalde manier naar elkaar gaan
verhouden, dat bepaalde dingen van elkaar gaan dulden of niet
gaan dulden.
o Ecologische:
Bv. Eiland onder water komt, er is minder land beschikbaar of
moet men emigreren.
o Technologische: Is anders vandaag dan aantal jaren terug.
Bv. We communiceren vandaag via zoom met elkaar.
o Economische:
Bv. Als staatsfin. slecht zijn, dan zal het niet makkelijk zijn om
die mensen hun beroep te laten uitoefenen (bv.
zorgpersoneel)
Dus hoe wij met elkaar omgaan wordt ook gedefinieerd door
economische omstandigheden.
, Bv. Als iedereen het goed heeft in de maatschappij dan Sociale praktijken: Alledaagse betekenisvolle handelingen en de
moeten wij misschien elkaar minder concreet helpen, manier waarop we die gebruikelijk verricht in een groot deel van
iedereen kan voor zichzelf zorgen, maar als het economisch een bepaalde maatschappij; gedragspatronen waaraan
slecht gaat moeten we misschien wel hulp aanbieden. deelnemers betekenis hechten. Betekent niet per se iedereen in
de maatschappij, in die zin dat als 1 iemand sociale praktijk
2- Ideële facetten: Ideeën die we belangrijk vinden, overtuigingen, negeert dat die niet meer telt, nee groot deel van maatschappij
waarden, … Ook dingen in ons hoofd bepalen hoe we relaties moet die praktijken volgen. Het gaat om gedragspatronen:
vorm geven.
Bv. Een spel spelen zoals schaken, je aanvaard als beide spelers
Bv. Het feit dat we jaren gewoon geweest zijn dat als we iemand
dat je bepaalde regels moet volgen, dat is sociale praktijk. Het
tijdje niet zien om daar goed nog eens bij te babbelen: is
sociale praktijk van het schaken gaat aantal gedragspatronen
gewoonte die bepaalt hoe we met elkaar bezig zijn.
veronderstellen, gaat ook vb uitsluiten dat je gaandeweg opeens
nieuwe schaakregel uitvindt.
3- Sociale instituten en praktijken: Manier om die verschillende
Bv. Met anderen wachten in wachtkamer: Daar ontstaat een
facetten in de praktijk te brengen gebeurt door sociale instituten
sociale praktijk die je gedrag op bepaalde manier gaat sturen en
en praktijken.
waar je je doorgaans wel aan zal houden. Als iemand die laatst
Zie definitie sociaal instituut (dia): het gaat bv over een gezin, dat
binnenkwam als eerst opstaat dan zal je wellicht reactie krijgen.
is een sociaal instituut. Wrm is een gezin een sociaal instituut?
Gezin komt tegemoet aan aantal sociale en emotionele behoeften. Sociale praktijken hebben altijd historische context en die zijn ook
Bv. van sociale behoeften: Dat kinderen gesocialiseerd worden, relatief naar plaats en tijd. Hoe we ons vndg gedragen in
dat ze leren hoe ze met anderen moeten omgaan. Lukt enkel als wachtkamer is niet per se zelfde als 100j geleden of vndg in
die sociale instituten je helpen je sociale behoeften, bv behoefte andere maatschappij.
om onderwijs gestructureerd te laten verlopen, als die dat verder
ondersteunen. Dus: Wnr we interageren met anderen, komen 2 soorten facetten van
Maw: Bv. Gezin: Komt tegemoet aan sociale en emotionele ons bestaan boven:
behoeften bv. plicht ouders om voor ontplooiing van kinderen te 1. Materiële facetten
zorgen. & komt tegemoet aan eco behoeften (onderhoudsplicht, Zoals ecologische, technologische en economische grondstoffen.
erfrecht, …) maw deel uitmaken ve gezin wordt aan heel wat 2. Ideële facetten
maatschappelijke behoeften tegemoet gekomen. Zoals kennis, overtuigingen, waarden, concepten en gewoonten,
die ons gedrag vormen en sturen.
Samenspel van deze facetten met sociale instituten en praktijken
maakt sociale ontwikkeling binnen een gemeenschap mogelijk.
, samenwerkende gemeenschapsleden om op een gecoördineerde
wijze in die basisbehoeften te voorzien.
Hiërarchie Is een netwerk of organisatie met diverse lagen van
gezag die uiteindelijk verantwoording moeten
afleggen aan 1 gezagsdrager.
Heterarchie Is een netwerk of organisatie die niet hiërarchisch
gestructureerd is en waarbinnen meerdere
nevengeschikte gezagsdragers elkaar bestaan.
We zien daarbij ook 2 vormen van specialisatie. Binnen een
maatschappij, zeker als die organisatorisch uitgewerkt is, gaan we
verschillende vormen van specialisatie vinden. Maatschappelijke
Niet elke samenleving is sociaal even complex. Hoe groter een organisatie wordt dus gekenmerkt door 2 vormen van specialisatie.
samenleving, dus hoe meer samenlevingsleden een samenleving telt, Betekent dat bepaalde samenlevingsleden zich meer op bepaalde
hoe sterker organisatorisch de samenleving uitgewerkt moet zijn. taken gaan toeleggen dan op andere taken:
Elke maatschappij/gemeenschap gaat aantal basisbehoeften voor haar 1- Horizontale: We gaan allerlei activiteiten die te maken hebben
rekening nemen. Afhankelijk van welke samenleving het concreet is met planning, inrichting, uitvoering van dingen die we belangrijk
zouden ze om het volgende nadenken en zorgen dat ze er bepaalde vinden die gaan we verdelen over personen die over zelfde
regels voor hebben: watervoorziening, voedselbedeling, bescherming hiërarchische niveau staan.
van gezondheid en veiligheid, het behoud van interne orde en de
verdediging tegen buitenstaanders… 2- Verticale: Activiteiten die te maken hebben met planning,
Hoe gaan we dat doen? Onder meer door die sociale instituten. Die inrichting, uitvoering van dingen we belangrijk vinden, die
basisbehoeften bv. Voeding van jonge mensen: Daar moeten vooral activiteiten gaan verdeeld worden over mensen die zich op
de ouders vndg voor zorgen. Dat gebeurt binnen het sociaal instituut hiërarchisch onderscheiden niveaus bevinden. Dus niet allemaal
van het gezin. dezelfde beslissingsbevoegdheden hebben.
In loop van tijd zijn gemeenschappen steeds meer gaan bestaan uit
hiërarchisch en heterarchisch georganiseerde instituten van
, Bv. Be staat heeft verschillende machten: wetgevende, uitvoerende
en rechterlijke macht, er is in verleden veel discussie geweest op de
manier waar zij zich tot elkaar verhouden. We kunnen dat niet
allemaal in 1 orgaan steken. Zou kunnen, maar willen dit niet anders is
het dictatuur. Als je van mening bent dat geen van die 3 de
bovenhand heeft op de andere machten, dan heb je te maken met
horizontale specialisatie. Vroeger zei men dat wetgevende macht de
belangrijkste macht was en de andere moesten toepassen wat de
wetgever heeft gezegd. In dat geval zou je eerder verticale
specialisatie hebben.
Bv. Bedrijf: Er zijn mss op een dienst vele collega’s die gelijk soort
werk doen, dus tss die collega’s is er soort van horizontale
specialisatie. Natuurlijk gaat niet iedereen in bedrijf exact hetzelfde
Betekenis en functie van recht is niet altijd en overal hetzelfde. Maw
gaan doen. Managers staan hiërarchisch hoger, die gaan tov de
wat recht concreet betekent en welke functie ze heeft hangt ook af
anderen een bepaalde verticale specialisatie hebben.
van de organisationele structuur van de maatschappij. Recht gaat
Bv. Gezin: Mss verticale specialisatie, waarbij vrouw de broek draagt maw anders betekenen en andere functie vervullen in weinig
ivm huishouden en de man gwn moet uitvoeren. Of meer horizontale complexe maatschappijen, dan in maatschappijen die structureel
specialisatie, waarbij geen van die taken aan de een of andere wordt complexer zijn.
toebedeeld, maar dat ze op zelfde beslissingsbevoegdheid staan.
4 soorten gemeenschappen overlopen: RODE DRAAD: onderscheid tss
die 4 gaat nuttig zijn in de rest van de cursus. We behandelen die in
chronologische volgorde, dus hoe die eerst zijn verschenen in de
geschiedenis van de mensheid.
NIET teleologisch: De geschiedenis heeft geen finaliteit, het is niet zo
Recht is aanwezig in elke samenleving
dat die jager-voedselverzamelaars samenlevingen minder ver zouden
(ubi societas, ibi ius), alleen betekent het
staan dan moderne staten en al die verschillende
begrip ‘recht’ niet in elke samenleving
samenlevingsvormen eigenlijk fases zijn in ontwikkeling naar wat we
hetzelfde.
vndg als moderne staat beschouwen => is dus niet zo, er is geen
doelgerichtheid, er is geen richting naar waar die maatschappij
evolueert, het is een puur chronologisch overzicht.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller StudentIB. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $10.79. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
67096 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now