Inleiding tot de geschiedenis van de vroegmoderne tijd - herwerkt
Dit document bevat een volledige samenvatting van alle hoofdstukken besproken in de les, samengesteld o.b.v. slides, notities en het lesboek.
Je vindt er kaderteksten, foto's en kaarten in hetgeen het studeren makkelijker zou maken.
Geschiedenis van de
Vroegmoderne tijd
Samenvatting | Prof. René Vermeir | 2021-2022
,INHOUDSOPGAVE
1. Geografisch ruimte: europa .................................................................................................................................. 7
1.1. Grenzen ................................................................................................................................................................. 7
2. Chronologie ........................................................................................................................................................... 7
3. Overgang Middeleeuwen naar Vroegmoderne Tijd ............................................................................................. 7
3.1. Langlopende 11de eeuw: Zuid- en West-Europa.................................................................................................. 7
3.2. Versnelling............................................................................................................................................................. 8
4. Overgang Vroegmoderne naar Moderne-Hedendaagse Tijd ............................................................................... 8
1. Staatsvormingsprocessen ..................................................................................................................................... 9
1.1. Gedaantes van de staat......................................................................................................................................... 9
1.2. De Militaire Revolutie en de staat ........................................................................................................................ 9
1.3. Geld, geld en nog meer geld ............................................................................................................................... 10
1.4. Een standenmaatschappij ................................................................................................................................... 10
1.5. De gecentraliseerde ambtenarenstaat ............................................................................................................... 11
2. De eeuw van Habsburg ....................................................................................................................................... 11
2.1. Van Bourgondische Nederlanden tot Spaans-Habsburgs wereldrijk .................................................................. 11
2.1.1. Habsburg ............................................................................................................................................................. 11
2.1.2. Bourgondië .......................................................................................................................................................... 12
2.1.3. Castilië van Aragon.............................................................................................................................................. 14
2.1.4. Van alliantie naar politieke unie ......................................................................................................................... 15
2.1.5. Keizerschap ......................................................................................................................................................... 15
2.2. Ambities en mislukkingen van een wereldheerser ............................................................................................. 16
2.2.1. Doelstellingen ..................................................................................................................................................... 16
2.2.2. Opmars van de Ottomanen ................................................................................................................................ 16
2.2.3. Confrontatie met Frankrijk.................................................................................................................................. 16
2.2.4. Tudor en Habsburg.............................................................................................................................................. 17
2.3. Karel V en het bestuur van zijn landen ............................................................................................................... 19
2.3.1. Nederlanden ....................................................................................................................................................... 19
2.3.2. De Spaanse Koninkrijken ..................................................................................................................................... 20
2.3.3. Het Heilig Roomse Rijk ........................................................................................................................................ 20
2.3.4. Het Bestuur van een Imperium ........................................................................................................................... 21
2.4. Een gecontesteerde Pax Hispanica ..................................................................................................................... 22
2.4.1. Filips II, heerser van een Wereldrijk................................................................................................................... 22
2.4.2. Controle over de Middellandse Zee .................................................................................................................... 22
2.4.3. De Opstand in de Nederlanden........................................................................................................................... 22
2.4.4. Frankrijk door burgeroorlogen verlamd ............................................................................................................. 25
2.4.5. Elizabethaans Engeland ...................................................................................................................................... 25
2.4.6. De aartshertogelijke Nederlanden en het Twaalfjarig Bestand .......................................................................... 27
3. Europa in oorlog, 1618-1713 .............................................................................................................................. 28
3.1. De strijd om het overwicht ................................................................................................................................. 28
,3.1.1. De Dertigjarige Oorlog ........................................................................................................................................ 28
3.1.2. Frankrijk en de Republiek vs. Spanje .................................................................................................................. 29
3.1.3. Blijvende Franse druk op de Nederlanden......................................................................................................... 30
3.1.4. De Spaanse Successieoorlog ............................................................................................................................... 30
3.2. Bloei en verval van de Republiek ........................................................................................................................ 31
3.2.1. Godsdienstige tegenstellingen ............................................................................................................................ 31
3.2.2. De plaats van de Stadhouder .............................................................................................................................. 32
3.2.3. De Republiek als grote mogendheid ................................................................................................................... 32
3.3. De Grand Siècle van Frankrijk ............................................................................................................................. 33
3.3.1. Richelieu, wegbereider van Lodewijk XIV ........................................................................................................... 33
3.3.2. De reactie ............................................................................................................................................................ 34
3.3.3. Lodewijk XIV en het Franse Absolutisme ............................................................................................................ 34
3.4. 17de-eeuws Engeland ......................................................................................................................................... 35
3.4.1. Binnenlandse politiek.......................................................................................................................................... 35
3.4.2. Buitenlandse Politiek .......................................................................................................................................... 37
4. Op weg naar modernisering, 1713-1787 ............................................................................................................ 38
4.1. Centraal- en Oost-Europa na Westfalen ............................................................................................................. 38
4.1.1. Van Hausmacht naar Donaumonarchie .............................................................................................................. 38
4.1.2. De opkomst van Pruisen ..................................................................................................................................... 40
4.1.3. Polen-Litouwen: vereniging en opdeling ............................................................................................................ 40
4.1.4. Rusland verlegt grenzen...................................................................................................................................... 41
4.2. Frankrijk van Regentschap tot Revolutie ............................................................................................................ 43
4.2.1. La Régence (1715-1723)...................................................................................................................................... 43
4.2.2. Cultureel dominant, politiek overvleugeld ......................................................................................................... 43
4.3. 18de-eeuws Engeland ......................................................................................................................................... 44
4.3.1. Binnenlandse politiek.......................................................................................................................................... 44
4.3.2. Buitenlandse politiek .......................................................................................................................................... 45
4.4. Verstarring en onmacht: de Republiek in de 18de eeuw ................................................................................... 46
4.5. De Zuidelijke Nederlanden onder Oostenrijkse vleugels .................................................................................... 46
1. Humanisme van de Renaissance ......................................................................................................................... 48
1.1. Term ‘Humanisme van de Renaissance’ ......................................................................................................... 48
1.2. Algemene achtergrond ................................................................................................................................... 48
1.3. Retoriek, kennis en geloof .............................................................................................................................. 49
1.4. Maatschappelijke inplanting van de humanistische idealen .......................................................................... 50
1.5. Historische breuken en omgang met teksten ................................................................................................. 51
1.6. Ontwikkeling van het humanisme buiten Italië .............................................................................................. 52
1.7. Desiderius Erasmus (1469-1536) .................................................................................................................... 53
1.8. Nasleep Erasmus en invloed op Reformatie ................................................................................................... 54
2. De reformatie ...................................................................................................................................................... 55
2.1. Paradoxen Laatmiddeleeuwse Christendom .................................................................................................. 55
, 2.2. Sola Scriptura, Sola Fide .................................................................................................................................. 55
2.3. Succesfactoren: nieuwe media en sociale context ......................................................................................... 56
2.4. M. Luther (1483-1546; Noord-Duitsland) ....................................................................................................... 56
2.5. H. Zwingli (1484-1531; Zuid-Duitsland) > stedelijke Reformatie .................................................................... 57
2.6. Anabaptisme: Radicale Reformatie................................................................................................................. 58
2.7. J. Calvijn: het Geneefse Model (1509-1564) ................................................................................................... 58
2.8. Concilie van Trente (1545-1563) ‘De Katholieke Reformatie’ ........................................................................ 59
3. Confessioneel identiteiten .................................................................................................................................. 61
3.1. Religio vinculum societatis .............................................................................................................................. 61
3.2. Een nieuwe clerus ........................................................................................................................................... 61
3.3. Nieuwe Leken? 2 essentiële vragen: .............................................................................................................. 62
3.4. Religieuze Tolerantie in de Republiek ............................................................................................................. 63
4. Onderwijs in LM en VMT..................................................................................................................................... 64
4.1. Lager en Middelbaar onderwijs ...................................................................................................................... 64
4.2. Het leren van een stiel .................................................................................................................................... 64
4.3. Katholiek en Protestants onderwijs ................................................................................................................ 65
4.4. Universiteiten (of STUDIUM GENERALE) in Europa ........................................................................................ 66
5. Wetenschappelijke Revoltutie (ca. 16-17de eeuw).............................................................................................. 68
5.1. Exacte wetenschappen aan de Laatmiddeleeuwse Universiteiten ................................................................ 68
5.2. Humanisme en Wetenschap ........................................................................................................................... 69
5.3. Religie, wetenschap en hervorming buiten de universiteit ............................................................................ 70
5.4. Mathematisering van de natuurfilosofie ........................................................................................................ 71
5.5. Mechanisering van de natuurfilosofie ........................................................................................................... 72
6. Verlichting ........................................................................................................................................................... 74
6.1. Inleiding........................................................................................................................................................... 74
6.2. Nieuwe ruimtes voor een publieke opinie: hoe en waar? .............................................................................. 74
6.3. Verlichting en religie ....................................................................................................................................... 75
6.4. De Encyclopédie .............................................................................................................................................. 77
6.5. Verlichting en Politieke filosofie ..................................................................................................................... 77
1. De bevolkings evolutie ........................................................................................................................................ 79
1.1. Het Bevolkingsaantal........................................................................................................................................... 79
1.2. Verstedelijking .................................................................................................................................................... 82
2. De Levensstandaard ............................................................................................................................................ 82
2.1. Prijzen en lonen .................................................................................................................................................. 82
2.2. Consumptiepatronen .......................................................................................................................................... 84
2.3. Sterftecijfers ........................................................................................................................................................ 85
3. De Landbouw ...................................................................................................................................................... 87
3.1. Exploitatiesystemen en Landbouwtechnieken ................................................................................................... 87
3.1.1. Exploitatiesystemen ............................................................................................................................................ 87
3.1.2. Landbouwtechnieken.......................................................................................................................................... 87
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper FearOfTheFury. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor $13.02. Je zit daarna nergens aan vast.
