Summary
Samenvatting Beginselen Van De Democratische Rechtsstaat Rechtsgeleerdheid
- Course
- Institution
Samenvatting Beginselen Van De Democratische Rechtsstaat Rechtsgeleerdheid
[Show more]
1 review
By: anna- • 2 year ago
.
Seller
Follow
guusjebeijer
Reviews received
Content preview
Beginsel van de democratische rechtsstaatWeek 1: Staatsrecht en rechtsstaat
Literatuur: Hoofdstuk 1, 2 en 3 + §17.1 en §17.2, uit A.D. Belinfante en J.L. de
Reede,
Beginselen van het Nederlandse staatsrecht (19e druk)
Hoorcollege 1 (14-09-2021)
Prof. mr. G. Boogaard
Menu:
- Staatsrecht en staat
- Grondwet en constitutie
- Rechtsstaat
- Machtenscheiding
Staatsrecht en staat
We beginnen met een definitie van staatsrecht: regels over de organisatie van
de overheid en de fundamentele normen over de verhouding met de overheid.
Het staatsrecht heeft drie functies: constitueren, attribueren en reguleren. Met
constitueren bedoelen we dat ambten wettelijk geregeld worden. Attribueren
betekent vervolgens dat er aan deze ambten bevoegdheden worden
toegekend. Bij reguleren leggen we vast wat we willen dat een ambtsdrager
allemaal mag. Waar ligt de grens van zijn bevoegdheid?
Het is ook belangrijk om te weten wat een staat is. Er zijn vier kenmerken van een
staat:
1. Territoir: een bepaald stuk grond dat duidelijke grenzen heeft.
2. Natie: een gemeenschap die een eenheid vormt.
3. Interne soevereiniteit: de bevolking erkent de macht van de staat.
4. Externe soevereiniteit: andere staten erkennen de macht van de staat.
We kijken nog even goed naar het aspect ‘macht’ binnen de staat. Dit is
namelijk erg belangrijk: als een staat geen intern effectief gezag kan
uitoefenen, is de staat erg wankel. Soevereiniteit houdt in dat een staat zelf de
bevoegdheid heeft om zijn eigen rechtsorde en bestuurssysteem in te stellen
zonder rekening te moeten houden met andere instellingen. Een staat zonder
interne soevereiniteit heet dan ook wel een fragiele staat.
Wat is nou macht en wat is gezag? Macht is feitelijk: het is de mogelijkheid om
mensen te dwingen iets te doen. Gezag is eigenlijk gelegitimeerde macht: macht
wordt geaccepteerd door degenen over wie macht wordt uitgeoefend. Mensen
worden bij gezag niet gedwongen iets te doen, maar doen het al uit zichzelf,
omdat ze de machthebber respecteren.
Grondwet en constitutie
De begrippen Grondwet en constitutie betekenen niet hetzelfde, al wordt dat
wel vaak gedacht. Een grondwet is een geschreven document, waarin de
belangrijkste bepalingen van het staatsrecht zijn neergelegd. In tegenstelling
tot de Grondwet, hoeft een constitutie niet per se geschreven te zijn, deze
,bevat ook ongeschreven recht op het gebied van staatsinrichting. Elke staat
heeft een constitutie, maar niet elke staat heeft een grondwet. De Grondwet is
een formele constitutie. Als we het hebben over de formele constitutie in
Nederland, bedoelen we daarmee dat Nederland een geschreven grondwet
heeft. Een land
als Groot-Brittannië kent geen formele constitutie, maar wel een materiële
constitutie. De materiële constitutie verwijst naar het geheel aan wetten en
geschreven en ongeschreven regelingen die de basisregels van een
staatsinrichting bevatten. Elke staat heeft een materiële constitutie.
Een wet kan delegeren naar een Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB). Dit
is een besluit van de regering waarin regels uit een wet verder worden
uitgewerkt. Een AMvB is een koninklijk besluit en kan, anders dan bij gewone
wetten, zonder medewerking van de Staten-Generaal worden vastgesteld. De
regering moet, echter, wel advies vragen aan de Raad van State. Vervolgens
kan een AMvB weer delegeren naar een ministeriële regeling die gemaakt
wordt door één of meerdere ministers.
Een Reglement van Orde bevat regels over de gang van zaken in een
vergadering, bijvoorbeeld van de Tweede en Eerste Kamer en van de
ministerraad. Het gaat dan bijvoorbeeld om de wijze van besluitvorming, de
volgorde van spreken door aanwezigen en het vastleggen van besluiten. Het
reglement wordt door de organisatie waarvoor het van toepassing is zelf
vastgesteld.
Het Statuut regelt de verhoudingen tussen de vier landen van het Koninkrijk en
regelt daarmee het federale koninkrijksrecht.
Organieke wetten zijn wetten die zijn afgeleid van de Grondwet.
Rechtsstaat
Het begrip ‘rechtsstaat’ ziet op de bescherming van de burger tegen het
staatsbestuur. Het verwijst naar een staat waarvan de organisatie erop is
gericht de burgers te beschermen tegen machtsmisbruik door de staat zelf. Het
statelijk gezag dient gebonden te zijn aan het recht, zodat de overheid alleen
dat mag doen waartoe zij bevoegd is verklaard door de wet. We onderscheiden
vier kenmerken van een rechtsstaat:
1. Legaliteitsbeginsel: de bevoegdheid van een overheidsorgaan dient te
berusten op een algemene regel die de bevoegdheid van het
desbetreffende orgaan omschrijft.
2. Machtenscheiding: geschillen tussen de burger en de staat moeten
worden beslist door een onpartijdige rechter en de bevoegdheden van
een staatsorgaan moeten vastgesteld worden door een ander orgaan.
3. Grondrechten: de staat is gebonden aan de grondrechten en mag deze
dus nooit schenden.
4. Rechtsbescherming: dit zie je terug in het
legaliteitsbeginsel en de machtenscheiding.
,Machtenscheiding
De machtenscheiding komt voort uit het idee van de trias politica van
Montesquieu. Het houdt in dat de functies binnen de staat (wetgevende,
uitvoerende en rechtsprekende functie) uitgevoerd worden door verschillende
instituties (wetgever, bestuur en rechterlijke macht). Binnen die instituties
bestaat weer een scheiding tussen personen (kamerleden, ministers en
rechters).
2
, Vier beginselen van week 1
Een staat heeft gezag, de maffia heeft macht
De macht van een staat is geaccepteerd, daarom noemen we het gezag. Bij de
maffia is dit niet het geval: daar is er sprake van macht die gebaseerd is op
angst. Macht is daar echt een middel tot dwang.
Een mooie Grondwet is nog geen goede constitutie
Een constitutie bevat ALLE rechtsregels over de grondslagen van de
staatsinrichting van een staat, geschreven en ongeschreven. Een grondwet
bestaat alleen uit geschreven rechtsregels over de staatsinrichting. De
Grondwet van een staat zegt dus niet alles, daarvoor moet men ook kijken naar
de gehele constitutie.
Democratische rechtsstaat: maximaal gezag met minimale macht
Als een staat macht uitoefent op het volk door middel van dwang, kan dit zorgen
voor veel instabiliteit binnen de staat. Het is gunstig voor een staat als het volk de
macht accepteert, waardoor die macht transformeert tot gezag. Doordat de staat
haar macht gebruikt om bijvoorbeeld de rechten van de burgers te beschermen,
verwerft hij gezag. Binnen een democratische rechtsstaat is er een streven naar
maximaal gezag in plaats van macht.
Goede motieven zijn mooi, slechte motieven zijn betrouwbaar
Wat doet macht met een persoon? We moeten van het slechtste uitgaan: een
machthebber wil altijd meer macht. Het is mooi als een machthebber zegt dat
hij het beste voor heeft met zijn volk en dat het hem niet gaat om zijn
machtspositie, maar dit is niet per se betrouwbaar. Daarom vinden we het
belangrijk dat er een scheiding van machten is, zodat niet één persoon de
wetten kan maken, uitvoeren en beoordelen, maar deze drie machtsfuncties
elkaar in evenwicht houden.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller guusjebeijer. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.36. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
52510 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now