Summary
Samenvatting Inleiding Tot De Rechtswetenschap Rechtsgeleerdheid
- Course
- Institution
Samenvatting Inleiding Tot De Rechtswetenschap Rechtsgeleerdheid
[Show more]
Seller
Follow
PleunReijnen
Reviews received
Content preview
Inleiding tot de rechtswetenschapWeek 1: Rechts als systeem van prescriptieve
gedragsregels. Verheugt – Hoofdstuk 1: Inleiding
§1: Inleiding
Doel van rechtsregels = ordening van menselijk gedrag en daarmee ook te uniformeren
Rechtsregels = vaststellen van voorschriften waarin gedragingen worden benoemd in termen
van bevoegdheden en verplichtingen (gebod/verbod)
Inhoud rechtsregels
- Vloeit voort uit algemene aanvaarde opvattingen over goed en kwaad
- De meeste rechtsregels beogen door het voorschrijven van gedrag een
zekere gerechtigdheid te bevorderen
Handhaving rechtsregels = er moet toezicht uitgeoefend worden op de niet-naleving ervan
en dat conflicten daarover aan een rechter kunnen worden voorgelegd
De vredestichtende en vredesbewarende rol van het recht in de samenleving heeft twee
functies. Het recht ordent menselijk gedrag door het stellen van regels. Daarnaast zorgt het
recht dat die regels worden gehandhaafd door geschilbeslechting.
§2: De rechtsbronnen
Positief recht = het geheel van rechtsregels die op dit moment in Nederland gelden =
objectief recht (voorbeeld: Art. 4 vd Grondwet)
Subjectief recht = de bevoegdheid die iemand in een concreet geval aan een regel van
objectief recht ontleent
Recht = een aan het objectieve recht ontleende, individuele bevoegdheid
Natuurrecht = recht dat voor iedereen geldt ongeacht plaats en tijd omdat het door de
‘natuur’ is gegeven – universele waarden en normen
Rechtsbronnen = in deze bronnen is te vinden uit welke rechtsregels het positieve recht
bestaat. Vier rechtsbronnen: de wet, de rechtspraak/jurisprudentie, de gewoonte en
verdragen (en sommige besluiten van internationale organisaties)
- Wet: elke algemeen geldende geschreven rechtsregel die afkomstig is van een
tot wetgeving bevoegd overheidsorgaan
- Jurisprudentie: rechtersrecht, rechter legt een onduidelijke regel uit door het
maken van een nadere regel of formuleert hij zelfstandig een nieuwe regel
- Gewoonte: in veel sectoren gelden tal van gewoonten die niet in de wet
zijn vastgelegd
- Verdragen: verdragen en wetgevende besluiten van volkenrechtelijke
organisaties waartoe NL behoort
§4: Materieel en formeel recht
Materieel recht = regels die betrekking hebben op de rechten en plichten van personen in
hun onderling verkeer
Formeel recht = heeft betrekking op de handhaving van regels van materieel recht in
procedures voor de rechter = procesrecht
- Strafrecht: materieel strafrecht en formeel strafrecht (= strafprocesrecht)
- Bestuursrecht: (materieel) bestuursrecht en bestuursprocesrecht
- Privaatrecht: (materieel) privaatrecht en formeel privaatrecht (=
burgerlijk procesrecht)
- Privaatrecht = burgerlijk recht = civiel recht
1
,§5: De rechtsgebieden
Staatsrecht = bevat regels die betrekking hebben op de organisatie van de Staat, op de
bevoegdheden van staatsorganen en op de grondrechten
- Verhouding van burgers tot de Staat
- Mogelijkheden die de burgers hebben om invloed uit te oefenen op het
functioneren van de diverse staatsorganen
Grondwet = het wettelijk fundament van het staatsrecht
- Hoofdlijnen van de organisatie van onze Staat
- Dateert van 1815, voor het laatst ingrijpend gewijzigd in 1983
- Grondrechten: Art. 1: gelijkheidsbeginsel. Op een aantal essentiële
levensgebieden moet de mens autonoom en in vrijheid kunnen leven zonder dat
de staat zich daarmee bemoeit
- Type grondrechten:
o Vrijheidsrechten: vrijheid van godsdienst, vrijheid van meningsuiting, recht
op eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer
o Politieke rechten: kiesrecht en recht om een openbaar ambt te bekleden
o Sociale grondrechten: overheid verplichten zich in te spannen voor
het algemene welzijn (onderwijs, sociale zekerheid en
gezondheidszorg)
- Organieke opbouw: inrichting van de Staat en de bevoegdheden van de
belangrijkste overheidsorganen. De belangrijkste staatsorganen (koning, ministers,
Staten- Generaal, Raad van State, rechterlijke macht en provincies en gemeenten)
en hun bevoegdheden
- Organieke wetten: een wet die een uitwerking bevat van een bepaling in de
Grondwet bijv. Wet op het Nederlanderschap (art. 2 Grondwet), Ambtenarenwet
(art. 109 Grondwet)
Gewoonterecht = aantal regels die geleidelijk in het parlementaire leven zijn ontwikkeld en
die niet in een wettelijke regeling zijn vastgelegd.
- Bijv. Motie van wantrouwen – de regel dat een minister dan moet aftreden
staat nergens op schrift
Bestuursrecht = betreft de bestuursactiviteit van de overheid. In het bestuursrecht speelt het
begrip beschikking een belangrijke rol. Belangrijkste wet: Algemene wet bestuursrecht (Awb)
- Beschikking = een besluit van een overheidsorgaan in een individueel geval
- Bijv: verlenen van een vergunning, opleggen belastingaanslag, verstrekken
visum, toekennen studiefinaciering, etc.
- Beschikkingen zijn alleen rechtsgeldig als ze in overeenstemming zijn met de wet
en met de zogenoemde algemene beginselen van behoorlijk bestuur
- Indien niet eens met beschikking: bezwaar > rechter > in beroep > in hoger
beroep
Strafrecht = geeft aan welke feiten strafbaar zijn, wie dader is en met welke sancties het
plegen van die feiten wordt bestraft
2
, - Materiële strafrecht: grotendeels vastgelegd in het Wetboek van Strafrecht en
bijv. Wegenverkeerswet, Opiumwet, etc.
- Formele strafrecht of strafprocesrecht: voorschriften omtrent de gang van zaken
bij de opsporing van strafbare feiten, het onderzoek ter terechtzitting en de
tenuitvoerlegging van de straf
- Strafprocesrecht: vastgelegd in Wetboek van Strafvordering
- Strafbaar feit = kunnen worden gepleegd door natuurlijke personen
en rechtspersonen
o Uit de aard van een strafbaar feit valt af te leiden of het ook door een
rechtspersoon kan worden begaan. Geweldsdelicten: enkel door
natuurlijke personen
- Handhaving: Ministerie van Justitie en Veiligheid
- Belangrijkste strafrechtelijke sancties: art. 9 Sr – gevangenisstraf, hechtenis,
taakstraf en geldboete
Burgerlijk recht (of privaatrecht) = regelt de juridische betrekking van personen onderling.
Tot het burgerlijk recht wordt gerekend: personen- en familierecht, rechtspersonenrecht,
vermogensrecht en handelsrecht
- Geregeld in het Burgerlijk Wetbook en daarmee verwante wetten
- Materiële privaatrecht:
o Regels betreffende de persoon
▪ Personen- en familierecht= regelt alle persoonlijke betrekkingen
binnen en buiten het gezin (bijv. nationaliteit, afstamming,
huwelijk, etc.)
▪ Rechtspersonenrecht = privaatrechtelijke rechtspersonen
kunnen zelfstandig deelnemen aan het rechtsverkeer
o Regels betreffende het vermogen van een persoon = vermogensrecht
▪ Vermogen = optelsom van alle rechten en verplichtingen van
een persoon die op geld waardeerbaar zijn en in beginsel ook
overdraagbaar bijv. eigendomsrechten (huis), overeenkomsten
(koopovereenkomst), etc.
- Handelsrecht = vanouds wordt tot het burgerlijk recht mede gerekend
het handelsrecht (te vinden in het BW en Wetboek van Koophandel)
o Binnen afzienbare tijd alles in het BW, Wetboek van Koophandel zal
worden afgeschaft
Arbeidsrecht = het geheel van rechtsregels dat betrekking heeft op de arbeidsverhouding
van personen die in loondienst werkzaam zijn. Onderdelen: arbeidsovereenkomst,
arbeidsomstandigheden, collectief overleg, stakingen en medezeggenschap
- Collectief arbeidsrecht = rechtspositie geregeld van groepen werkgevers
en werknemers in het sociaal overleg
- Sociaal zekerheidsrecht = onderdeel van het arbeidsrecht dat zich met het stelsel
van sociale voorzieningen bezighoudt
§6: Publiekrecht en privaatrecht
3
, Publiekrecht = staatsrecht, bestuursrecht, strafrecht en volkenrecht = betreft de regels
over de inrichting van de Staat, de bevoegdheden van zijn organen en de uitvoering van
exclusief aan de overheid opgedragen taken
Publiekrecht vs. privaatrecht
- Verschil in beschermde belangen:
o Regels die het algemeen belang tot een onderwerp hebben > publiekrecht
o Belang van individuele burger > privaatrecht
- Verschil in rechtsverhouding:
o Rechtsverhoudingen tussen individuen onderling > privaatrecht
o Rechtsverhoudingen tussen Staat en individu > publiekrecht
- Overheid ‘als overheid’: bezwaar dat de Staat in het rechtsverkeer regelmatig
op gelijke voet met een particulier optreedt bijv. overheid koopt computers
o Alleen als de overheid handelt ‘als overheid’ is zij op het terrein
van publiekrecht
- Verticaal/horizontaal:
o Publiekrecht: over de inrichting van de overheid en de wijze waarop de
overheid bevoegdheden kan uitoefenen naar de burger toe (bestuursrecht
en strafrecht) - verticaal
o Privaatrecht: in beginsel gelijkwaardige rechtsverhouding tussen personen
- horizontaal
§7: Andere indelingen van het recht
Klassieke indelingen = indelingen zoals die in publiekrecht en privaatrecht (verticale
doorsneden)
Andere indeling = specialismen zoals agrarisch recht, economisch recht, jeugdrecht,
luchtrecht, zeerecht, etc. (horizontale doorsnede door de traditionele rechtsgebieden)
- Bijv Wegenverkeerswet: kenmerken van bestuursrecht (verkeersregels),
strafrecht (strafbedreiging overtreding regels) en burgerlijk recht (schade
toebrengend verkeersgedrag)
Geschreven recht = recht dat in wetten en verdragen is vastgesteld
Ongeschreven recht = gewoonterecht en jurisprudentie (door
precedentwerking)
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller PleunReijnen. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.74. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
76669 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now
Recently viewed by you
