Summary
Samenvatting Handboek Publieke Verantwoording (cijfer: 8,7)
- Course
- Institution
- Book
Duidelijke samenvatting met alle hoofd- en bijzaken uitgelegd. Inclusief voorbeelden en figuren ter illustratie.
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
Seller
Follow
TugceYuce
Reviews received
Content preview
Samenvatting BeleidsevaluatieHoofdstuk 2 Publieke verantwoording – Begrippen, vormen en
beoordelingskaders
2.1 Verwarring over verantwoording
Verantwoording is een centraal begrip in de democratische rechtsstaat. Het begrip kan breed
geïnterpreteerd worden en er is daarom geen sprake van een eenduidige betekenis.
Om zinvol over publieke verantwoording te kunnen spreken, is en zekere conceptuele uniformiteit
over het begrip noodzakelijk.
2.2 Begrippen: Wat is publieke verantwoording?
‘Verantwoordelijkheid’ is een stand van zaken. Het gaat om de inhoudelijke vraag wie bepaalde
taken, verplichtingen en aansprakelijkheden heeft of zou moeten hebben.
‘Verantwoording’ is een proces. Het gaat om een analyse van het proces van vraag en antwoord,
waarin de uitvoering van de taken of de mate van aansprakelijkheid wordt beoordeeld.
Definitie verantwoording =
‘’Er is sprake van verantwoording wanneer er een relatie is tussen een actor en een forum, waarbij
de actor zich verplicht voelt om informatie en uitleg te geven over zijn optreden, het forum nadere
vragen kan stellen, een oordeel uit kan spreken en dit oordeel consequenties kan hebben voor de
actor.
De actor in de definitie kan een individu zijn of een organisatie. Ook het forum, degene aan wie
verantwoording wordt afgelegd, zal bij publieke verantwoording meestal een specifieke institutie
zijn. De verplichting die de actor voelt, kan zowel formeel als informeel van aard zijn.
De fasen van verantwoording
De verantwoording kan in drie analytisch onderscheiden fasen worden ingedeeld:
1. Er is in de eerste plaats sprake van een informatiefase. De actor hoort zich hierbij verplicht te
voelen om aan het forum informatie te verstrekken over zijn optreden.
2. Vervolgens kan de informatie ertoe leiden dat het forum nadere vragen stelt en met hen
debatteert over de aard van de informatie en over de waardering van het optreden. Dit is de
debatfase.
3. Tenslotte is er veelal sprake van een oordeel van het forum. Deze kan een resultaat bijvoorbeeld
goedkeuren, vernietigen of afkeuren. Aan dat oordeel kunnen consequenties verbonden zijn. Vaak
echter zijn de sancties impliciet, informeel of indirect.
Verantwoordingsarrangementen kunnen worden onderscheiden naar de zwaarte van de sancties
waaronder verantwoordingsfora beschikken:
- De lichtste vorm van verantwoording doet zich voor wanneer een actor verplicht is, of zich verplicht
voelt om prestatiegegevens te openbaren aan een algemeen publiek dat niet of nauwelijks de
mogelijkheid heeft om nadere vragen te stellen en een oordeel uit te spreken.
- De verantwoording wordt zwaarder wanneer het forum nadere vragen kan stellen, met de actor in
debat kan gaan en een oordeel kan uitspreken over het optreden van de actor.
- De zwaarste vorm van verantwoording doet zich voor wanneer het forum zelf formele
consequenties kan verbinden aan zijn oordeel. Denk aan bijvoorbeeld strafrechtelijke sancties.
Het is een ladder die begint bij ‘the ability to shame’ en oploopt via ‘lichte wapens’ als certificaten, en
‘zware artillerie’, zoals afkeuring van besluiten, tot ‘nucleaire wapens’ van liquidatie van de
organisatie. – Hood, Scott, James, Jones and Travers.
,Elementen van verantwoording
Er is sprake van verantwoording wanneer:
Informatiefase 1. Er een relatie is tussen een actor en een
forum.
2. waarbij de actor zich verplicht voelt
3. om informatie en uitleg te verstrekken
4. over zijn eigen optreden,
Debatfase 5. het forum nadere vragen kan stellen
Consequenties 6. en een oordeel uit kan spreken
7. dat formele of informele consequenties kan
hebben voor de actor.
Verantwoording versus controle en toezicht
Controle verwijst op het meest beperkte niveau naar een concrete handeling van een persoon of
instantie. In een ruimere variant van controleren vormt het begrip spiegelbeeld van verantwoorden,
zoals wij dat hier gedefinieerd hebben. Controle bestaat uit dezelfde drie elementen, namelijk
informeren, debatteren en sanctioneren. Controle verwijst dan naar de activiteiten van een
controleur die erop gericht zijn een systeem of organisatie in een gewenste toestand te brengen.
Controle en toezicht nemen het handelingsperspectief van de controleur en toezichthouder tot
uitgangspunt, terwijl verantwoording het handelingsperspectief van de verantwoordende partij (de
actor) tot uitgangspunt neemt.
Publieke verantwoording
Verantwoorden is publieke verantwoording wanneer het gaat over organisaties die publieke
middelen besteden of publieke bevoegdheden uitoefenen, deze verantwoording direct of indirect
publiek, in de zin van openbaar, is en plaatsvindt vanuit een perspectief van de publieke zaak.
- Publiek verwijst naar het object van de verantwoording. Publieke verantwoording heeft daarmee
betrekking op verantwoordingsprocessen binnen de publieke sector.
- Publiek in de betekenis van ‘openbaar’. Dit houdt in dat verantwoording niet gebeurt achter
gesloten deuren maar in beginsel voor het algemene publiek toegankelijk.
↳ Publiekelijke verantwoording gaat over het publieke, in het publiek en aan het publiek.
Wanneer is verantwoording publiek?
Er is sprake van publieke verantwoording wanneer:
1. Het gaat over de besteding van publieke middelen of de uitvoering van publieke taken en
bevoegdheden.
2. De verantwoording direct of indirect openbaar is.
3. Deze plaatsvindt vanuit het perspectief van de publieke zaak.
Nadere omschrijvingen
Publieke verantwoording komt in de praktijk op tal van manieren voor.
Er is allereerst sprake van een verantwoordingsarrangement wanneer een verantwoordingsrelatie
tussen een actor en een forum een institutioneel karakter krijgt. Deze komen voort uit een expliciete
verplichting en zijn vaak bij wet geregeld of vrijwillig gedaan.
Verantwoordingsmechanismen, dat is de meer generieke term voor een specifieke set van
arrangementen, zoals toezicht, inspecties of visitaties.
Verantwoordingsarrangementen worden ingericht om verantwoordingsprocessen te realiseren.
, Media, actiegroepen en ideële instellingen hebben een steeds grotere gelegenheid om zichzelf als
verantwoordingsforum op te werken. Zij grijpen de toegenomen informatierijkdom binnen het
openbaar bestuur aan om als watchdog op te treden voor een publiek belang.
Andere verantwoordingsrelaties hebben een structureel karakter en verlopen langs een vast
stramien en op vaste tijden. Andere verantwoordingsrelaties zijn incidenteel van karakter en zijn
alleen aan de orde wanneer er een klacht is ingediend, een vermoeden van onregelmatigheden is, of
zich een incident heeft voorgedaan. Een verantwoordingsregime is ten slotte het geheel van
verantwoordingsarrangementen en –relaties rondom één actor.
2.3 Vormen van verantwoording
De verscheidenheid aan vormen van verantwoording kan worden geordend door die vragen nader te
bezien: aan wie verantwoordt een actor zich, waarover, en waarom?
-> Aan wie?
Door de vraag ‘’aan wie?” te stellen, leidt het tot een indeling op basis van het soort forum waaraan
de actor verantwoording moet afleggen. In de publieke sector zijn ten minste vijf soorten van
verantwoording te onderscheiden:
- Bij publieke verantwoording gaat het om politieke fora.
- Bij juridische verantwoording gaat het om juridische fora.
- Bij administratieve verantwoording gaat het om financiële of bestuurlijke toezichthouders.
- Bij professionele verantwoording gaat het om vakgenoten (peer review).
- Bij maatschappelijke verantwoording gaat het om belangengroepen, burgers en andere
‘stakeholders’.
-> Waarover?
Door de vraag ‘’waarover’’ te stellen, geeft aan welk aspect van het optreden moet worden verstrekt
- Procesmatige verantwoording zal vaak ook juridische verantwoording zijn.
- Beleidsmatige of programmatische verantwoording gaat veelal om de geleverde prestaties waarbij
de effectiviteit en doelmatigheid centraal staan.
-> Waarom?
Door de vraag ‘’waarom’’ te stellen, wordt de aard van de relatie tussen de actor en het forum
duidelijk. En er wordt dan vooral antwoord gegeven op de vraag waarom een actor zich eigenlijk
verplicht voelt om verantwoording af te leggen.
- Verticale verantwoording is wanneer het forum formele macht heeft over de actor.
- Maatschappelijke / Diagonale verantwoording is wanneer (meestal) geen sprake is van
hiërarchische relatie tussen actor en forum of van formele verplichtingen tot afleggen van
verantwoording en geschiedt alleen op basis van vrijwilligheid en zonder tussenkomst van principaal.
- Administratieve / Horizontale verantwoording is wanneer er sprake is van een tussenvorm; het is
verantwoording in de schaduw van de hiërarchie. Denk aan de ombudsman die onafhankelijk is.
Overzicht vormen van publieke verantwoording
Aard van het forum:
- Politieke verantwoording
- Juridische verantwoording
- Administratieve verantwoording
- Professionele verantwoording
- Maatschappelijke verantwoording
Aard van het optreden:
- Financiële verantwoording
- Procesverantwoording
- Beleidsmatige verantwoording
Aard van de relatie:
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller TugceYuce. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.50. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
72042 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now