Examenkatern-Training voor het Examen met Historische Contexten-vwo vanaf 2022
Samenvatting van historische context 2 verlichting. Geschreven in korte zinnen en puntsgewijs. De streepjes zijn opsommingen. Er worden veel pijltjes gebruikt om oorzaak-gevolgsituaties duidelijk weer te geven voor veel overzicht.
Verlichting 1650-1900
1 Wetenschappelijke Revolutie
Oorzaken van de Wetenschappelijke Revolutie
• Vanaf de Renaissance
• Van godsdienst onderzoek doen naar andere onderwerpen
• Kenmerken:
Observeren, experimenteren, redeneren
Grote veranderingen in leven (bijv. vooruitgang in medische zorg)
Verzet van de kerk
• Oorzaken:
Ontdekkingsreizen
Wereldbeeld verbreed
Ambachtelijke technieken
Belangrijk dat berekeningen en metingen kloppen
Humanistische tekstanalyse
Griekse en Romeinse werken bestuderen
Het rationalisme van Descartes
Descartes vond dat de samenleving op een redelijke manier moest worden onderzocht
Het empirisme van Locke
Locke vond dat kennis geïnspireerd moest zijn op ervaring
Discussies over de positie van godsdienst in de samenleving
• Wetenschappelijke revolutie nieuwe inzichten en ontdekkingen
Isaac Newton vond zwaartekracht uit, Antoni van Leeuwenhoek vond goede microscopen uit
Wonderden uit de bijbel konden niet met menselijk verstand worden verklaard
Ontdekkingsreizigers vonden andere culturen
Humanistische tekstanalyse kritiek op kerk Hervorming = uiteenvallen christelijke kerk
• Debatten over religie in samenleving meer voor individu vorsten kozen godsdienst van hun staat
2 Wetenschappelijke Revolutie leidt tot de Verlichting
Verlichte denkers willen wetenschappelijke methoden op de samenleving toepassen
• Mensen gingen niet alles als waar aannemen verlichting ontstond
Leven volgens natuurwetten
Volgende gebieden toetsen aan criteria van redelijkheid:
Traditie
Streden tegen wereldlijke en kerkelijke leiders, streden tegen bijgeloof
Religieuze praktijken
Elkaars geloof respecteren
Bestaande gezagsverhoudingen
Volkssoevereiniteit
De machthebbenden zijn verantwoording schuldig aan volk
Het sociaal contract tussen vorst en volk of burgers onderling
Pleiten voor contract tussen volk en vorst oorlogen voorkomen
De scheiding van de machten in een staat
Opvoeding
Ouders moeten hun kinderen nieuwsgierig maken
Onderwijs
Kinderen moeten zelf oordelen
De verbreiding van kennis
Onderzoekers gingen samenwerken
De invloed van het verlichte denken op het denken over de toekomst
• Het leven werd veel makkelijker gemaakt
, • Niet alles kan je weten
3 De belangrijkste verlichters en hun invloed
Locke en Rousseau
• Beiden voor natuurrechten en sociaal contract
Natuurrechten = rechten die voor iedereen gelden
Sociaal contract = contract tussen vorst en volk of onderdanen onderling
Burgers bepaalde zaken overdragen aan overheid overheid via wetgeving rechten burgers
• Rechten Locke:
Regering moet beleid op wetten baseren die voor iedereen gelijk zijn
Belastingen alleen met toestemming van volk/vertegenwoordigers geheven
Staat geen dwang op burgers vanwege andere godsdienst
Alle godsdiensten gelijk behandelen
De machthebbende moet de macht houden
• Rousseau:
Vrijheid en gelijkheid van armen en slaven
Iedereen is gelijk
Vormen van directe democratie op basis van de Algemene Wil
In een sociaal contract gehoorzaamt iedereen aan de Algemene Wil
Iedereen doet goed voor het volk, is goed voor iedereen
Montesquieu
• Trias politica
Wetgevende macht = maakt wetten
Uitvoerende macht = zorgt voor dat de wetten worden uitgevoerd
Rechtsprekende macht = bestraffen
Alle 3 aparte partijen = vrijheid
• Adam Smith
Herwaardering verhoudingen tussen overheid en economie
Ipv mercantilisme vrije markteconomie
• Rationeel eigenbelang = iedereen moet vrijheid hebben voor eigenbelang
4 Veranderingen in de politieke cultuur
Brede verbreiding van verlichte ideeën
Privésfeer: salons en koffiehuizen
Salons = bijeenkomst met rijke mensen; ideeën van verlichters verbreid
Koffiehuizen = zelfde in Engeland
Het publieke domein: toneel, boeken, tijdschriften en bibliotheken
Toneel- en operagezelschappen verbreidden ideeën van verlichting voor iedereen
Boeken & tijdschriften worden meer gedeeld
Bibliotheken voor de armsten
Vorsten gaan rekening houden met de publieke opinie
• Absolutisme = koning heeft alle macht door god (Droid Divin)
• Centralisatiepolitiek spanning over vrijheid en gelijkheid
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller maureenevelien. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.85. You're not tied to anything after your purchase.
