Inleiding tot het Nederlandse internationaal privaatrecht
Dit document omvat een uiterst uitgebreide samenvatting van de voorgeschreven literatuur voor het vak Internationaal privaatrecht. Eventuele extra voorgeschreven literatuur is tevens opgenomen. Uiterst handig voor het leren van de stof!
Het ipr heeft ten doel de problemen die voortvloeien uit de samenloop van nationale rechtsstelsels
bij internationale privaatrechtelijke rechtsverhoudingen te normeren.
Drie hoofdonderdelen ipr:
- De bevoegdheid van de nationale rechter in internationaal verband: het internationale
bevoegdheidsrecht (formele ipr).
- Het op internationale rechtsverhoudingen toe te passen recht: het conflictenrecht (materiële
ipr).
- De rechtskracht van buitenlandse vonnissen in onze rechtsorde: het recht inzake de
erkenning en tenuitvoerlegging van buitenlandse rechterlijke beslissingen (formele ipr).
- Ook nog internationale rechtshulp.
Ipr is nationaal recht. Volkenrecht belangrijk m.b.t. internationale verdragen.
Ipr is een autonoom rechtsgebied binnen het privaatrecht in ruime zin.
Verdrag van Wenen: uitleg internationale verdragen.
Betekenis ongeschreven recht steeds meer afgenomen.
Nationale wetgeving: art. 10:1 BW en art. 1 Rv: ruimte voor verdragen en Europese verordeningen.
Zie art. 93/94 Gw.
Europees recht: art. 81 VWEU. Uitleg Europese verordeningen ex art. 267 VWEU in handen van het
Hof van Justitie van de EU.
Afbakening en rangorde
Bij samenloop van een ipr-regel uit internationale bron en een uit nationale bron gaat de
internationale regel in beginsel voor (art. 93/94 Gw).
Bij samenloop van ipr-regels uit verschillende internationale bronnen wordt de onderlinge
afbakening en rangorde bepaald door hetgeen de desbetreffende internationale verdragen of
regelingen daarover zelf aan voorzieningen bevatten. Bij gebreke van dergelijke voorzieningen wordt
de onderlinge afbakening en rangorde bepaald door de algemene regels van het volkenrecht
dienaangaande zoals deze zijn gecodificeerd in artikel 30 van het Verdrag van Wenen inzake het
verdragenrecht.
Samenloop vaststellen (indien aan alle drie voldaan wordt): Materiële toepassingsgebied betreft de
door de regeling bestreken onderwerpen, de afbakening van de regeling ratione materiae. Formele
toepassingsgebied: het naar personele en/of territoriale criteria te bepalen ruimtelijke
toepassingsgebied van de regeling
Het temporele toepassingsgebied betreft de overgangsrechtelijke voorziening van de regeling.
H2.1
Het internationaal bevoegdheidsrecht betreft de vraag naar de bevoegdheid van de nationale rechter
in internationaal verband.
Absolute bevoegdheid: welke soort rechter bevoegd is. Relatieve bevoegdheid: welke bepaalde
rechter bevoegd is.
,Uitgangspunt is dat het internationaal bevoegdheidsrecht nationaal recht is. Elke staat is in beginsel
vrij de internationale bevoegdheid van zijn rechter in privaatrechtelijke zaken zelfstandig en naar
eigen inzicht vast te stellen (tenzij verdragen of verordeningen).
Nationale regels van internationaal bevoegdheidsrecht zijn eenzijdig van karakter = toekenning aan
eigen nationale rechter. In internationale regelingen wel een meerzijdig karakter mogelijk.
De regels van internationaal bevoegdheidsrecht zijn in procesrechtelijke zin van openbare orde.
In het algemeen is voor de internationale bevoegdheid van de Nederlandse rechter beslissend het
tijdstip waarop de procedure in eerste aanleg aanhangig is gemaakt (dagvaarding wordt betekend of
het verzoekschrift wordt ingediend). = perpetuatio fori-beginsel.
Indien de feiten en omstandigheden waarop de rechter zijn bevoegdheid grondde, veranderen, kan
dat in beginsel geen afbreuk meer doen aan (eenmaal bestaande) bevoegdheid noch kan dat alsnog
bevoegdheid doen ontstaan. Tevens dient de bevoegdheidsvraag te worden beoordeeld naar het
bevoegdheidsrecht zoals dat geldt op het tijdstip waarop de procedure in eerste aanleg aanhangig is
gemaakt.
Immuniteit van jurisdictie: rechtsgrond is een volkenrechtelijk beginsel. Volkenrechtelijk zijn
nationale niet bevoegd om rechtsvorderingen tegen een vreemde staat, diens ambtsdragers
(diplomaten en gezinsleden; consuls en njet-diplomatiek ambassadepersoneel) en staatsdiensten te
berechten. De wederzijdse onafhankelijkheid van staten verzet zich ertegen dat de ene soevereine
staat zijns ondanks aan de rechtsmacht van een andere staat wordt onderworpen. art. 13a
Algemene Bepalingen.
De immuniteit van jurisdictie van vreemde staten heeft geen absoluut karakter. bijvoorbeeld door
uitdrukkelijk of stilzwijgend afstand te doen.
Voorts strekt de immuniteit van jurisdictie zich uitsluitend uit tot handelingen die de staat verricht in
de uitoefening van zijn overheidstaak (acta iure imperii) en niet tot gevallen waarin een staat op voet
van gelijkheid rechtsbetrekkingen is aangegaan met particulieren (acta iure gestionis).
Belangen van de staat vs. belangen van de procespartijen. Belangen van de staat: waarborging
handhaving orde en rust. Kostenbelang brengt mee dat het ontbreken van enige relevante band
tussen geschil en forumstaat tot onbevoegdheid moet leiden. Wel plicht om mee te werken aan
internationale rechtsbedeling.
De gebruikelijke gronden voor bevoegdheid worden gevonden in omstandigheden betreffende de
procespartijen (woon- of verblijfplaats; in beginsel land woonplaats gedaagde partij (forum rei)), het
onderwerp van geschil (ligging goederen, plaats handelingen of litigieuze rechtshandeling verricht
dan wel gevolgen heeft; economische overwegingen) of de verhaalsmogelijkheid (waar het vonnis
kan worden geëxecuteerd; sceptisch: kan makkelijk tot forumshopping leiden). Ook aan de wil van
partijen.
Forum rei: in beginsel bescherming van de gedaagde.
Vaak ook door gezamenlijke keuze van procespartijen bevoegde rechter aan te wijzen. In beginsel
slechts mogelijk voor vermogensrechtelijke aangelegenheden.
Algemene uitzonderingen bestaan.
- Forum non conveniens: de rechter is vrij, hoewel hij in een bepaalde zaak bevoegd is
krachtens een regel van internationaal bevoegdheidsrecht, zich als ongeschikte rechter
, (forum non conveniens) onbevoegd te verklaren, indien de zaak onvoldoende
aanknopingspunten heeft met de rechtssfeer van zijn land (de forumstaat).
- Forum conveniens: de rechts is, ook al kan hij niet aan enige bevoegdheidsregel bevoegdheid
ontlenen, toch bevoegd indien de zaak voldoende met de rechtssfeer van zijn land is
verbonden. art. 3 sub c Rv.
- Forum necessitatis: de rechter, hoewel geen regel van internationaal bevoegdheidsrecht
hem bevoegd verklaart, zich toch bevoegd mag achten, indien een effectieve rechtsgang
ontbreekt. Art. 6 EVRM. Zie ook art. 9 Rv.
- Internationale litispedentie: de zaak hangt reeds bij een andere buitenlandse rechter. Art. 12
Rv.
Bronnen:
a) Europese regelingen: belangrijkste Brussel I bis-verordening: stelsel van uniforme
bevoegdheidsregels. Uitleg prejudiciële procedure ex art. 267 VWEU.
b) Verdragen;
c) Commuun ipr: artt. 1 t/ 14 Rv is een stelsel van directe regels van internationaal
bevoegdheidsrecht neergelegd. Van secundair belang.
H.3.1 - §9.
Het conflictenrecht schrijft voor wel recht toegepast wordt op rechtsverhoudingen met een
internationaal karakter, het eigen recht of een buitenlands recht. Toepasselijk recht: lex causae.
Aanknopingsbeginselen conflictregels: belangrijkste is het beginsel van de nauwste betrokkenheid.
Tevens ook het beginsel van partijautonomie, beschermingsbeginsel en het begunstigingsbeginsel.
Er zijn drie soorten conflictregels
a. Eenzijdige conflictregels. Deze zien uitsluitend op het internationale geldingsbereik van
het eigen recht en zegt niets over de eventuele toepassing van het vreemde recht. Heeft
de eenzijdige conflictregel betrekking op het internationale geldingsbereik, dan spreekt
men van een ‘scope-rules’. Vanuit de rechtsregel wordt het internationale
toepassingsgebied daarvan aangegeven.
b. Meerzijdige conflictregels. Heeft betrekking op zowel het eigen als het vreemde recht. De
meerzijdige conflictregel wijst de internationale rechtsverhouding toe aan een bepaald
rechtsstelsel. Eigen en vreemd recht zijn gelijkwaardig. Meer een verwijzingsfunctie.
Vanuit de internationale rechtsverhouding wordt het toepasselijke rechtstelsel
aangegeven.
c. Materiële of zelfstandige conflictregel. Regelt de internationale rechtsverhouding of een
aspect rechtstreeks. De regel bevat een materiële norm. Voorkomt een rechtsconflict.
De meerzijdige conflictregel: de meerzijdige conflictregel lost het internationale wetsconflict op door
de internationale rechtsverhouding ter regeling toe te delen aan, te verwijzen naar, één van de bij
die rechtsverhouding betrokken nationale stelsels.
De meerzijdige conflictregel wordt ook wel gekenmerkt als neutraal, indirect en abstract.
- Neutraal is de meerzijdige conflictregel, omdat alle rechtsstelsels op voet van
gelijkwaardigheid voor toepassing in aanmerking komen. Voorwaarden zijn hetzelfde.
- Indirect is de meerzijdige conflictregel omdat hij niet rechtstreeks de internationale
rechtsverhouding regelt, doch ermee volstaat de internationale rechtsverhouding ter
regeling toe te delen aan één van de bij die rechtsverhouding betrokken rechtstelsels. Met
, de materiële regeling van de internationale rechtsverhouding houdt de meerzijdige
confictregel zich niet op.
- Abstract is de meerzijdige conflictregel omdat
o De inhoud van de bij de internationale rechtsverhouding betrokken rechtsstelsels
voor de vraag naar welk rechtsstelsel de internationale rechtsverhouding dient te
worden, zonder betekenis is.
o Van alle aanknopingspunten van de internationale rechtsverhouding met de
verschillende daarbij betrokken rechtsstelsels in beginsel slechts één beslissend is
voor de vraag aan welk rechtsstelsel de rechtsverhouding ter regeling zal worden
toegedeeld.
De meerzijdige conflictregel abstraheert van de concrete omstandigheden
van het geval door bij voorbaat aan te geven welk aanknopingspunt
beslissend wordt geacht voor de vraag welk rechtsstelsel het nauwst
betrokken is en derhalve toepasselijk is.
De meerzijdig conflictregel heeft drie aspecten:
- Onderwerp van de verwijzing: de verwijzingscategorie. Betreft de soort rechtsverhoudingen
of rechtsfeiten waarop de conflictregel betrekking heeft. Bv. ‘ontbinding huwelijk’,
‘onrechtmatige daad’. Voor het conflictenrecht is het privaatrecht opgedeeld in een aantal
deelgebieden (verwijzingscategorieën) die elk zijn voorzien van een conflictregel.
- Norm: de aanknopingsfactor. Legt de verbinding tussen de concrete internationale
rechtsverhouding en het daarop toe te passen rechtsstelsel. Wat is voor de verschillende
verwijzingscategorieën de ‘juiste’ aanknopingsfactor en waarom? Je hebt verschillende
soorten aanknopingsfactoren.
o Objectieve en subjectieve aanknopingsfactoren. Als een aanknopingsfactor is
verbonden aan een feitelijk-geografische gegeven is er sprake van een objectieve
aanknopingsfactor (conflictregel is dan een objectieve conflictregel). Als de
betrokkenen bij de internationale rechtsverhouding het toepasselijke recht bepalen
is er sprake van een subjectieve conflictregel (rechtskeuzebevoegdheid).
o Enkelvoudige en samengesteld aanknopingsfactoren. De enkelvoudige
aanknopingsfactor bestaat uit slechts één aanknopingspunt (bijv. 10:127 lid 1 BW).
Een samengestelde aanknopingsfactor is opgebouwd uit meerdere
aanknopingspunten. Je hebt hier drie vormen van:
Cumulatief samengesteld. De in de conflictregel gebezigde
aanknopingspunten dienen te verwijzen naar hetzelfde land. Dan pas
rechtstelsel van toepassing.
Getrapt samengesteld. De in de conflictregel gebezigde aanknopingspunten
staan in een dwingende getrapte volgorde. Pas als het ene aanknopingspunt
niet leidt tot aanwijzing van een toepasselijk stelsel mag overgestapt worden
naar het volgende aanknopingspunt.
Facultatief samengesteld. De aanknopingspunten wijzen ieder voor zich in
een willekeurige volgorde naar het toepasselijke recht.
- Gevolg: het toepasselijke rechtsstelsel. Als het eigen recht van toepassing is, doen er zich
meestal geen problemen voor. Indien de conflictregel wijst naar een buitenlands
rechtsstelsel kunnen er praktische en theoretische problemen ontstaan.
o Procesrechtelijke positie buitenlands recht. De rechter dient ambtshalve de
procesrechtelijke regels van buitenlands recht toe te passen binnen het kader van
art. 25 Rv. Buitenlands recht zijn rechtsgronden; ambtshalve rechtsgronden
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller SophieLawTax. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $10.34. You're not tied to anything after your purchase.
