Class notes
Argumenten betoog rechtswetenschap
- Course
- Institution
Argumenten betoog rechtswetenschap
[Show more]
Seller
Followlawstudent96
Content preview
Argumenten = roodBelangrijke informatie = blauw
Interpretatiemethoden en hun onderlinge verhouding
Voor het denken over wetsinterpretatie zijn de vier methoden van interpretatie die al door Von
Savigny zijn onderscheiden nog steeds leidend: grammaticale, historische, systematische en
teleologische interpretatie.
De eerste drie interpretatiemethoden verwijzen naar een bron die als gezaghebbende en legitieme
bron van informatie wordt beschouwd bij de uitleg van bepalingen. Zo kan de rechter de tekst van de
wet in acht nemen, en kan hij bij de uitleg daarvan kijken naar de systematiek van het recht en de
wetsgeschiedenis. Andere bronnen, bijvoorbeeld religieuze teksten, vormen in ons rechtssysteem
niet zulke gezaghebbende teksten en kunnen derhalve niet dienen om het rechterlijk oordeel te
legitimeren.
Dat ligt iets anders voor de teleologische interpretatiemethode, die niet aanknoopt bij een
bijzondere bron. Bij teleologische rechtsvinding staat het doel van de norm centraal.
De eerste methode is de grammaticale interpretatiemethode. Die verwijst naar het bestuderen van
de tekst van de wet zelf, om te kijken welke indicaties over de betekenis daarvan kunnen worden
ontleend aan de formulering. Daarvoor zal de rechter in beginsel aansluiten bij de gebruikelijke
betekenis van die begrippen. Zo kan de rechter voor de uitleg van begrippen te rade gaan bij het
normale spraakgebruik of een woordenboek ter hand nemen om tot een lexicale definitie te komen.
De grammaticale methode is omstreden, omdat deze ervan zou uitgaan dat een wettekst een
betekenis heeft die los van de context kan worden vastgesteld. Met hen kan worden geconstateerd
dat de context inderdaad een relevant gegeven is dat de uitleg van een tekst stuurt. Grammaticale
interpretatie hoeft echter niet van de veronderstelling uit te gaan dat de tekst geheel zonder context
tot uitgangspunt moet worden genomen. Sterker nog: dat is onmogelijk. Alleen al het feit dat het een
wettekst betreft is een contextueel gegeven dat richting kan geven aan de uitleg van de tekst. De
tekst van de wet, en daarmee de grammaticale interpretatiemethode, kan worden gezien als het
startpunt van interpretatie. Puur op grond van de tekst zullen doorgaans meerdere interpretaties
verdedigbaar zijn. Met behulp van de grammaticale interpretatiemethode kan dan niet worden
bepaald welke de juiste is; de vaststelling dat meerdere interpretaties mogelijk zijn is juist
de uitkomst van een grammaticale interpretatie. Grammaticale interpretatie kan worden gezien als
de methode waarmee de uiterste grenzen van het mogelijke kunnen worden bepaald.
Ten tweede kan de rechter zich oriënteren op de wetsgeschiedenis, hetgeen wetshistorische
interpretatie wordt genoemd. De totstandkomingsgeschiedenis van een wet kan een bepaalde uitleg
ondersteunen en worden gebruikt om een keuze te maken uit de interpretaties die de tekst toelaat.
De documenten uit de wetsgeschiedenis, met name de memorie van toelichting, kunnen worden
gezien als een toelichting van de auteur van de wet op de bedoeling daarmee ten tijde van de
totstandkoming. Met die toelichting kan de wetgever de uitleg van de tekst bewust proberen te
sturen, of juist open laten. Deze toelichtingen zijn gezaghebbend omdat ze afkomstig zijn van de
bevoegde wetgever. Voor wie een wettekst ziet als de uitdrukking van de subjectieve wil van de
wetgever is deze bron van groot belang. positivisme
Bij systematische interpretatie gaat het om het onderzoeken van de wettelijke context van de
bepaling. Een commune strafbepaling staat in een bepaalde titel, in het tweede of derde boek van
het Wetboek van Strafrecht, dat weer deel uitmaakt van het nationale publiekrecht, dat weer in
, relatie staat tot het Europees en internationaal recht. Daarin gebruikte begrippen kunnen
bijvoorbeeld voorkomen in andere strafbepalingen of in andere wetboeken, andere rechtsgebieden
of natuurlijk het Europees recht, waardoor die andere wettelijke bronnen steun kunnen bieden aan
een bepaalde uitleg. Systematische interpretatie kan zowel worden gezien als een onderzoek naar de
bedoeling van de wetgever met de plaatsing van een bepaling, als een onderzoek naar de objectieve
samenhang en systematiek van het normenstelsel.
De teleologische interpretatiemethode heeft in tegenstelling tot de
andere interpretatiemethoden geen betrekking op een bepaalde tekst die in relatie staat tot de
wettekst. Het gaat er bij deze interpretatiemethode om uit alle mogelijke bronnen de strekking of het
doel van de bepaling te identificeren, en in die zin is dit een objectieve interpretatiemethode bij
uitstek. Het gaat om de maatschappelijke betekenis van de wet zelf, los van de betekenis die de
wetgever er bij de totstandkoming aan heeft willen geven. Er wordt geabstraheerd van de concrete
uitingen van de wetgever om een achterliggend doel van de bepaling te identificeren, dat vervolgens
leidend wordt voor de uitleg van de bepaling.
Doel van de interpretatie: Het vaststellen van het doel dat de wetgever voor ogen stond met de
bepaling, of dat het vaststellen van het ‘objectieve’ en actuele doel van de wet zelf? Het antwoord op
die vraag hangt samen met een gehanteerde subjectieve of objectieve rechtsopvatting. De
interpretatiemethoden zijn middelen om dat doel te bereiken, en het (relatieve) gewicht dat aan de
diverse interpretatiemethoden wordt gehecht is afhankelijk van het gestelde doel. Dit onderscheid
tussen mogelijke doelstellingen van interpretatie ligt mede ten grondslag aan de rechtspositivistische
en rechtenconceptie van het legaliteitsbeginsel en de rechterlijke interpretatievrijheid.
De rechtspositivistische conceptie van de rechterlijke interpretatievrijheid & legaliteitsbeginsel
In het Nederlandse strafrecht wordt een analogische toepassing voor onaanvaardbaar gehouden,
terwijl een extensieve interpretatie toelaatbaar wordt geacht. Een argumentatie op basis van
analogie is in algemene zin een argumentatie op basis van een vergelijking met een object dat wordt
geacht op relevante punten ‘gelijk’ of ‘vergelijkbaar’ (similar) te zijn, dat leidt tot de conclusie dat de
twee objecten ook op andere punten gelijk of vergelijkbaar zijn. In het strafrecht vertaalt zich dit in
de toepassing van een strafbepaling door de rechter op een geval waarvoor die bepaling niet tot
stand is gebracht, met als argument dat dit geval voldoende relevante overeenkomsten vertoont met
het wél geregelde geval om ook strafbaar te zijn. Extensieve interpretatie daarentegen blijft binnen
de grenzen van wat als geregeld moet worden beschouwd. Bij extensieve interpretatie wordt de
strafrechtelijke aansprakelijkheid weliswaar uitgebreid ten opzichte van wat voorheen als
strafbaar werd beschouwd, maar gaat het in de gangbare uitleg volgens De Hullu nog steeds om
een interpretatie die, ‘taalkundig binnen de bewoordingen van de delictsomschrijving blijft’. Bij
een analogische argumentatie is dat niet (noodzakelijk) het geval. Dat extensieve interpretatie wel,
maar analogische toepassing niet toelaatbaar zou zijn roept de vraag op of die twee vormen van
interpretatie in de werkelijkheid ook daadwerkelijk kunnen worden onderscheiden.
Aan de verschillende interpretatiemethoden, en zeker aan de beide concepties van het
legaliteitsbeginsel, gaat als gezegd een onderscheid tussen een subjectieve versus een objectieve
conceptie van het recht vooraf. Dat onderscheid duidt op een opvatting van het recht als wilsuiting
van de wetgever versus een opvatting van het recht als objectief, autonoom gegeven, los van de
bedoelingen van de maker ervan. Deze subjectieve en objectieve concepties hangen samen met een
rechtspositivistische dan wel natuurrechts- of cultuurrechtsopvatting over het recht. De subjectieve
rechtsopvatting is positivistisch in de zin dat deze ervan uitgaat dat het recht door mensen wordt
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller lawstudent96. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.43. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
56326 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now