HOOFDSTUK 10: DIAGNOSTIEK VAN DYSLEXIE
INLEIDING
Diagnostiek is de activiteit of het proces waarbij wordt nagegaan of/en in hoeverre de algemene definitie van
dyslexie van toepassing is op het individuele kind. Het diagnostisch onderzoek vindt plaats op 3 niveaus:
- Het niveau van de waarneembare verschillen
o De diagnose bepaalt of er sprake is van een achterstand/problemen in
lezen en/of spellen. Momenteel moet er sprake zijn van een score lager of
gelijk aan pc. 10 op een woordleestest en/of spellingstest
Pc.10 is een cut-off-score in Nl/Vlaanderen in 1 test.
Pc. 16 door RIZIV op 2 tests.
- Het niveau van de met dyslexie samenhangende variabelen en factoren (dyslexie-
voorspellers)
o De diagnose bepaalt of er sprake is van taalproblemen met betrekking tot de fonologische,
morfologische, syntactische en semantische aspecten. We denken hierbij ook aan ‘word
fluency’, automatisatietaken en eventuele visuele/orthoptische problemen
Het is een voorspeller op fonologisch vak omdat verklanking het lezen voorafgaat.
- Het niveau van het onderzoek
o De diagnose stelt ten slotte vast of zoekt naar aanwijzingen die tot bepaling van de oorzaak
kunnen leiden, door na te gaan wat bekend is over de familiale erfelijkheid en verzamelt zo
mogelijk oorzaak-gerichte aanwijzingen voor het disfunctioneren van het
recordingsmechanisme. Ook onderscheid primaire-secundaire leerstoornis is zeer belangrijk.
Het criterium ‘hardnekkigheid’ wordt in Vlaanderen momenteel afgetoetst op 6 maanden intensieve
begeleiding. Indien na deze periode geen noemenswaardige verbetering is vast te stellen, mag men pas de
diagnose dyslexie uitspreken.
INTERMEZZO:
Onderscheid tussen primair en secundair:
- Primair
o Oorzaak vanuit het kind
o Dyslexie
- Secundair
o Duidelijk aanwijsbare externe oorzaak
Waarom is het onderscheid belangrijk?
- Om het milde exclusiviteitscriteria uit te sluiten
- Bij dyslexie: Er mag geen sprake zijn van een andere ernstige oorzaak
Het doel dat door diagnostiek wordt nagestreefd:
- Bepalen wat het probleem is van het kind is en of dat probleem kan worden gedefinieerd als dyslexie
- Het probleem afgrenzen van andere, er mogelijk op lijkende, problemen = comorbiditeit.
- Mogelijk vast stellen wat de oorzaak van dyslexie is.
- Een behandelingsplan opstellen
DYSLEXIE PRAKTIJK 1
, In relatie met de in literatuur gevoerde discussie over wezen, functie, doel en taak van de diagnostiek betekent
dit standpunt dat er gekozen is voor een classificerende diagnostiek die resulteert in een op deze diagnostiek
beruste behandeling.
Het diagnostisch proces kent 3 aspecten:
- Doorverwijzing: Telefoongesprek/intakegesprek
- Het afnemen van een anamnese/reconstructie van het probleem
- Het toepassen van tests om bij het kind vast te stellen welke de actuele stand is van zijn functies,
capaciteiten en prestaties
- Het onderzoeksgesprek
Het is belangrijk om aan alle kanten van de diagnostische procedure evenveel belang te hechten. Nog al te
dikwijls wordt het anamnese-gesprek overgeslagen (want de RIZIV betaalt dat niet terug). De logopedist begint
dan op basis van een vluchtige telefoonaanmelding.
Het moet zo zijn dat de logopedist op basis van de anamnese reeds een aantal hypotheses gaat formuleren om
die dan te kunnen aanvaarden of verwerpen met behulp van test/toetsen.
DIAGNOSTISCHE PROCEDURE
- Anamnese: reconstructie van de ontwikkelingsgeschiedenis van het kind.
o Persoonsgegevens en persoonsgeschiedenis van het kind
o Schoolgegevens en schoolgeschiedenis
o Medische voorgeschiedenis
o Ontwikkeling van taal en voorwaarden voor lezen en spellen
4 belangrijke vragen over lezen/spellen
Vragen naar het leesniveau (Leesindex = AVI van 1-9; 4 de lj moet AVI9
behalen, eind 1ste lj. AVI3)
Heeft het kind ook moeite met het schrijven? Hoeveel behaalde het kind op
het dictee?
o Deelvraag: Welke fouten?
o Belang van doorvragen!
Sinds wanneer doet het probleem zich voor? (Hardnekkigheidscriterium)
o Van begin bv.? dan moet je klinisch gaan redeneren en zien dat het
niet goed is.
Hoe leest hij nu, thuis?
o Vb. ‘Hij leest hakkerig en plakkerig of spellend’
o Gezinsgeschiedenis
- Diagnostisch onderzoek
o Medisch/neurologisch onderzoek of NKO-onderzoek (Neus-keel-oor)
Logopedie moet voorgeschreven worden door arts als voorwaarde tot terugbetaling
o Intelligentieonderzoek
Mentale handicap zie je niet aan het gezicht, wel bij mensen met het DS. Dus het is
niet alleen het gezicht, je moet ook kijken naar de intelligentie (verschillen kennen
tussen een IQ van 85 en 105)
o Onderzoek van de voorwaarden en functies die met lezen en spellen samenhangen, met
name taalvaardigheid en fonologie
o Onderzoek van moeilijk andere correlerende factoren (‘word fluency’, visuele test..)
o Onderzoek van lezen en spellen
DYSLEXIE PRAKTIJK 2
INLEIDING
Diagnostiek is de activiteit of het proces waarbij wordt nagegaan of/en in hoeverre de algemene definitie van
dyslexie van toepassing is op het individuele kind. Het diagnostisch onderzoek vindt plaats op 3 niveaus:
- Het niveau van de waarneembare verschillen
o De diagnose bepaalt of er sprake is van een achterstand/problemen in
lezen en/of spellen. Momenteel moet er sprake zijn van een score lager of
gelijk aan pc. 10 op een woordleestest en/of spellingstest
Pc.10 is een cut-off-score in Nl/Vlaanderen in 1 test.
Pc. 16 door RIZIV op 2 tests.
- Het niveau van de met dyslexie samenhangende variabelen en factoren (dyslexie-
voorspellers)
o De diagnose bepaalt of er sprake is van taalproblemen met betrekking tot de fonologische,
morfologische, syntactische en semantische aspecten. We denken hierbij ook aan ‘word
fluency’, automatisatietaken en eventuele visuele/orthoptische problemen
Het is een voorspeller op fonologisch vak omdat verklanking het lezen voorafgaat.
- Het niveau van het onderzoek
o De diagnose stelt ten slotte vast of zoekt naar aanwijzingen die tot bepaling van de oorzaak
kunnen leiden, door na te gaan wat bekend is over de familiale erfelijkheid en verzamelt zo
mogelijk oorzaak-gerichte aanwijzingen voor het disfunctioneren van het
recordingsmechanisme. Ook onderscheid primaire-secundaire leerstoornis is zeer belangrijk.
Het criterium ‘hardnekkigheid’ wordt in Vlaanderen momenteel afgetoetst op 6 maanden intensieve
begeleiding. Indien na deze periode geen noemenswaardige verbetering is vast te stellen, mag men pas de
diagnose dyslexie uitspreken.
INTERMEZZO:
Onderscheid tussen primair en secundair:
- Primair
o Oorzaak vanuit het kind
o Dyslexie
- Secundair
o Duidelijk aanwijsbare externe oorzaak
Waarom is het onderscheid belangrijk?
- Om het milde exclusiviteitscriteria uit te sluiten
- Bij dyslexie: Er mag geen sprake zijn van een andere ernstige oorzaak
Het doel dat door diagnostiek wordt nagestreefd:
- Bepalen wat het probleem is van het kind is en of dat probleem kan worden gedefinieerd als dyslexie
- Het probleem afgrenzen van andere, er mogelijk op lijkende, problemen = comorbiditeit.
- Mogelijk vast stellen wat de oorzaak van dyslexie is.
- Een behandelingsplan opstellen
DYSLEXIE PRAKTIJK 1
, In relatie met de in literatuur gevoerde discussie over wezen, functie, doel en taak van de diagnostiek betekent
dit standpunt dat er gekozen is voor een classificerende diagnostiek die resulteert in een op deze diagnostiek
beruste behandeling.
Het diagnostisch proces kent 3 aspecten:
- Doorverwijzing: Telefoongesprek/intakegesprek
- Het afnemen van een anamnese/reconstructie van het probleem
- Het toepassen van tests om bij het kind vast te stellen welke de actuele stand is van zijn functies,
capaciteiten en prestaties
- Het onderzoeksgesprek
Het is belangrijk om aan alle kanten van de diagnostische procedure evenveel belang te hechten. Nog al te
dikwijls wordt het anamnese-gesprek overgeslagen (want de RIZIV betaalt dat niet terug). De logopedist begint
dan op basis van een vluchtige telefoonaanmelding.
Het moet zo zijn dat de logopedist op basis van de anamnese reeds een aantal hypotheses gaat formuleren om
die dan te kunnen aanvaarden of verwerpen met behulp van test/toetsen.
DIAGNOSTISCHE PROCEDURE
- Anamnese: reconstructie van de ontwikkelingsgeschiedenis van het kind.
o Persoonsgegevens en persoonsgeschiedenis van het kind
o Schoolgegevens en schoolgeschiedenis
o Medische voorgeschiedenis
o Ontwikkeling van taal en voorwaarden voor lezen en spellen
4 belangrijke vragen over lezen/spellen
Vragen naar het leesniveau (Leesindex = AVI van 1-9; 4 de lj moet AVI9
behalen, eind 1ste lj. AVI3)
Heeft het kind ook moeite met het schrijven? Hoeveel behaalde het kind op
het dictee?
o Deelvraag: Welke fouten?
o Belang van doorvragen!
Sinds wanneer doet het probleem zich voor? (Hardnekkigheidscriterium)
o Van begin bv.? dan moet je klinisch gaan redeneren en zien dat het
niet goed is.
Hoe leest hij nu, thuis?
o Vb. ‘Hij leest hakkerig en plakkerig of spellend’
o Gezinsgeschiedenis
- Diagnostisch onderzoek
o Medisch/neurologisch onderzoek of NKO-onderzoek (Neus-keel-oor)
Logopedie moet voorgeschreven worden door arts als voorwaarde tot terugbetaling
o Intelligentieonderzoek
Mentale handicap zie je niet aan het gezicht, wel bij mensen met het DS. Dus het is
niet alleen het gezicht, je moet ook kijken naar de intelligentie (verschillen kennen
tussen een IQ van 85 en 105)
o Onderzoek van de voorwaarden en functies die met lezen en spellen samenhangen, met
name taalvaardigheid en fonologie
o Onderzoek van moeilijk andere correlerende factoren (‘word fluency’, visuele test..)
o Onderzoek van lezen en spellen
DYSLEXIE PRAKTIJK 2
