Zoals de titel het zegt, dit is een samenvatting voor maatschappijleer:) De samengevatte hoofdstukken zijn H1 t/m H7. Het boek dat erbij hoort is 'Thema's maatschappijleer Vwo', van uitgeverij Essener
Maatschappijleer Verzorgingsstaat
Hoofdstuk 1: Wat is een verzorgingsstaat?
1.1 Nederland als verzorgingsstaat
Verzorgingsstaat: de overheid bemoeit zich actief met de welvaart en het welzijn van haar inwoners
welvaart: de mate waarin mensen over voldoende middelen beschikken om hun behoeften te
vervullen
Welzijn: de mate waarin mensen tevreden zijn over hun lichamelijke en geestelijke gezondheid
In Nederland is de verzorgingsstaat vanzelfsprekend. Daarbij de solidariteitsgedachte centraal: In
een groep of samenleving is bereidheid om risico’s met elkaar te delen.
De solidariteit wordt afgedwongen met wetten en maatregelen. Er is een collectief belang: je maakt
gebruik van collectieve voorzieningen (collectieve goederen: goederen waarvan niemand uitgesloten
kan worden, ook niet degene die er niet voor betalen). Hierdoor ben je verzekerd als je iets
overkomt. Wel een dilemma bij ‘free riders’, mensen die zich bewust passief gedragen om gebruik te
maken van voorzieningen. Dit kan de samenleving onder druk zetten.
Het doel van de verzorgingsstaat is ook welzijn, daarom ook andere voorzieningen als onderwijs. De
Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid onderscheidt 4 functies:
Verzorgen: verzorgingsstaat biedt zorg indien nodig, hiervoor speciale voorzieningen.
Verzekeren: verzorgingsstaat regelt verzekering tegen verlies van inkomen: premies als je
werkt, belasting. Regelingen vormen socialezekerheidsstelsel: verzekert mensen van een
inkomen bij werkloosheid, ziekte, ouderdom of arbeidsongeschiktheid.
Verheffen: verzorgingsstaat geeft iedereen de kans talent te ontplooien en zich te
ontwikkelen. Dat is goed voor de arbeidsmarkt.
Verbinden: verzorgingsstaat verbindt (en versterkt zo sociale cohesie): enerzijds doordat het
mensen afhankelijk van elkaar maakt, anderzijds doordat het verschillende groepen dichter
bij elkaar brengt.
1.2 tussen plan en vrije markt
Dat Nederland een verzorgingsstaat is komt tussen keuze verleden: planeconomie of
vrijemarkteconomie (gelijkheid vs. vrijheid).
Gelijkheid: planeconomie
communistische en socialistische denkbeelden gaan uit van gelijkheid. Communistische
staatsopvatting: staat neemt totale verzorging burgers op zich. Ook een planeconomie: geen
particulier ondernemerschap en overheid beheert productiemiddelen met doel eerlijk te verdelen.
In de praktijk werkte dit niet goed (in Rusland) door geweld, slechte planning (hongerdood). Dit was
ook het geval in China. Toen in China particulier bezit werd toegestaan werd de planeconomie
losgelaten en ging het beter met economie, maar staatsverzorging losgelaten.
Vrijheid: vrijemarkteconomie
in een vrijemarkteconomie staat vrijheid centraal en overheid grijpt niet actief in. Lage belasting,
maar alles duur en geen zekerheid. Waar individuele vrijheid sterk word benadrukt kennen mensen
minder bereidheid risico’s met elkaar te delen.
, 1.3 drie typen verzorgingsstaten
Een verzorgingsstaat zit tussen planeconomie en vrijemarkteconomie in. Ze zijn allemaal gebaseerd
op solidariteit en gelijke kansen. Er zijn 3 soorten verzorgingsstaat, opgesteld door politicoloog
Esping-Anderson:
Sociaaldemocratische verzorgingsstaat
Gelijkheid
Grote rol overheid: sociale zekerheid
Scandinavische model
Flexibele arbeidsmarkt
Hoge collectieve lastendruk (duur systeem, hierdoor wel veel werkende vrouwen)
Liberale verzorgingsstaat
Rol overheid beperkt, van markt juist groot
Laag niveau sociale voorzieningen: veel privéscholen & privéklinieken voor elite
Angelsaksische model (UK, VS)
Liberale waarden: eigen verantwoordelijkheid, vrijheid, particulier initiatief
Uitkeringen van korte duur en veel eisen
Kleine collectieve sector: weinig belasting
Nederland is moeilijk in te delen. Tot 1960 corporatistische model (afspraken loon). Daarna meer
stelsel sociale voorzieningen sociaaldemocratisch. Dat staat nu onder druk (marktwerking en
kosten. Een verzorgingsstaat is dus niet altijd hetzelfde.
Hoofdstuk 2: ontstaan verzorgingsstaat
De verzorgingsstaat heeft zich door allerlei ontwikkelingen in de geschiedenis ontwikkeld.
2.1 het begin van de verzorgingsstaat
Eerste helft negentiende eeuw: liberaal, vrijemarkteconomie. Er was wel staatsonthouding op
economisch gebied (wegen aanleggen). Nederland was een nachtwakersstaat: een staat waarin de
overheid zich vooral beperkt tot het handhaven van de openbare orde en veiligheid. Zwakkeren
werden geholpen door kerk, rijke en andere liefdadigheid. Gasthuizen/hospitaals: vaak bij
kerken/kloosters waar verpleging was voor zieken.
De eerste wet met zorgplicht kwam in 1854 Armenwet: mensen die niet tot kerk behoorden kregen
zorg van gemeente. Na de Armenwet kwamen andere sociale verzekeringen en
arbeidsbeschermende wetgeving: begin collectieve regelingen. De sociale wetten werden niet alleen
aangenomen uit menslievendheid, maar door inzicht dat gezonde werkers beter presteren dan
ongezonde en oververmoeide. Alle politieke partijen rond 1900 waren voor ingrijpen vrije markt:
Katholieken en protestanten: angst sociale revolutie en wilden zwakkeren helpen
Socialisten: streven betere leefomstandigheden en rechtspositie arbeiders
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller Rianne2323. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.28. You're not tied to anything after your purchase.
