Class notes
Rechtsbescherming tegen de overheid (RTO): alle hc + wc en jurisprudentie
- Course
- Institution
Alle hoorcolleges met aantekeningen en werkcolleges met antwoorden en jurisprudentie
[Show more]
Seller
Followdemineven
Reviews received
Content preview
WEEK 1 – Het constitutionele kader van rechtsbescherming tegen de overheidLeerdoelen
Aan het eind van deze week kan de student:
- de constitutionele positie van de rechter uiteenzetten en verklaren;
- de historische ontwikkeling van de bestuursrechtelijke rechtsbescherming schetsen en
verklaren;
- de staatsrechtelijke verhouding tussen wetgever, bestuur en rechtspraak weergeven en
becommentariëren;
- de indringendheid van de rechterlijke toetsing in relatie tot de beginselen van willekeur,
evenredigheid en proportionaliteit weergeven en analyseren; - de rechtsvormende taak van de
rechter omschrijven en problematiseren;
- de constitutionalisering van het procesrecht, en met name de ontwikkelingen omtrent het recht
op een eerlijk proces, weergeven, duiden en analyseren.
Verplichte literatuur
R.J.N. Schlössels & S.E. Zijlstra, Bestuursrecht in de sociale rechtsstaat
- hoofdstuk 1, par. 1.1 en 1.2
- hoofdstuk 6, par. 6.1 en 6.2
Conclusie staatsraad advocaat-generaal Widdershoven over exceptieve toetsing, 22 december 2017,
ECLI:NL:RVS:2017:3557, paragraaf 8 inclusief samenvatting
Verplichte jurisprudentie
- HR 16 mei 1986, NJ 1987, 251 (Landbouwvliegers)
- ABRvS 9 mei 1996, Gst. 1997-7053, 9 m.nt. J.M.H.F. Teunissen (Kwantum Nederland B.V. (Maxis
& Praxis))
- ABRvS 4 juni 1996, ECLI:NL:RVS:1996:ZF2229 (Keuringsplaats Scheerwolde)
- ABRvS 4 maart 2015, AB 2015/160 m.nt. R. Stijnen (Alcoholslot)
- CRvB 1 juli 2019, AB 2019/463 m.nt. M. van Zanten (Verdeelmodel Participatiewet)
,Hoorcollege 1 – Het constitutionele kader van rechtsbescherming tegen de overheid
Rechtsbescherming tegen de overheid: waar hebben we het over?
- Gaat niet alleen over besluiten. Gezamenlijke verantwoordelijkheid voor bestuursrechter en
burgerlijke (civiele) rechter. Rechter wordt benaderd door burgers met doel om zekere politieke
of maatschappelijke verandering teweeg te brengen. Juist daar waar de wetgeving te lang heeft
stilgezeten. Uitspraak met grote maatschappelijke impact. Rechter wordt dus in positie geplaatst
waar zekere spanning ontstaat. Hij moet meer doen dan alleen toepassen van rechtsregel.
Wankel evenwicht.
o Urgenda
Over klimaatverandering waarbij de vraag was of de overheid voldoende
inspanning levert om afspraak co2 te reduceren na te komen. Oordeel hield in
dat de Nederlandse staat gehouden was om de co2 uitstoot te reduceren.
o Programma Aanpak Stikstof
Uitspraak van hoogste bestuursrechter. De PAS was niet in overeenstemming
met rechtstreeks werkend unierecht.
o Kinderopvangtoeslagen
Belastingdienst toeslagen had strikt ‘alles of niets’ beleid. Uitspraak met grote
gevolgen.
o Avondklokmaatregelen
Kunnen de avondklokmaatregelen de rechtmatigheidstoets doorstaan?
Rode draad in deze cursus
- In dit vak gaat het over de waarborgfunctie van het publiekrecht
o Waarborgfunctie = de borging van de rechtspositie van de burger, individuele
rechtsbescherming van de burger, in zijn contacten met de overheid.
- De borging van de rechtspositie van de burger in zijn contacten met de overheid geschiedt door:
o Rechtsbescherming bij een onafhankelijke rechter, maar ook:
o De normering van het overheidsoptreden door wet- en regelgeving
o De normering van het overheidsoptreden door EU-recht
o De normering van het privaatrechtelijk overheidsoptreden
- We doen dat door die waarborgfunctie te plaatsen in de ‘multilayared algorithmic state’
o Waarbij de overheid bestuurt door gebruik te maken van algoritmen, maar die vragen
oproepen in relatie tot de waarborgfunctie.
Recht op toegang tot de rechter in geschillen met de overheid?
- De Grondwet maakt het wel mogelijk sinds 1887. Huidige Grondwet zegt het in artikel 112,
tweede lid. Maar artikel 115 Grondwet bepaalt nog steeds dat administratief beroep mogelijk is
(bedoeld als eindvoorziening!)
o Art. 112 lid 2 GW: publiekrechtelijke geschillen = geschillen met de overheid, kunnen
aan de rechterlijke macht worden opgedragen, maar ook aan andere gerechten die niet
tot de rechterlijke macht behoren.
, Wat verstaan we onder de rechterlijke macht? Alle colleges die in de wet op
rechterlijke organisatie zijn opgenomen: Rechtbanken, gerechtshof en Hoge
Raad.
Zijn er andere colleges die niet tot de rechterlijke macht behoren? De afdeling
bestuursrechtspraak van de Raad van State. Raad is niet alleen adviseur voor
de regering, maar ook hoogste algemene bestuursrechter. Niet de enige
hoogste bestuursrechter, er zijn er meer: College van Beroep voor het
bedrijfsleven (CBb; economische zaken) en Centrale Raad van Beroep (CRvB;
sociale zekerheid)
- Een historisch beladen discussie: Loeff – Struycken is rechterlijke bemoeienis met het
openbaar bestuur überhaupt wenselijk?
o KAN worden opgedragen: is het wenselijk dat we in geschillen met de overheid
überhaupt aan de rechter opdragen? Die discussie is geint door meneer Loeff en
Struycken. Al meer dan 100 jaar geleden. Minister Loeff deed een voorstel voor een
algemene regeling van de rechtsbescherming tegen de overheid. Zou je kunnen zien als
voorloper van Algemene Wet Bestuursrecht. Daar kwam kritiek op van hoogleraar
Struycken. Struycken moest niets weten van de bemoeienis van de rechter met
overheidsoptreden. Waarom zou je twijfelen aan de wenselijkheid van rechterlijke
bescherming tegen bestuursoptreding? Rechter moet dat niet doen, die heeft niets te
zoeken in publieke domein. Idee dat rechter een bevoegdheid geeft aan openbaar
bestuur. Beoordelingsruimte, beleidsvrijheid, daar moet rechter niet intreden. Bestuur
oefent bevoegdheid uit die zij heeft gekregen, en daar moet rechter zich niet inlaten,
niet op stoel van bestuur gaan zitten. Heeft de rechter daar eigenlijk wel een rol te
spelen? Heeft de burger daar wel iets te verwachten van de rechter? Niet zo heel veel.
Uiteindelijk in NL wel besloten om die rechtsbescherming aan de rechter op te dragen,
maar dat heeft een tijdje geduurd.
Art. 115 GW: administratief beroep. Komt nauwelijks nog voor, maar is beetje
een alternatief voor bezwaarschriftprocedure. Gaat niet over dat administratief
beroep: als een bestuurlijke heroverwegingsprocedure voorafgaand aan het
beroep op een onafhankelijke rechter. Art. 115 GW bedoelt administratief
beroep in de zin van een eindvoorziening. Als alternatief voor een beroep op de
rechter. Dat is precies de situatie die we in NL een lange tijd hebben gehad.
Voornamelijk op het terrein van het algemeen bestuursrecht kenden we tot
medio jaren 80 een situatie waarin er alternatief beroep open stond van allerlei
bestuursorganen in NL tegen besluiten van de Kroon. Afdeling geschillen van
RvS adviseerde slechts aan de Kroon. Regering kon contrair gaan = afwijken van
het advies. (???? Vaag! Ff checken in andere aantekeningen)
- Rechter of bestuur? Beslist door het EHRM in de zaak Benthem het Kroonberoep is in strijd
met artikel 6 EVRM (recht op onafhankelijke en onpartijdige rechter)
o Heer Benthem heeft ervoor gezorgd dat die procedure van administratief beroep in
Nederland werd afgeschaft. Hij ging na een beslissing van de Kroon tegen die beslissing
in beroep in Strasburg bij het EVRM. Hij zei: is die procedure van het administratief
beroep op de Kroon is dat nu wel een onafhankelijke rechter in de zin van art. 6 EVRM?
Het Hof in Strasburg oordeelde nee, dat is geen onafhankelijke rechter in de zin van art.
, 6 EVRM. Dat heeft er uiteindelijk toe geleid dat we over de hele breedte van het
publiekrecht het beroep op een onafhankelijke rechter open staat.
Recht op toegang tot de rechter?
- Artikel 6 EVRM: burgerlijke rechten en verplichtingen en strafrechtelijke vervolging
o Relevantie voor het bestuursrecht?
o Is het nou vanzelfsprekend dat art. 6 EVRM van toepassing is waar art. 112 GW ook over
gaat? Dus die publiekrechtelijke geschillen. Want art. 6 EVRM gaat over burgerlijke
rechten en verplichtingen en punitieve sancties. Is het dan wel zo vanzelfsprekend dat
art. 6 EVRM van toepassing is op het bestuursrecht?
o De eerste stap die we moeten zetten is dat het Hof in Strasburg zegt bij de invulling van
die begrippen gaat het er niet om hoe het recht in de nationale rechtsorde wordt
gekwalificeerd, waar het om gaat is of de uitkomst van die procedure beslissend is
voor het opleggen van verplichtingen of van belang is bij de vaststelling van rechten
van de burger. Dat is in het bestuursrecht het geval.
o Bijna het hele bestuursrecht wordt dus gedekt door art. 6 EVRM. Met uitzondering
van het niet punitieve belastingrecht. Belastingdienst Toeslagen bijvoorbeeld wordt
niet gedekt door art. 6 EVRM en hetzelfde geldt voor bepaalde delen van het
vreemdelingenrecht. Maar dat zijn uitzonderingen! Daar waar art. 6 EVRM niet van
toepassing is, is art. 47 Handvest wel van toepassing. Zeker bij het vreemdelingenrecht
wat heel sterk EU is bepaald, maar iets minder voor belastingrecht.
- Artikel 47 Handvest: ‘Eenieder wiens door het recht van de Unie gewaarborgde rechten en
vrijheden zijn geschonden (…)’
o Equivalent van art. 6 EVRM. Art. 47 Handvest is van toepassing wanneer eenieder wiens
door het recht van de Unie gewaarborgde rechten en vrijheden zijn geschonden. Dus
van toepassing in een EU-rechterlijke context. Die hebben we al heel snel. Ook in het
bestuursrecht.
- Art. 6 EVRM is belangrijk geweest voor de ontwikkeling van de rechtsbescherming tegen de
overheid. Verdwijnen van het Kroonberoep, art. 47 Handvest is belangrijk, het Unierecht is
überhaupt van groot belang. Europees en internationale recht heeft grote invloed. Onze eigen
Grondwet zwijgt op dat punt.
- Onze eigen Grondwet kent zo’n grondrecht op toegang tot de rechter (nog) niet. Maar:
o Onze eigen grondwet kent geen equivalent van art. 6 EVRM.
o Voorstel voor een nieuw artikel 17, eerste lid, Grondwet is inmiddels in eerste lezing
aangenomen door TK en EK:
‘Ieder heeft bij het vaststellen van zijn rechten en verplichtingen of bij het bepalen van
de gegrondheid van een tegen hem ingestelde vervolging het recht op een eerlijk proces
binnen een redelijke termijn voor een onafhankelijke en onpartijdige rechter’
o Is dat nog nodig? Want zowat het hele publiek wordt gedekt door art. 6 EVRM en waar
art. 6 EVRM niet van toepassing is geldt art. 47 Handvest. Dus hebben we het nieuwe
art. 17 GW dan echt nodig? Nee. Meer symbolische waarde.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller demineven. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.51. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
52510 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now