Samenvatting inleiding in de pedagogiek
Hoofdstuk 1, 2, 3, 4 en 6
Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1: Het begrip opvoeding........................................................................................................2
1.3 De vier basisdimensies van opvoeden..........................................................................................3
1.3.3 controle uitoefenen:..............................................................................................................4
1.3.4 grenzen stellen......................................................................................................................4
1.4 pedagogische opvoedingsdoelen..................................................................................................5
1.5 Opvoeden als circulair proces.......................................................................................................5
1.6 materiele en emotionele opvoeding.............................................................................................5
1,7 Geestelijke en sociale vorming van het kind.................................................................................6
Hoofdstuk 2: Ouder en het kind.............................................................................................................6
2.2 De opvoedingsrelatie....................................................................................................................6
2.3 Ontwikkelingsfasen, ontwikkelingstaken en opvoedingsopgaven................................................8
2.3.1 Baby-/peutertijd (0 tot 2 jaar)................................................................................................8
2.3.2 Peuter-/kleutertijd (2 tot 4 jaar)............................................................................................9
2.3.3 Basisschoolperiode (4 tot 12 jaar).......................................................................................11
2.3.4 adolescentieperiode (12 tot 18 jaar)....................................................................................11
2.4 Opvoeding en de seksuele ontwikkeling van het kind................................................................13
2.5 communicatiepatronen in het gezin: onderhandelings- en bevelshuishouden..........................13
2.5.1 Bevelshuishouden................................................................................................................13
2.5.2 Onderhandelingshuishouden...............................................................................................14
2.6 De invloed van de persoonlijkheid van de ouder........................................................................14
2.7 Draagkracht en draaglast van het gezin......................................................................................15
Hoofdstuk 3 het opvoedproces............................................................................................................15
3.2 Het socialisatieproces.................................................................................................................16
3.3 De verschillende opvoedingsmilieus...........................................................................................16
3.3.1 Het gezin..............................................................................................................................16
3.3.2 De school.............................................................................................................................17
3.3.3 De maatschappij..................................................................................................................17
3.3.4 De invloed van technologische ontwikkelingen binnen de opvoedingsmilieus...................18
3.4 Gezinssamenstelling...................................................................................................................19
3.5 Gezinstypen................................................................................................................................19
3.5.1 Loszandgezin........................................................................................................................19
1
, 3.5.2 Kluwengezinnen...................................................................................................................20
3.5.3 Half-open/half-gesloten gezin.............................................................................................21
3.6 Opvoedingsstijlen.......................................................................................................................21
3.6.1 de autoritaire opvoedingsstijl..............................................................................................22
3.6.2 De autoritatieve of democratische opvoedingsstijl.............................................................22
3.6.3 De toegeeflijke of permissieve opvoedingsstijl....................................................................23
3.6.4 De verwaarlozende opvoedingsstijl.....................................................................................23
3.7 Ouderlijk gezag versus opvoedingsmacht...................................................................................23
Hoofdstuk 4 Problemen in de opvoeding.............................................................................................24
4.2 Problematische opvoedingssituaties..........................................................................................24
4.3 Invloed van ingrijpende gebeurtenissen in het leven van een kind............................................25
4,4 Kindermishandeling....................................................................................................................26
4.2.1 Psychische mishandeling en verwaarlozing.........................................................................26
4.4.1 fysieke mishandeling en verwaarlozing...............................................................................27
4.4.3 Münchhausen-by-proxysyndroom (MBPS)..........................................................................27
4.4.4 Seksuele kindermishandeling...............................................................................................28
4.5 Beschermende en bedreigende factoren...................................................................................28
De kenmerken in het model beschermende en bedreigende factoren........................................28
Signalering van een problematische opvoedingssituaties................................................................29
Hoofdstuk 6 Ontstaansgeschiedenis van de pedagogiek......................................................................30
6.2 Het empirisme en rationalisme in de zeventiende eeuw............................................................30
6.3 De verlichting in de achttiende eeuw.........................................................................................31
6.4 Pedagogiek in de negentiende eeuw..........................................................................................31
6.4.1 De romantiek.......................................................................................................................32
6.4.2 De reformpedagogiek..........................................................................................................32
6.5 Pedagogiek als academische wetenschap in Nederland.............................................................32
6.6 de pedagogische stromingen in de twintigste eeuw...................................................................34
6.6.1 de geesteswetenschappelijke of personalistische pedagogiek............................................34
6.6.2 De empirisch-analytische pedagogiek..................................................................................35
6.6.3 De kritisch-emancipatorische pedagogiek...........................................................................36
Hoofdstuk 1: Het begrip opvoeding
Pedagogiek houd zich bezig me de opvoeding van kinderen en jeugdigen van 0 tot 18 jaar. De
woorden opvoedkunde, opvoedingsleer en opvoedingswetenschappen worden ook wel andere
woorden voor pedagogiek genoemd maar deze begrippen verschillen wel in betekenis:
1. Opvoedkunde: Richt zich op de vaardigheden van de opvoeder.
2. Opvoedingsleer: Richt zich op het vergaren van kennis over opvoeden.
2
, 3. Opvoedingswetenschappen: Richt zich op het ontwikkelen van theorieën over methoden met
betrekking tot opvoeden.
Pedagogiek is een eigen opvoedingswetenschap met eigen theorieën en methoden. De pedagogiek
ontleent zijn theoretische gegevens ook aan andere wetenschappen. In de meeste gevallen maakt
men gebruik van de psychologische, sociologische, filosofische, theologische en andragogische
wetenschappen. Deze worden door pedagogen hulpwetenschappen genoemd.
Definitie opvoeding: Opvoeding is alle omgang tussen ouder en kind waarbij gericht een relatie
wordt aangedaan. In deze omgang biedt de ouder het kind liefde, geborgenheid, veiligheid,
intimiteit, aandacht, grenzen, instructie, ondersteuning en controle. Hierdoor zal het kind tot
zelfontplooiing komen en over het nodige zelfvertrouwen en de nodige zelfstandigheid en
zelfredzaamheid beschikken om richting te geven aan zijn verder leven.
Naar aanleiding van de definitie kan gesteld worden dat er sprake is van opvoeding als de volgende
drie punten in de omgang tussen de ouder en het kind spelen:
1. Er is sprake van wederzijds respect tussen ouder en kind.
2. Het kind ervaart voldoende veiligheid bij, heeft vertrouwen in, kan rekenen op, voelt zich
geaccepteerd door en krijgt ondersteuning van de ouder.
3. Het kind wordt door de ouder uitgedaagd om eigen beslissingen te nemen en te
experimenteren met nieuwe dingen, waardoor hij vertrouwen krijgt in zijn omgeving.
Wat ouders doen als ze een kind opvoeden kan worden opgesplitst in vier basis-handelingen,
namelijk:
1.3 De vier basisdimensies van opvoeden
Deze vier dimensies zijn verbonden met elkaar. Door deze verbondenheid kunnen ze niet afzonderlijk
toegepast worden in de opvoeding. Samen zorgen zij ervoor dat het kind zich door de verschillende
ontwikkelingsfasen heen kan slaan om volwassen te worden. Alle ouders en kinderen hebben baat bij
een opvoeding waarin deze vier dimensies een rol spelen.
1.3.1 Ondersteuning bieden
Ondersteuning bieden is het opvoed gedrag van de ouder dat liefde en zorg voor het kind uitdrukt en
dat zich richt op zijn fysieke en emotionele welzijn, waardoor het kind zich begrepen en
geaccepteerd voelt. Voorbeelden van ondersteuning bieden zijn: bemoedigen, accepteren, helpen,
samenwerken, affectie tonen en liefdevol omgaan met het kind, aandacht en interesse tonen voor de
handelingen van het kind, gedragingen en signalen van het kind adequaat op reageren en
vertrouwen in het kind laten blijken. Het kind ervaart deze ondersteuning door de emotionele
betrokkenheid warmte en affectie van de ouder te voelen. Warmte en affectie duiden op de
emotionele beschikbaarheid van de ouder. In nauw verwant aan het warmte aspect ligt het begrip
responsiviteit, dat de mate van adequaat reageren van de ouder op de signalen van het kind
aanduidt. Aan responsiviteit gaat sensitiviteit aan vooraf, dat het gevoelig zijn inhoudt voor de
signalen die het kind afgeeft ten aanzien van zijn behoeften en gevoelens. Een responsieve ouder is
gericht op de signalen die het kind uitzendt. De signalen worden door de ouder opgemerkt (sensitief)
3
, en er wordt adequaat op gereageerd (responsief). Door middel van operante conditionering (straffen
en belonen wordt het kind gestimuleerd om gewenst gedrag te vertonen. Een beloning kan
bijvoorbeeld een knuffel, kusje, opgestoken duim of een knipoog zijn (psychische of emotionele
beloning) Een beloning kan ook extra zakgeld of stickers zijn dit noem je een materiele beloning.
Operante conditionering heeft als doel om gewenst gedrag te zijn. Let bij straffen op dat als de ouder
uit frustratie straft dat de opgelegde straf zijn doel (ondersteuning bieden) kan voorbijschieten. Een
ouder kan ook ongewenst gedrag negeren. Straffen vereist consequent gedrag van de ouder. Hij
moet er namelijk voor zorgen dat het kind de straf ook echt ondergaat. Het kind zou in veel
mogelijkheden proberen om de straf te ontlopen. Het is raadzaam om de opgelegde straf altijd met
het kind na te bespreken. Een ouder kan materieel ondersteuning bieden door middel van spullen
zoals een bijtring maar ook emotioneel.
1.3.2 instructie geven
Instructie geven houd in duidelijk maken aan het kind wat de bedoeling van iets is en welk gedrag er
verwacht wordt. het gaat hier om de informatie die het kind krijgt voor het ontwikkelen van kennis
en vaardigheden. het kind leert hierdoor strategieën te ontwikkelen voor het oplossen van zijn eigen
problemen en verantwoordelijkheid te dragen voor zijn beslissingen. Zo leert het kind zich te redden
in moeilijke situaties en ontwikkeld het zijn eigenheid. De zelfstandigheid en de zelfredzaamheid
worden bevorderd als de ouder op tijd weet in te spelen op de behoeften en signalen van het kind.
Het geven van instructies is een proces dat gevraagd en ongevraagd verloopt. Als het kind de
instructie van de ouder positief ervaart zal hij altijd instructies aan de ouder vragen als hij daar
behoefte aan heeft. Als kinderen overladen worden met instructie kan het gebeuren dat kinderen
geen eigen iniatieven durft te ontplooien of het kind zou te vaak bezig zijn met wat de ouder zou
denken van de acties die het kind van plan is te ondernemen waardoor het niet durft te handelen.
1.3.3 controle uitoefenen:
Autoritaire controle: Autoritaire controle of restrictieve controle wordt omschreven als het
opvoedgedrag waarbij de ouder druk uitoefent op het kind om correct gedrag te vertonen. Macht en
gezag van de ouder ten opzichte van het kind spelen een centrale rol. Volgens Ten Haaf gebruikt de
ouder zijn macht om een bepaald gedrag af te dwingen, waarbij onvoorwaardelijke gehoorzaamheid
wordt verlangd van het kind. De eigen behoeften van het kind worden ondergeschikt gemaakt aan
die van de ouder. De ouder wijst het gedrag van het kind vaak af door kwaad te worden, te straffen
of tegenspreken als het met voorstellen komt . Het kind wordt hier gehinderd in zijn doen en laten
doordat strikte normen worden gehanteerd die het kind nauwlettend in de gaten houden.
Autoritatieve controle: Autoritatieve controle wordt omschreven als gedragingen van de ouder
waarbij uitleg wordt gegeven aan het kind en eisen worden gesteld aan zijn zelfstandigheid. De ouder
geeft het kind informatie, instructie, suggesties en aanwijzingen voor het gewenste gedrag. De ouder
hecht waarde aan openheid en zal door uitleg en verklaring te geven proberen instemming te
verwerven voor zijn verwachtingen bij het kind. Het kind wordt sterk aangemoedigd en ondersteund
door de ouder om zijn eigen handelen te onderzoeken en er verantwoordelijkheid voor te nemen.
Autoritatieve controle heeft in de meeste gevallen een positief effect op het kind.
1.3.4 grenzen stellen
Grenzen stellen heeft te maken met de wijze waarop de ouder het kind bestraft of beloont om
gewenst gedrag aan te leren. Gedragsverandering vindt plaats door middel van beïnvloeding. Het
stellen van grenzen vereist consequent gedrag van de ouder. Daarmee wordt bedoelt dat de ouder
standvastig moet zijn ten aanzien van de beslissing die hij heeft genomen. Tevens toont de ouder
respect voor de autonomie van het kind en biedt hem de gelegenheid om zich op zijn eigen wijze te
ontwikkelen. Het stellen van grenzen is voor de ouder het moeilijkste deel van de opvoeding. Vaak is
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller bijsterboschsanne. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.11. You're not tied to anything after your purchase.
