Hier vind je een samenvatting van Geschiedenis voor 4vwo uit het boek sprekend verleden, De Grieks-Romeinse wereld. De begrippen zijn dikgedrukt en uitgelegd. Ook vind je de jaartallen handig onder elkaar.
Hoofdstuk 3
§1 - Onstaan polis, Athene als voorbeeld
800 v Chr:
Aparte staatjes stadstaatjes = polis in zuiden en oosten Griekenland.
Middelpunt polis acropolis (heuvel, soms tempel).
Agora: marktplein.
Grote nederzetting om acropolis en agora
- Overbevolking mensen trokken weg maakten kolonies meer handel.
-
Bestuursvormen:
- Autocratie: alleenheersers
- Oligarchie: alleen adel, aanzienlijksten
- Democratie: alle burgers
o Directe democratie: belangrijke beslissingen genomen uit volksvergadering waar alle
mannen boven 18 mochten stemmen en voorstellen mochten doen.
- Aristocratie: de besten
Athene:
Eerst:
- Adel (grondbezit) groep rijke families vormden een raad en namen beslissingen
- Volksvergadering onder invloed van adel
Kleisthenes voert democratie in (509 v Chr)
Opbouw democratie:
A. Volksvergadering = kiesgerichtigde bevolking
Directe democratie: besluiten rechtstreeks genomen door volgksvergadering (mannen 18+)
o Volksvergadering recht op goed- of afkeuring en mogen tegenvoorstellen indienen
o Elke burger was ingeschreven in een wijk/dorpsgemeenschap (demos)
B. Raad van 500 (boulè = parlement)
o Zitting voor 1 jaar door loting
o Taak: voorbereiden volksvergadering.
C. Dagelijkse raad = regering
o 50 leden van de raad van 500, verblijf in stadshuis
D. 10 leiders leger en vloot gekozen door volgsvergadering en verkiesbaar
E. Archonten supervisie op godsdienst en rechtafspraak
o Doorlot aangewezen
Niet kiesgerechtigd: vrouwen, slaven, buitenlanders, minderjarigen.
§2 – Sparta
Sparta: groepje dorpen in landschap Lakonië.
- Overbevolking gebieden veroveren oorspronkelijke bevolking = Heloten zij
hadden geen burgerrecht en bewerkten akkers.
- Sterk leger door strenge opleiding kinderen leger met staat
o Zwak kind? Achtergelaten in Taygetosgebergte
o Vanaf 7e trainings- en opleidingskamp (jongens én meisjes)
, o Leerde nauwelijks lezen en schrijven
o Meisjes 20 jaar = trouwen
o Jongens 20 jaar = leger in en leven in kazerne
Staatsvorm:
- 2 erfelijke koningen (raadgevend en rechtgevend, in oorlog legeraanvoerders)
- Raad der ouderen (gerousia) 30 man incl koningen
- Volksvergadering (apella) alleen stemmen.
- 5 ephoren: voorzitters van raad van edelen en volksvergadering, bepaalden
buitenlandse politiek en toezicht naleving wetten. Jaarlijks door koningen gekozen.
§3 – Grieken verslaan perzen
1e perzische oorlog:
- Perzië verovert Griekse koloniën die komen in opstand Perzen vallen Grieken
aan. Vanuit zee naar Marathon.
- Griekse poleis slechte samenwerking, uiteindelijk tocht gewonnen onder aanvoering
Miltiades (490 v. Chr)
- Herodotus heeft dit beschreven
2e Perzische oorlog:
- Perzen komen terug via zee en land. Bij Thermopylae.
- Door verraad verloor Koning Leonidas en 300 Spartaanse hoplieten (beste soldaat)
- Athene verwoest door Perzische koning Xerxes.
- Bij Sálamis wordt Perzische vloot door Atheense vloot verlagen
- 479: slag bij Patae: Grieken verslaan Perzen onder leiding van Spartanen.
§4 – Grieken strijden onderling
- 477: strijdbond tegen Perzië Athene en andere poleis = Delisch-Attische zeebond.
- 461-446: oorlog Athene en Sparta
- 446-431: Gouden Eeuw Athene Sparta vreest macht Athene
- 431-404: 2e oorlog tussen Athene en Sparta = Peloponnesische Oorlog
o Gevecht in hele Griekse wereld.
o 431-421: gunstig verloop Athene
o 421: vrede gunstige voorwaarden voor Athene
o 413-404: verlies Athene doordat Athene verspilt beste deel leger/vloot Sparta
belemmert landbouw en mijnbouw in Attica gebrek voedsel/geld. En Perzië kiest
kant Sparta bondgenoten Athene naar Sparta.
o 406: Atheense vloot venietigd bij Aigospotmoi
o 404: Athene capituleerd door gebrek voedsel.
Gevolg: Delisch-Attische zeebond opgeheven, muren om Athene afgebroken
en instelling pro Spartaans bewind in Athene. Atheners hielden echter wel
democratie tot eind 4e eeuw.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller laurinedenbutter. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.23. You're not tied to anything after your purchase.
