Hier vind je een samenvatting van Geschiedenis voor 4vwo uit het boek sprekend verleden, De Grieks-Romeinse wereld. De begrippen zijn dikgedrukt en uitgelegd. Ook vind je de jaartallen handig onder elkaar.
Hoofdstuk 3
§1 - Onstaan polis, Athene als voorbeeld
800 v Chr:
Aparte staatjes stadstaatjes = polis in zuiden en oosten Griekenland.
Middelpunt polis acropolis (heuvel, soms tempel).
Agora: marktplein.
Grote nederzetting om acropolis en agora
- Overbevolking mensen trokken weg maakten kolonies meer handel.
-
Bestuursvormen:
- Autocratie: alleenheersers
- Oligarchie: alleen adel, aanzienlijksten
- Democratie: alle burgers
o Directe democratie: belangrijke beslissingen genomen uit volksvergadering waar alle
mannen boven 18 mochten stemmen en voorstellen mochten doen.
- Aristocratie: de besten
Athene:
Eerst:
- Adel (grondbezit) groep rijke families vormden een raad en namen beslissingen
- Volksvergadering onder invloed van adel
Kleisthenes voert democratie in (509 v Chr)
Opbouw democratie:
A. Volksvergadering = kiesgerichtigde bevolking
Directe democratie: besluiten rechtstreeks genomen door volgksvergadering (mannen 18+)
o Volksvergadering recht op goed- of afkeuring en mogen tegenvoorstellen indienen
o Elke burger was ingeschreven in een wijk/dorpsgemeenschap (demos)
B. Raad van 500 (boulè = parlement)
o Zitting voor 1 jaar door loting
o Taak: voorbereiden volksvergadering.
C. Dagelijkse raad = regering
o 50 leden van de raad van 500, verblijf in stadshuis
D. 10 leiders leger en vloot gekozen door volgsvergadering en verkiesbaar
E. Archonten supervisie op godsdienst en rechtafspraak
o Doorlot aangewezen
Niet kiesgerechtigd: vrouwen, slaven, buitenlanders, minderjarigen.
§2 – Sparta
Sparta: groepje dorpen in landschap Lakonië.
- Overbevolking gebieden veroveren oorspronkelijke bevolking = Heloten zij
hadden geen burgerrecht en bewerkten akkers.
- Sterk leger door strenge opleiding kinderen leger met staat
o Zwak kind? Achtergelaten in Taygetosgebergte
o Vanaf 7e trainings- en opleidingskamp (jongens én meisjes)
, o Leerde nauwelijks lezen en schrijven
o Meisjes 20 jaar = trouwen
o Jongens 20 jaar = leger in en leven in kazerne
Staatsvorm:
- 2 erfelijke koningen (raadgevend en rechtgevend, in oorlog legeraanvoerders)
- Raad der ouderen (gerousia) 30 man incl koningen
- Volksvergadering (apella) alleen stemmen.
- 5 ephoren: voorzitters van raad van edelen en volksvergadering, bepaalden
buitenlandse politiek en toezicht naleving wetten. Jaarlijks door koningen gekozen.
§3 – Grieken verslaan perzen
1e perzische oorlog:
- Perzië verovert Griekse koloniën die komen in opstand Perzen vallen Grieken
aan. Vanuit zee naar Marathon.
- Griekse poleis slechte samenwerking, uiteindelijk tocht gewonnen onder aanvoering
Miltiades (490 v. Chr)
- Herodotus heeft dit beschreven
2e Perzische oorlog:
- Perzen komen terug via zee en land. Bij Thermopylae.
- Door verraad verloor Koning Leonidas en 300 Spartaanse hoplieten (beste soldaat)
- Athene verwoest door Perzische koning Xerxes.
- Bij Sálamis wordt Perzische vloot door Atheense vloot verlagen
- 479: slag bij Patae: Grieken verslaan Perzen onder leiding van Spartanen.
§4 – Grieken strijden onderling
- 477: strijdbond tegen Perzië Athene en andere poleis = Delisch-Attische zeebond.
- 461-446: oorlog Athene en Sparta
- 446-431: Gouden Eeuw Athene Sparta vreest macht Athene
- 431-404: 2e oorlog tussen Athene en Sparta = Peloponnesische Oorlog
o Gevecht in hele Griekse wereld.
o 431-421: gunstig verloop Athene
o 421: vrede gunstige voorwaarden voor Athene
o 413-404: verlies Athene doordat Athene verspilt beste deel leger/vloot Sparta
belemmert landbouw en mijnbouw in Attica gebrek voedsel/geld. En Perzië kiest
kant Sparta bondgenoten Athene naar Sparta.
o 406: Atheense vloot venietigd bij Aigospotmoi
o 404: Athene capituleerd door gebrek voedsel.
Gevolg: Delisch-Attische zeebond opgeheven, muren om Athene afgebroken
en instelling pro Spartaans bewind in Athene. Atheners hielden echter wel
democratie tot eind 4e eeuw.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper laurinedenbutter. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor $3.25. Je zit daarna nergens aan vast.
