Samenvatting van het boek de Bestuurlijke kaart van Nederland.
Gemaakt voor het vak Bestuurskunde tijdens Bestuurs- en Organisatiewetenschap aan de Universiteit Utrecht.
H2: De Nederlandse staat
Vier kenmerken van een staat:
- Specifiek grondgebied (territorium)
- Bevolking
- Wettelijke ordening en bestuurlijke organisatie.
- Erkend door andere staten
Nederland maakt deel uit van het Koninkrijk der Nederlanden, dat ook de Nederlandse
Antillen en Aruba omvat. Het Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden regelt momenteel
het bijzondere samenwerkingsverband van Nederland, de Nederlandse Antillen en Aruba.
Het Statuut is van hogere orde dan de Grondwet (leesvraag). De koninkrijksregering bestaat
uit de koning, de Nederlandse ministers en één minister voor de Nederlandse Antillen en één
voor Aruba. De Koninkrijksregering vormt samen met de Staten-Generaal het wetgevend
orgaan.
Nederland heeft een parlementair stelsel, waarvan de kern is het hoogste besluitvormende
orgaan (de Tweede Kamer) gekozen wordt. Het stelsel kent 2 principes:
1. Ministeriële verantwoordelijkheid: De koning is onschendbaar en de ministers zijn
verantwoordelijk.
2. Vertrouwensregel: Een kabinet moet het vertrouwen van een meerderheid in de
Tweede Kamer hebben. Dit vertrouwen wordt verondersteld tot het tegendeel blijkt.
Nederland is een rechtsstaat, met de volgende kenmerken:
- Al het overheidshandelen dient te zijn gebaseerd op bevoegdheden die zijn
vastgelegd in wetten.
- Er dient sprake te zijn van een trias politica: staatsmacht wordt verdeeld over de
wetgevende, uitvoerende en rechtsprekende macht.
- Het bestaan van vrije en geheime verkiezingen.
- Het bestaan van grondrechten.
- Het bestaan van vrije en onafhankelijke media.
Nederland is een gedecentraliseerde eenheidsstaat (het ‘Huis van Thorbecke’, 1848).
Provincies en gemeenten hebben autonomie: eigen bevoegdheden met betrekking tot de
taken op hun grondgebied. Ook komt het veel voor dat provincies en gemeenten regels
opstellen in opdracht van een hogere regeling: medebewind. Het principe van eenheid is
uitgewerkt in het toezicht. De nationale overheid kan alle besluiten van lagere overheden
vernietigen wanneer die in strijd zijn met de wet of het algemeen belang (leesvraag).
Overheden en verschillende bestuurslagen zijn van elkaar afhankelijk en moeten met elkaar
samenwerken. Daar zijn een groot aantal redenen voor, dit zijn er 3 (leesvraag):
1. Samenwerking in de vorm van een duidelijke taakverdeling levert belangrijke
voordelen op. Sommige dingen zijn daarom voorbehouden aan de rijksoverheid, dat
is doelmatiger en rechtvaardiger.
, 2. Lagere bestuurslagen weten vaak beter wat er speelt. Algemeen beleid wordt op
rijksniveau geformuleerd, en gemeenten werken dit verder uit en krijgen er financiële
middelen voor.
3. Veel problemen waarmee overheden te maken hebben beperken zich niet tot het
eigen grondgebied.
De drie bestuurslagen mogen op verschillende terreinen initiatieven uitvoeren, als het maar
hun eigen grondgebied is. Dit heet territoriaal bestuur. Daarnaast zijn er bestuursorganen
met een vastgelegd takenpakket; dit heet functioneel bestuur (leesvraag).
, H3: De politiek-bestuurlijke instituties
De regering
Koning en ministers vormen samen de regering, de ‘Kroon’.
De koning
Na de grondwet van 1848 kwam het zwaartepunt steeds meer bij de ministers te berusten,
en werd het koningschap steeds meer een symbolische functie. Tijdens de kabinetsformatie
speelt de koning wel een belangrijke rol. Hij wordt hierin bijgestaan door veel politieke en
niet-politieke adviseurs. Daar horen in ieder geval de vice-president van de Raad van State,
de beide Kamervoorzitters en de fractievoorzitters uit de Tweede Kamer. De koning benoemt
een informateur, die meestal uit de grootste partij komt. Een formateur rondt de vorming van
het kabinet af door voor de portefeuilles de juiste personen te zoeken. Sommige mensen
vinden het niet zo best dat het verloop van een kabinetsformatie niet wordt gedekt door de
ministeriële verantwoordelijkheid.
Verder heeft de koning elke week een gesprek met de minister-president.
De ministers
Ministers zijn verantwoordelijk voor al het doen en laten van de onder hen vallende
ambtenaren en zijn daarop aanspreekbaar door de volksvertegenwoordiging.
Een minister is in beginsel belast met de leiding van een ministerie of departement van
algemeen bestuur. Er zijn ook een paar ministers zonder ministerie. Zij hebben wel
stemrecht in de ministerraad. Zij benadrukken een bepaald beleidsterrein van een bestaand
ministerie. Ook heb je programmaministers. Zij werken ook onder een ander ministerie, maar
dragen verantwoordelijkheid voor beleidsterreinen die tot verschillende ministeries behoren
(en halen ook uit verschillende ministeries hun ambtenaren).
Formeel is er geen sprake van hiërarchie, maar de minister-president is wel uitgegroeid tot
de belangrijkste bewindspersoon. In 1993 is dit wettelijk erkend en nu is ie voorzitter van de
ministerraad. De premier heeft een aantal bevoegdheden:
- Zelfstandig vaststellen van de agenda van de ministerraad
- Vertegenwoordigt Nederland in de Europese Raad.
- Persconferentie en interview na vergadering ministerraad op vrijdag.
- Verantwoordelijk voor Rijksvoorlichtingsdienst en de Wetenschappelijke Raad voor
het Regeringsbeleid.
De ministerraad wordt gevormd door de gezamenlijke ministers en heeft tot taak te
beraadslagen en namens het kabinet te besluiten over het algemene regeringsbeleid. Ook
behoort de ministerraad de eenheid van het regeringsbeleid te bevorderen.
De ministerraad kan uit zijn midden onderraden en permanente of tijdelijke commissies
vormen. Elke onderraad heeft een vaste samenstelling van ministers en staatssecretarissen,
en de premier is altijd voorzitter.
De staatssecretaris maakt geen deel uit van de ministerraad en heeft daarin dus ook geen
stemrecht. De staatssecretaris heeft enerzijds een zelfstandige verantwoordelijkheid
tegenover het parlement, maar is anderzijds gehouden de aanwijzingen van zijn minister op
te volgen. In het buitenland vervult de staatssecretaris vaak de taak van ‘minister’ (en heet ie
dus ook zo).
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller evieh2002. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.79. You're not tied to anything after your purchase.
