Class notes
Werkgroepen Strafrechtelijke Sancties
- Course
- Institution
Uitgebreide uitwerkingen van alle werkgroepen van het vak Strafrechtelijke Sancties 2021/2022.
[Show more]
Seller
Follow
mirtehaanappel
Reviews received
Content preview
Strafrechtelijke SanctiesWerkgroepen
Universiteit Maastricht 2021-2022
Bijeenkomst 1 – woensdag 2 februari 2022
Strafrechtsgeschiedenis en -theorieën
1.1 Het ontstaan van het publieke strafrecht
Retributieve gronden vergeldingsdenken: vrijheid, praktische rede en de mens als
subject.
Utilistische gronden preventiedenken: disciplinering, instrumentele rede en de
mens als object.
Beide gronden verenigingsdenken
1.1.1. Wanneer het publieke strafrecht is ontstaan en binnen welke context.
Het publieke strafrecht zoals we dat nu kennen is pas 200 jaar oud. Het is een modern
verschijnsel en dateert uit de verlichting. In premoderne tijden vond conflictbeheersing over
het algemeen op andere wijze plaats.
Oude culturen maakten geen onderscheid tussen het privaat- en strafrecht. Zij brachten
hetgeen wij nu ‘strafrecht’ noemen, onder in het privaatrecht. Daden, die tegenwoordig als
strafbare feiten worden bestempeld en die daardoor een zaak tussen overheid en dader zijn,
werden in die tijd opgevat als een zaak tussen burgers onderling. De overheid had zich hier
niet mee te bemoeien.
Toch kenden deze premoderne/primitieve culturen toch een bepaalde vorm van publiek
strafrecht. Denk aan: kruisigingen, verbrandingen, levende begravingen, onthoofdingen etc.
dit gold echter enkel met betrekking tot misdaden waarbij de staat of de vorst zelf in gevaar
werd gebracht: politieke delicten. Dus: ook tijdens de premoderniteit heeft er derhalve naast
het reguliere private strafrecht altijd iets van een publiek strafrecht bestaan, doch als
uitzondering op de regel.
Aan het eind van de zestiende eeuw kwam er officieel een eind aan het recht op private
conflictoplossing en ontstond de stelselmatige bestraffing van staatswege. De oorzaak? De
macht van vorsten in Europa nam zodanig toe, dat zij voldoende middelen kregen om de
ordehandhaving in eigen hand te nemen. Het geweldgebruik werd staatsmonopolie. Deze
overgang is onlosmakelijk verbonden met de opkomst van ‘de moderne vorstenstaat/de
gecentraliseerde monarchische nation state’.
Hoewel het publieke strafrecht sinds de 16e eeuw in opmars was, bleef het tot 1800
concurrentie ondervinden van allerlei schikkingspraktijken tussen burgers onderling.
1
,Napoleon Bonaparte achtte ‘het recht betreffende misdaad’ achterhaal en ongeordend en
gaf opdracht tot een Wetboek van Strafrecht (Code Napoléon – 1804/1807). Sindsdien
konden misdaden enkel nog via het publieke strafrecht worden afgehandeld. Voortaan
vormden misdaden een exclusieve zaak van de staat.
I. Premoderne conflictbeheersing (tot ca. 1500)
II. Vroegmoderne conflictbeheersing (1500-1800)
III. Moderne conflictbeheersing (1800-1945)
IV. Contemporaine conflictbeheersing (sinds 1945)
Officiële reden het publieke strafrecht is er in principe gekomen om disproportionele
eigenrichting te voorkomen. Als je het aan mensen zelf zou overlaten, dan ‘zou de pleuris
uitbreken’. Dit is de reden die in de handboeken genoemd wordt.
Niet-officiële reden machtspositie van de vorst. De absolute vorsten streven naar
absolute macht. Machtstreven blijkt enorm belangrijk te zijn. Ook tegenwoordig nog, kijk
bijvoorbeeld naar Putin.
Ook de inquisitie in 1200 is ook van belang, er was toen een kerkelijke rechtbank. De kerk
wilde optreden tegen ketters en moest een manier vinden om dit te doen. Er kwam een
inquisitoire procedure. Wat de kerk in 1200 deed, ging de wereldlijke macht vanaf 1500 ook
zelf doen.
1.1.2. Wat de belangrijkste redenen voor het bestaan van het strafrecht zijn.
Drie hoofddoelen van sancties:
I. Vergelding
a. Ter uitboeting
b. Ter herstel van de status quo ante
c. Ter herstel van het kosten-batenevenwicht
d. Ter expressie van morele afkeuring
e. Ter bevrediging van wraakgevoelens
II. Preventie
a. Ter afschrikking
b. Ter normversterking (door bestraffen bevestig je de norm)
c. Ter resocialisatie
d. Ter onschadelijkmaking
e. Ter voorkoming van eigenrichting
III. Herstel speelt enkel een rol bij maatregelen, niet bij straffen.
2
,1.1.3. Of het strafrecht sinds zijn ontstaan altijd een exclusieve reactievorm op misdaad is
geweest.
Het alternatief op het klassieke strafrecht is het herstelrecht. Dit is geïnspireerd door
natuurvolkeren zoals bijvoorbeeld de Maori en de Inuit. Kort gezegd gaan alle
belanghebbenden dan met elkaar om tafel zitten om tot een oplossing te komen, als dat niet
werkt, dan kan er proportioneel geweld worden gebruikt.
1.1.4. Hoe er vóór de Verlichting primair op misdaad werd gereageerd.
Tijdens het Ancien Regime (1500-1800) krijgen we een overgang van het private strafrecht
naar het publieke strafrecht. De misdaad verandert in een aantasting van de
maatschappelijke orde en het gezag van de vorst. De misdaad is geen een
privéconflict/aangelegenheid meer, maar een exclusieve zaak van de staat. Het gebruik van
geweld wordt een staatsmonopolie. De standaardreactie op criminaliteit bestaat uit wrede,
openbare straffen van overheidswege. De bestraffing vindt plaats ter manifestatie van de
absolute macht van de vorst/Staat. De strafdoelen zijn wraak, afschrikking en
onschadelijkmaking. Aan de behoefte van het daadwerkelijke slachtoffer wordt
voorbijgegaan. Hij is geen volwaardig procespartij meer.
1.1.5. Wat de invloed van de Verlichting op het strafrecht is geweest.
Ten tijde van de Verlichting komt het publieke strafrecht tot volle bloei. De grote denkers uit
de Verlichting vonden de draconische straffen inhumaan en ineffectief. Zij verzetten zich
tegen de willekeurige, excessieve en ondoelmatige machtsuitoefening. Dergelijke straffen
leidden namelijk tot nog meer geweld en eventueel tegenreacties. Er kwam meer
rechtsbescherming. Lijf- en doodstraffen worden vervangen door
(levenslange)gevangenisstraffen.
Het strafrecht zelf wordt niet ter discussie gesteld in deze periode, maar wel wordt
aangekaart dat straf omstreden is. De optimale straf is de minimale straf vonden veel
Verlichtingsdenkers. Straf is namelijk intentionele leedtoevoeging, opzettelijke benadeling en
een bewuste toebrenging van iets negatief. Er worden in de Verlichting allerlei theorieën
uitgedacht ter rechtvaardiging van het publieke strafrecht: vergeldingstheorieën,
preventietheorieën en verenigingstheorieën.
Er moest meer rechtsbescherming komen voor de burger. Het legaliteitsbeginsel kwam tot
ontwikkeling. Strafrecht moet het laatste redmiddel zijn. Dit is het subsidiariteitsbeginsel.
Daarnaast is ook het proportionaliteitsbeginsel van belang. Straffen moet ook proportioneel
zijn. Straffen is namelijk intentioneel leed toevoegen. “Gij zult een ander niet schaden”.
3
, 1.2 Het wezen van de straf
1.2.1. Wat het wezen oftewel de inhoud van de straf is.
Het wezen van straffen kan worden omschreven als de intentionele toevoeging van leed
(door de Staat).
Als er een misdaad wordt gepleegd, dan ontstaat er een disbalans. Die balans moet hersteld
worden door het opleggen van een straf stelt het strafrecht. Straffen kennen een
vergeldings- en preventiecomponent. Straf kan worden opgelegd opdat misdadig gedrag in
de toekomst wordt voorkomen (preventiedenken) of omdat in het verleden misdadig gedrag
heeft plaatsgevonden en de dader hiervoor straf verdient (vergeldingsdenken).
1.2.2. Of straf volgens jou een (moreel) kwaad is.
Aan de ene kant ben ik het eens met de vergeldingstheorie, een dader verdient straf
wanneer hij misdadig gedrag heeft vertoond. Het feit dat er op die manier intentioneel leed
wordt toegevoegd aan het leven van die dader is wat mij betreft toch gerechtvaardigd. Dit is
met name op gevoel gebaseerd en niet zozeer rationeel te beargumenteren.
Aan de andere kant zijn straffen niet altijd effectief. Een gevangenisstraf is heel passief. Een
dader zit enkele jaren in een cel zijn straf uit, maar concreet verandert dat niets aan de
situatie. Hij is niet bezig met wat hij gedaan heeft, te herstellen. Dit levert het slachtoffer,
buiten vergelding, niet veel op. Men kan zich dan afvragen hoe zinvol zo’n straf dan is. Wat
levert het op? Of wie levert het iets op? Een meer actievere straf zou in dat opzicht beter
zijn. Zodra de partijen met elkaar in gesprek gaan en samen naar een oplossing zoeken
gebeurt er veel meer.
1.2.3. Wat het verband tussen wraak, vergelding en straf is.
Straf is een opzettelijk door de overheid aan de burger toegebracht leed op grond van een
normoverschrijding. Met het publieke strafrecht wordt nagestreefd dat eigenrichting in de
zin van ‘ongerichte wraak’ wordt voorkomen. Straf is in wezen ook een vorm van
‘wraakneming’. Hiermee wordt verhinderd dat mensen onderling voor eigen rechter gaan
spelen en buiten proportie wraak nemen. De overheid zorgt voor gerichte wraakuitoefening.
Deze wordt geacht binnen de grenzen van het toelaatbare te blijven, doordat zij
proportioneel is.
Wraakneming door de overheid in de vorm van straf, proportionele leedtoevoeging aan de
normschender, wordt door strafjuristen ook wel vergelding (talio) genoemd. Vergelding is de
proportionele wraakneming en evenals wraakneming vormt zij de grondslag van de straf.
Straf wortelt dus in wraak. Wraak is de ongebreidelde botviering van wraakzucht. En
vergelding is de gestileerde uiting van wraakzucht en daarmee de proportionele
wraakneming.
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller mirtehaanappel. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $8.35. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
50155 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 15 years now