Summary
Filosofie – Samenvatting UA (1e jaar sociologie_2de semester)
- Course
- Institution
Filosofie – Samenvatting UA (1e jaar sociologie_2de semester)
[Show more]
Seller
Follow
ninasuls1
Content preview
Filosofie – SamenvattingHoofdstuk 1: Socrates
Het Griekse mirakel
- Griekse cultuur bloeide in een reeks steden in de Oostelijke Middellandse Zee in de periode
van 600 tot 300 voor Christus. In die steden woonden
o Een groep mensen die zich bewust onderscheidden van anderen en elkaar
wederzijds erkenden als ‘Grieken’ doordat ze een taal, een godsdienst en een
levenswijze deelden
- In de Griekse steden kwamen op 300 jaar tijd enkele fundamentele aspecten van onze
Europese cultuur tot stand
o Democratie
Of althans het principe dat alle vrije mannen het recht hadden om mee te
beraadslagen en te beslissen over het lot van de samenleving
o Geschiedschrijving
De gedachte dat op de vraag ‘wat is er gebeurd?’ en ‘wanneer is het precies
gebeurd?’ niet het eerste het beste antwoord bevredigend is
o Meetkunde
o Theater
o Sport
Begin olympische spelen
o Atheïsme
Levensvisie zonder geloof of god
Omdat zoveel nieuwe belangrijke zaken tot stand kwamen in een zo korte tijd, spreekt men wel
eens over ‘het Griekse mirakel’.
- De eerste cruciale stap van dit proces van ontwikkeling (van nieuwe soort samenleving)
ontstond doordat mensen oude mythes beginnen te bekritiseren en uiteindelijk opgeven.
o Dit gebeurde rond de 6de eeuw voor Christus
- Men kon dus zeggen dat sommige Grieken de traditionele verklaringen over de oorsprong en
de natuur geleidelijk aan begonnen te verwerpen
- Zo kunnen we zeggen dat de Griekse samenleving waarschijnlijk de eerste maatschappij was
die op zoek ging naar een menselijke, niet-religieuze verklaring van de natuur zoals ze
werkelijk is
Er zijn verschillende verklaringen voor deze culturele ontwikkelingen
- Economische welvaart
o Was het gevolg was van de handel met het Nabije Oosten en in de Middellandse Zee.
- Hierbij waren 2 culturele factoren van belang
o De impact van het woord
= argumentatie en discussie:
In de min of meer democratisch bestuurde steden had elke vrije
volwassen man het recht om deel te nemen aan politieke
beraadslagingen, om voorstellen te doen en die van anderen te
bekritiseren.
Als vanzelf werd discussie, argumentatie en polemiek ook de regel
van het intellectuele en culturele spel.
o De impact van het schrift
1
, Is een gevolg van de democratische bestuursvorm
Eerste stap: de beslissing dat de wetten moeten geschreven worden
o De machthebber kan geschreven wetten niet zomaar naar
eigen dunken veranderen
o Bovendien kunnen de burgers hun eigen interpretatie van de
geschreven wet confronteren met die van de machthebber.
Schrift heeft ook analoge gevolgen
Het schrift is niet alleen een technologie die oneindig veel
mogelijkheden biedt om inzichten en kennis te bewaren en te
verspreiden, maar het bevordert ook de kritische houding tegenover
die inzichten.
Wanneer de inzichten opgeschreven staan, kunnen we ze keer op keer
herlezen, overdenken en evalueren. Precies het feit dat informatie en
interpretaties van informatie opgeschreven staan stimuleert er een kritische
houding tegenover.
De Griekse denkers die verklaringen gaven over het ontstaan van de natuur wisten heel weinig
- Waren vaak poëtische betekenissen
- MAAR hebben de eerste belangrijke stap gezet
o Duidelijk uitgelegd welke twee algemene voorwaarden moeten vervuld zijn opdat
een menselijke verklaring van de natuur mogelijk is
Een menselijke verklaring vereist dat de natuur kan verklaard worden door
middel van enkele principes: de chaos van oneindig vele en veranderlijke
verschijnselen en processen in de natuur moeten we kunnen uitleggen aan
de hand van enkele woorden of uitspraken.
Die principes (die geen geheimen zijn van de goden en eventueel van enkele
van hun vertrouwelingen, zoals hun priesters) moeten door mensen kunnen
worden begrepen en uitgesproken en beschreven in teksten.
Met enige overdrijving kunnen we zeggen dat de hele geschiedenis van de studie van de natuur
erin bestaat om de juiste principes en de juiste verwoording van die principes te ontdekken.
Ze hebben dus de algemene voorwaarden gegeven oor de menselijke verklaring van de natuur
MAAR er zijn 2 essentiële verschillen tussen de huidige natuurwetenschappen en de pogingen van
de Grieken om een verklaring te vinden voor de fenomenen in de natuur.
- De Grieken maakte bijna geen gebruik van experimenten en instrumenten, ze beperkte zich
tot alledaagse observaties
- De rol van de geschiedenis: De Grieken gingen ervan uit dat de ondubbelzinnige en
onbetwijfelbare uitspraken vanuit de wiskunde alleen golden voor de ‘hemelse’,
bovenaardste fenomenen
De zelfzekerheid van Socrates
Socrates werd in 399 voor Christus in Athene aangeklaagd voor goddeloosheid (hij zou nieuwe
goden hebben willen invoeren)
- Werd ter dood veroordeeld
De centrale idee in het leven van Socrates
- Socrates had een zeer aparte levenswijze
o Hij sprak op straat mensen aan en begonnen discussies over de algemene vraag ‘Wat
is een geslaagd leven?’; soms over een meer bijzondere kwestie, zoals bijvoorbeeld
‘Wat is dapperheid?’, ‘Wat is vroomheid?
- Deze levenswijze was gebaseerd op een centraal idee
2
, o De mens is er niet mee tevreden te leven zonder meer; hij wil een gelukt leven, dat
wil zeggen een gelukkig en goed leven.
- Volgens Socrates kunnen we niet on s instinct volgen om geluk te bereiken
o De ervaring leert ons namelijk dat niet alles wat aangenaam is, goed of nuttig is.
o We kunnen hiervoor wel de sociaal aanvaarde gewoonte volgen
Het antwoord dat de gesprekspartner op de vragen van Socrates geeft,
verwoordt vaak zo een algemeen aanvaarde opvatting en meestal is het
antwoord van die gesprekspartner niet overtuigend.
- Zo liet Socrates zien dat hij de opvattingen van zijn tijd en zijn cultuur over hoe men moet
handelen of leven niet voldoen
o De mening van de mens maakt niet uit bij het beslissen van wat goed of slecht is
o MAAR we moeten kennis en inzicht proberen te verwerven over wat een gelukt
leven daadwerkelijk is
Zo kunnen we op een verantwoorde manier uitmaken of een bepaalde
gedragslijn nuttig en goed is
Misschien blijkt dan dat de bestaande gewoontes te behouden zijn, maar eerst moet je aantonen
dat ze bijdragen tot een gelukt leven.
Dat Socrates inzicht belangrijk vond bleek uit zijn uitspraak ‘Niemand doet wetens en willens
kwaad’
De Apologie van Socrates
- Socrates heeft andere filosofen doen inspireren en zij probeer zijn ervaringen in geschriften
te verwoorden
- De belangrijkste filosoof hierbij was Plato
o Hij schreef de Apologie van Socrates
Dit werk is kort na de dood van Socrates geschreven
- Socrates gebruikte als verdediging het argument dat hij niet terecht staat voor zijn religieuze
overtuigingen (de goddeloosheid) maar voor zijn levenswijze
o Het feit dat hij zijn hele leven heeft gewijd aan redetwisten over morele kwesties
- Hij verdedigde deze levenswijze op twee manieren
o Hij ondervraagt mensen, omdat hij zich precies zeer bewust is van zijn onwetendheid
(1)
Hij hoopt zijn gesprekspartner iets wetenswaardigs te vertellen
Zijn gewoonte mensen te ondervragen over hun opvattingen is niet
ingegeven door de pretentie dat hij het antwoord weet op alle vragen
Socrates is geen leraar die het antwoord weet, maar een partner in het
onderzoek over de kwestie die ter discussie staat.
o Zijn gewoonte met mensen te discussiëren over morele kwesties is een zoektocht
naar inzicht en die zoektocht is volgens Socrates een opdracht van de goden (2)
Dit toont aan dat de onwetendheid van Socrates beperkt is
Socrates twijfelt niet aan de betekenis van zijn leven
- Zijn rol in Athene weet hij al te goed
o Hij moet de bevolking er voortdurend op te wijzen dat ze verwaarlozen wat echt
belangrijk is om gelukkig en goed te leven.
Hij weet hierbij dat zijn houding zeer waardevol is en dat zijn leven zinvol is
- Deze zekerheid van Socrates komt door 2 componenten
3
, o Socrates is zeker over de betekenis van zijn eigen leven (1)
o Hij weet wat een gelukt leven is voor mensen (en dus weet hij dat hij zich in zijn
leven richt op wat waardevol is). (2)
- Het centrale idee achter de levenswijze van Socrates was dat inzicht onmisbaar is om een
gelukt leven te leiden.
- In de Apologie gaat Socrates twee stappen verder.
o 1) Socrates beweert dat hij zelf kennis of wetenschap heeft van goed en kwaad en
van wat een zinvol leven is.
Wat Socrates in de Apologie bespreekt is niet zijn mening over het gelukte
leven:
o 2) De kennis die Socrates beweert te bezitten, is algemene kennis; het gaat niet
alleen om wat goed/kwaad is voor Socrates; het gaat niet alleen om wat een zinvol
leven is voor Socrates.
De kennis waar Socrates het over heeft, is een inzicht in het gelukte leven voor de mens, het
goede zonder meer, of nauwkeuriger uitgedrukt: in de verschillende en ongelijke waarden die ons
telkens aantrekken
Het debat met de Sofisten (Protagoras)
Om Socrates zijn standpunt beter te begrijpen vergelijken we het met Protagoras
- (ca. 490 - ca. 420) was de oudste en de belangrijkste vertegenwoordiger van een groep
mensen die men de Sofisten noemt.
- Zij traden in de tweede helft van de 5 de eeuw op als rondreizende leraars
o Lieten zich als eerste betalen voor hun onderwijs = SCHANDAAL
o Boden opleidingen aan voor wie een rol in de politiek wou spelen
Dit was vooral in Athene, hier was het politieke leven belangrijk geworden
Grieken leefden hier nog via de orale cultuur
o De politiek en de rechtspleging vond plaats in
massavergaderingen.
Om hieraan deel te nemen moest je gedreven zijn in
de politiek vandaar onderwijs sofisten +
Retoriek/welsprekendheid was hier heel belangrijk
- De retoriek
o Bewust beoefende kunst van het goed en overtuigend spreken voor een groot
publiek
o Men verwees met het woord retoriek naar de praktische vaardigheid om goed en
overtuigend te spreken + de theoretische wetenschap die de regels en voorwaarden
van een goed en overtuigend betoog bestudeert.
o Doel retoriek opleiding:
De leerlingen in staat te stellen in alle omstandigheden gelijk te
behandelende en zo hun persoonlijke belangen ‘veilig te stellen’
Het gaat erom praktische vaardigheden in de redekunst en de
redeneerkunst te ontwikkelen.
o Wat juist of fout is speelt in de retoriek geen enkele rol
Waarom retoriek? Omdat alle waarheid relatief is (Homo Mensuraleer, individueel mens is maat
van alle dingen) en er geen zekerheid/kennis mogelijk is, dan maar opteren voor de mening die
meest voordelig is voor jou en anderen van deze mening proberen overtuigen
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller ninasuls1. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $10.87. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
62555 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now