Summary
Samenvatting Pedagogisch handelen
- Course
- Institution
Samenvatting van Onderwijskunde B1
[Show more]
Seller
Followthomaslegebeke
Reviews received
Content preview
Onderwijskunde B1aSamenvatting artikel 1: Pedagogisch handelen
1. De leraar als opvoeder
We beschouwen het dagelijkse werk van leraren in een klas als pedagogisch
handelen. Het begrip pedagogisch handelen in relatie tot het werk van leraren
benadrukt dat onderwijs en opvoeden nauw met elkaar verbonden zijn.
Pedagogisch handelen verwijst naar de opvoedingstaak van de leraar en volgens
veel pedagogen is een leraar in de kern van de zaak opvoeder. Het gaat bij
pedagogisch handelen niet alleen om de zorg om een goed pedagogisch klimaat
of het besteden van aandacht aan waarden en normen, maar vooral om de vraag
hoe primair onderwijs kan bijdragen aan de identiteitsontwikkeling van leerlingen en
aan alles wat kinderen nodig hebben om nu en later goed te kunnen participeren in
de samenleving.
Kernnachtig gesteld staat pedagogisch handelen in het teken van twee brede
doelen die een innige relatie met elkaar hebben:
1. Een bijdrage leveren aan de identiteitsontwikkeling van leerlingen.
2. Een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van essentiële sociaal-culturele
vaardigheden.
Het eerste doel verwijst naar bijvoorbeeld de ontwikkeling van het zelfbeeld van
leerling, deo ontwikkeling van talenten van kinderen, de ontwikkeling van waarden
en deugden.
Bij het tweede doel spreekt men van burgerschapsvorming en dat verwijst naar de
ontwikkeling naar het volwaardig deelnemen zijn van de samenleving. Meer
concreet betekent dit onder meer het leren omgaan met elkaar en het opkomen
voor jezelf of voor anderen.
Het toegankelijk maken en vertalen van informatie voor leerlingen, een bijdrage
leveren aan de ontwikkeling van essentiële sociaal-culturele vaardigheden en aan
de ontwikkeling van talenten, waarden en deugden bij leerling zijn allemaal
opvoedende handeling. Het draagt bij aan de ontwikkeling van kinderen en geeft
hun toegang tot de wereld.
De gedachte dat de leraar in de eerste plaats pedagoog is verwijst dus naar zijn
opdracht om leerlingen te begeleiden in het proces van volwassen worden. Leraren
kunnen en moeten in dat proces een belangrijke rol spelen.
Een leraar die bewust pedagogisch handelt, denkt na over wat belangrijk is voor
leerlingen in het kader van de genoemde pedagogische doelen.
2. Dimensies van pedagogisch handelen
De onderwijspedagoog Vries maakt bij de pedagogische rol van een leraar een
onderscheid in drie dimensies; de sociale dimensie, de didactische dimensie, de
persoonsdimensie. Deze dimensies lopen voortdurend over in elkaar.
,Sociale dimensie: De omgang met anderen kan een besef bijbrengen van sociale
verantwoordelijkheid. De leraar speelt daarin in de eerste plaats een organiserende
en structurerende rol. Hij legt bepaalde normen op en leeft waarden voor om de
zaken in de klas geordend te laten verlopen. Hij leert de kinderen omgangsregels.
Opvoedingsgezag speelt hierbij een belangrijke rol. Met opvoedingsgezag wordt
niet-egalitaire relatie tussen twee partners bedoeld, waarbij de één (die het voor het
zeggen heeft) eisen stel of uitspraken doet die door de ander niet door uiterlijke
dwang, maar door innerlijke instemming aanvaard en opgevolgd worden.
Didactische dimensie: Volgens Vriens is de leraar in het didactische domein
pedagoog as hij oog heeft voor de vormende waarde van de leerstof en de eigen
activiteiten van de leerling om zich deze leerstof en de eigen activiteiten van de
leerling om zich deze leerstof op zinvolle wijze eigen te maken. Bij didactische
activiteiten is er een pedagogische dimensie te herkennen als de leraar actief de
leerstof en de leerling met elkaar tracht te verbinden, bijv. door het aansluiten bij de
belevingswereld, door het zoeken naar aanknopingspunten in de leefwereld ect.
Maar ook juist het niet aansluiten kan een pedagogische handeling zijn.
Persoonsdimensie: Bij persoonsdimensie gaat het volgens Vriens om de
voorbeeldfunctie die van een leraar uitgaat. Wat de persoon van de leerkracht
uitstraalt kan van grote vormende waarde zijn voor de leerlingen. Bij alles wat leraren
doen stralen leraren altijd iets uit. De uitstraling van de leerkracht is dagelijks
zichtbaar in het handelen. Een hart voor de leerlingen en een hart voor de leerstof.
De drie dimensies van pedagogisch handelen die Vriens onderscheidt, kun je
beschouwen als een lens om nader in te zoomen op de onderwijspraktijk.
3. Pedagogische kwaliteit
Opvattingen over pedagogische kwaliteit zijn cultuur- en tijdsafhankelijk. Wat
beschouwd word als goed kan in de loop van de tijd anders worden beschouwd.
Ook het accent dat gelegd wordt op bepaalde opvoedingsdoelen kan verschillen
in diverse culturen. Opvoedingsidealen zijn geworteld in de sociale en culturele
omgeving en het culturele klimaat waarin ze zijn ontstaan. Kwaliteitsnormen voor
pedagogisch handelen zijn daarom in zekere zin variabel. Dat geldt ook voor het
onderwijs en voor ideaalbeelden met betrekking tot het handelen van de leraar. Bij
pedagogische handelen gaat het niet om het volgen van vaste procedures of
algoritmes die tot het juiste handelen leiden. Er moeten bij het handelen
voortdurend keuzes gemaakt worden dn de keuze die gemaakt wordt is afhankelijk
van de situatie, van doelen en prioriteiten die het moment zelf spelen. Er zijn allerlei
belangengroepen die invloed uitoefenen op wat pedagogische kwaliteit is (of zou
moeten zijn). De vraag wat goed is voor de ontwikkeling van kinderen en de
gemeenschapen kan door een overheid anders worden beantwoord dan door
leerlingen, ouders of leerkrachten. Een overheid kan nadruk leggen op het handelen
dat leidt tot meetbare leeropbrengsten, terwijl direct betrokkenen (ouders,
leerkrachten) het welbevinden van de leerlingen voorop stellen. De
belangengroepen zijn daarnaast niet homogeen (mensen denken altijd
verschillend).
Er zijn vier perspectieven op pedagogische kwaliteit. De vier perspectieven op
pedagogische kwaliteit zijn gekozen omdat ze (niet alleen in deze tijd) breed
gedragen worden en er het nodige over is geschreven. Ze bevatten belangrijke
,bouwstenen voor het dagelijks onderwijswerk waarbij pedagogisch handelen de
grondslag is.
Perspectieven op pedagogische kwaliteit
Relatie In het handelen van de leraar wordt zichtbaar dat hij betrokken is bij
de leerlingen.
Rolmodel In het handelen van de leraar wordt zichtbaar dat hij een rolmodel is
voor leerlingen.
Tact Het handelen van de leraar wordt gekenmerkt door pedagogische
gevoeligheid.
Reflectie De leraar denkt regelmatig bewust en systematisch na over zijn
handelen: de leraar kan het handelen verantwoorden.
3.1 Perspectief 1: relatie
Relatie wil zeggen dat je als leerkracht georiënteerd bent op de persoonlijke
ontwikkeling van kinderen en dat je deze relatie als basis ziet voor het leren. Om
leren mogelijk te maken is het belangrijk dat leerling zich als persoon gezien en
gehoord voelen door de leraar. De leerlingen ervaren dat ze er toe doen en dat ze
een verbinding hebben met jou al leraar. De leerlingen hebben vertrouwen in je en
accepteren je opvoedingsgezag. Pedagogische kwaliteit wordt zichtbaar in de
betrokkenheid die je als leraar toont naar je leerlingen.
Relatie speelt een beslissende rol in de sociale dimensie. De relaties die je als leraar
aangaat met je leerlingen is van groot belang.
Relatie bij didactische dimensie kun je vertalen als betrokkenheid bij de leerlingen bij
het leren zelf. Je wilt individuele leerlingen helpen bij de ontwikkeling van kennis en
vaardigheden als ook bij de ontwikkeling van het leren zelf.
Met betrekking tot de persoonsdimensie kan gezegd worden dat leerlingen moeten
ervaren dat de leraar authentiek is in de relatie. Een leraar die de rol van
geïnterneerde leraar speelt zal waarschijnlijk door veel leerlingen ontmaskerd
worden. Daarnaast kun je door te laten zien dat je echt geïnteresseerd bent en door
met aandacht naar de leerlingen te luisteren, een belangrijk voorbeeld zijn voor
kinderen en de aandacht die je voor elkaar kunt hebben.
3.2 Perspectief 2: rolmodel
Rolmodel wil zeggen dat je handelen als leraar zichtbaar wordt dat je een
voorbeeld bent voor leerlingen. De voorbeeldfunctie van een leraar kan zich op
diverse manieren manifesteren bij de drie dimensies
Dat je als leraar een rolmodel bent kan bij de sociale dimensie herkend worden in
het voorleven van gewenst gedrag. Bij de sociale dimensie is het pedagogisch
handelen gericht op de organisatie van het dagelijks klassegebeuren. Het betreft
dan waarden en normen die gehanteerd worden om het schoolleven geordend te
laten verlopen.
Bij de didactische dimensie betreft het de voorbeeldfunctie die je als leraar hebt
met betrekking tot het zelf leren. Dat wil zeggen dat je al leraar in houding en
, gedrag laat zien dat leren een proces is dat nooit ophoudt en dat je jezelf blijvend
kunt verbeteren in leren. Een rolmodel bij de didactische dimensie betekent ook dat
de leerlingen herkennen dat je als leraar beschikt over voldoende kennis en
vaardigheden.
Met betrekking tot de persoonsdimensie kan gesteld worden dat de
voorbeeldfunctie die van een leraar uitgaat, om grote vormende waarde kan zijn
voor de leerlingen. Zo kan gesteld worden dat van een leraar een positieve
levensoriëntatie wordt verwacht. Een leraar dient voor het goede, het humane het
menswaardige te staan. Juist in het omgaan met fouten en beperkingen kan een
leraar een belangrijk rolmodel zijn voor leerlingen.
3.3 Perspectief 3: Tact
In het dagelijkse werk van leraren is een grondhouding van belang die gekenmerkt
wordt door pedagogische gevoeligheid. Pedagogische tact is dat de opvoeder
signalen van een kind kan waarnemen en interpreteren. De opvoeder kan relaties
leggen tussen het zichtbare gedrag en mogelijke intenties die daar achter liggen.
Kenmerken voor pedagogische tact
- Pedagogische tact manifesteert zich door terughoudendheid.
Afstand nemen, niet gelijk reageren of overgaan tot handelen. Er zit een
bepaalde bedachtzaamheid in het handelen. Deze bedachtzaamheid
ontstaat doordat er ruimte en tijd genomen wordt om naar het eigen gevoel
te luisteren en dit te onderzoeken.
- Pedagogische tact manifesteert zich door open te staan voor de ervaring van
het kind.
Voorwaardelijk voor pedagogische gevoeligheid is het vermogen om je in te
leven in de manieren waarop een situatie voor een ander kan voelen. Het
impliceert dat een leerkracht zich steeds probeert af te vragen: hoe is dit voor
dit kind? Op welke manieren kan dit worden beleefd door deze leerling? Door
het vermogen je te verplaatsen kun je als leerkracht een leerling helpen iets te
overwinnen/relativeren/aansluiting zoeken ect.
- Pedagogische tact manifesteert zich door afstemming op de individuele
leerling.
Pedagogische gevoeligheid impliceert dat de leerkracht in staat is de leerling
te zien in zijn uniciteit. Het betekent verschillen te kunnen zien in de manieren
waarop leerlingen op situaties kunnen reageren en deze kunnen beleven en
op deze verschillen adequaat te reageren. Pedagogische gevoeligheid
betekent afstemmen op de individuele behoeften van leerlingen. Het
betekent oog hebben voor de moeilijkheden die leerlingen kunnen
ondervinden bij het leren en werken in de klas.
- Pedagogische tact manifesteert zich als subtiele invloed.
De manieren waarop leraren leerlingen beinvloeden zijn vaak subtiel. Een
leraar realiseert zich niet altijd dat een bepaalde uitspraak en de manier
waarop iets gezegd wordt een diepe en blijvende indruk kan maken op
kinderen. Bewust zijn van de mogelijke invloed van het eigen handelen op
leerlingen betekent dat een leerkracht die invloed ten goede probeert te
zetten. Het positieve benoemen in plaats van het negatieve.
- Pedagogische tact manifesteert zich als situationeel vertrouwen.
Onderwijssituaties worden gekenmerkt door onzekerheid. Het is belangrijk dat
een leraar rust en vertrouwen uitstraalt en om tactvol te reageren.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller thomaslegebeke. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.80. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
60281 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now