Dit is een samenvatting van de leerstof voor het tentamen "Kennis passend onderwijs" in jaar 3 van de pabo.
Per hoofdstuk heb ik gedetailleerd de stof uit de 3 boeken beschreven, maar wel op een logische wijze (in tabellen, onder elkaar, als opsomming) dus niet meer als 'verhaal', maar echt als le...
Deel 1: hoofdstuk 3-4-5 deel 2: hoofdstuk 6-7-9-12 deel 3: hoofdstuk 13-15
October 14, 2022
40
2022/2023
Summary
Subjects
pedagogiek
Connected book
Book Title:
Author(s):
Edition:
ISBN:
Edition:
Written for
Hogeschool InHolland (InHolland)
Leraar Basisonderwijs PABO
Passend Onderwijs Pedagogiek
All documents for this subject (8)
10
reviews
By: laylakaarsemaker • 11 months ago
By: 690485 • 1 year ago
By: floorkoppes • 7 months ago
By: iekeflink96 • 11 months ago
By: kimberlyswier • 1 year ago
By: nvdvorm75 • 2 year ago
By: susannebakker • 1 year ago
Show more reviews
Seller
Follow
puckkouwenhoven
Reviews received
Content preview
Door: Puck Kouwenhoven
Samenvatting
Handboek gedrag op school
Bevat:
Deel 1:
-Hoofdstuk 3: ADHD
-Hoofdstuk 4: ADD
-Hoofdstuk 5: Zelfregulatie en executieve functies
Deel 2:
-Hoofdstuk 6: ASS
-Hoofdstuk 7: DCD
-Hoofdstuk 9: Faalangst
-Hoofdstuk 12: Hoogbegaafdheid
Deel 3:
-Hoofdstuk 13: Trauma en ACE’s
-Hoofdstuk 15: Agressie
1
, Door: Puck Kouwenhoven
Inhoudsopgave
3. ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder)........................................................................................ 5
3.1 Kenmerken.....................................................................................................................................................5
3.2 Prevalentie.....................................................................................................................................................6
3.3 Comorbiditeit.................................................................................................................................................6
3.4 Meisjes met ADHD.........................................................................................................................................7
3.5 Wat kun je doen in de klas?..........................................................................................................................8
3.6 ADHD en leren...............................................................................................................................................9
3.6.1 Concentratie..........................................................................................................................................9
3.6.2 Vóór de taak...........................................................................................................................................9
3.6.3 De taak...................................................................................................................................................9
3.6.4 Na de taak..............................................................................................................................................9
3.6.5 Steun bieden..........................................................................................................................................9
3.7 Vermijd een negatieve spiraal.....................................................................................................................10
4. ADD (Attention Deficit Disorder).............................................................................................................. 11
4.1 Kenmerken...................................................................................................................................................11
4.2 Comorbiditeit...............................................................................................................................................11
4.3 Wat kun je doen in de klas?........................................................................................................................12
4.4 ADD en leren................................................................................................................................................12
5. Zelfregulatie en executieve functies......................................................................................................... 14
5.1 Kenmerken van zelfregulatie.......................................................................................................................14
5.2 Hoe ontwikkelt de zelfregulatie zich?..........................................................................................................15
5.3 Wat merk je in de klas bij een zwakke zelfregulatie?.................................................................................16
5.4 Wat kun je doen in de klas om zelfsturing te bevorderen?.........................................................................16
5.5 Kenmerken van de executieve functies.......................................................................................................16
6. ASS (autismespectrumstoornis)............................................................................................................... 17
6.1 Kenmerken...................................................................................................................................................17
6.2 Prevalentie...................................................................................................................................................19
6.3 Comorbiditeit...............................................................................................................................................19
6.4 Wat zie je in de klas?...................................................................................................................................19
6.5 Wat kun je doen in de klas?........................................................................................................................20
6.5.1 Verhelder de context...........................................................................................................................20
6.5.2 Auti-communicatie..............................................................................................................................20
6.5.3 Prikkelverwerking (sensorische informatieverwerking)......................................................................21
6.5.4 Sociale situaties...................................................................................................................................21
6.5.5 De dag voorspelbaar maken in tijd......................................................................................................21
6.5.6 Voorspelbare omgeving creëren in ruimte..........................................................................................21
6.5.7 Duidelijkheid in activiteiten.................................................................................................................21
6.5.8 De instructie.........................................................................................................................................21
6.5.9 De taken voor het kind overzichtelijker maken...................................................................................21
6.5.10 Extra ondersteuning bij de schoolvakken..........................................................................................21
2
, Door: Puck Kouwenhoven
6.5.11 Steun bij andere onderdelen op school.............................................................................................22
6.5.12 Regels en straf...................................................................................................................................22
6.6 Op weg naar een meltdown of shutdown...................................................................................................22
7. DCD (Developmental Coordination Disorder)........................................................................................... 23
7.1 Kenmerken...................................................................................................................................................23
7.2 Prevalentie...................................................................................................................................................23
7.3 Comorbiditeit...............................................................................................................................................23
7.4 Wat zie je in de klas?...................................................................................................................................23
7.4.1 Motoriek bij kleuters...........................................................................................................................24
7.4.2 Motoriek bij kinderen vanaf groep 3...................................................................................................24
7.4.3 Volgorde denken en ordenen..............................................................................................................24
7.4.4 Verbale dyspraxie................................................................................................................................24
7.4.5 Gevolgen op sociaal en emotioneel gebied.........................................................................................24
7.4.6 Afwijkende prikkelverwerking.............................................................................................................24
7.5 Wat kun je doen in de klas?........................................................................................................................25
9. Faalangst................................................................................................................................................. 26
9.1 Kenmerken...................................................................................................................................................26
9.2 Prevalentie...................................................................................................................................................27
9.3 Comorbiditeit...............................................................................................................................................27
9.4 Wat merk je in de klas?...............................................................................................................................27
9.5 Wat kun je doen in de klas?........................................................................................................................28
12. Hoogbegaafdheid.................................................................................................................................. 29
12.1 Kenmerken.................................................................................................................................................29
12.2 Prevalentie.................................................................................................................................................29
12.3 Dubbel bijzonder.......................................................................................................................................29
12.3.1 Hoogbegaafd en AD(H)D....................................................................................................................30
12.3.2 Hoogbegaafd en ASS..........................................................................................................................30
12.3.3 Hoogbegaafd en ODD........................................................................................................................30
12.4 Wat zie je in de klas?.................................................................................................................................31
12.5 Wat kun je doen in de klas?......................................................................................................................32
13. Trauma en ACE’s.................................................................................................................................... 33
13.1 Kenmerken.................................................................................................................................................33
13.2 Prevalentie.................................................................................................................................................35
13.3 Comorbiditeit.............................................................................................................................................35
13.4 Wat zie je in de klas?.................................................................................................................................35
13.4.1 Wat zie je in de klas bij kinderen die ACE’s meemaken?..................................................................35
13.4.2 Wat zie je in de klas bij kinderen met een trauma?..........................................................................35
13.5 Wat kun je doen in de klas?......................................................................................................................36
13.5.1 Bij ACE’s.............................................................................................................................................36
13.5.2 Bij kindermishandeling......................................................................................................................36
13.5.3 Bij trauma...........................................................................................................................................36
13.6 Valkuilen....................................................................................................................................................36
3
, Door: Puck Kouwenhoven
15. Agressie................................................................................................................................................ 37
15.1 Kenmerken.................................................................................................................................................37
15.2 Prevalentie.................................................................................................................................................38
15.3 Wat zie je in de klas?.................................................................................................................................38
15.3.1 Bij reactieve agressie.........................................................................................................................38
15.3.2 Bij proactieve agressie.......................................................................................................................39
15.3.3 Bij relationele agressie.......................................................................................................................39
15.4 Wat kun je doen in de klas?......................................................................................................................39
15.4.1 Preventie van agressie.......................................................................................................................39
15.4.2 Als er toch agressie is.........................................................................................................................40
15.4.3 Na de agressieve uitbarsting.............................................................................................................40
15.4.4 Wat kun je doen bij relationele agressie?.........................................................................................40
4
, Door: Puck Kouwenhoven
3. ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder)
Rosenthal-effect leraren hebben (soms onbewust) verwachtingen van bepaalde
leerlingen. Met deze verwachtingen sturen ze impliciet de prestaties van de leerlingen.
Positief: hoge verwachtingen leiden tot betere prestaties Pygmalion-effect.
Negatief: lage verwachtingen leiden tot slechtere prestaties Golem-effect.
3.1 Kenmerken
ADHD is een neurobiologische ontwikkelingsstoornis die in hoge mate erfelijk is (heet ook
wel rijpingsstoornis). De pijlers zijn: aandacht te kort, hyperactiviteit en impulsiviteit.
Een ADHD-brein ziet er anders uit: sommige gebieden zijn afwijkend qua formaat en in
andere gebieden is de connectiviteit anders.
Kernprobleem een gebrekkige inhibitie (niet kunnen remmen van gedrag).
Bij kinderen met ADHD functioneert het filter (van prikkels) minder goed: alle prikkels
komen binnen. Maar het brein heeft ook moeite om relevante informatie te filteren uit alle
binnenkomende informatie.
Jongeren met ADHD blijken ook minder goed in staat om emoties bij anderen aan de hand
van gezichtsexpressies te herkennen. En ze blijken minder goed in emotieregulatie.
40 tot 50 % behoudt ADHD ook als ze volwassen zijn.
Sterke kanten:
Hele enthousiaste kinderen
Tomeloze energie
Dol op sport en beweging
In bepaalde gevallen heel sterk concentreren (hyperfocus)
Spontaan en open
Gevoel voor humor
Zorgzaam
Ondernemend
In voor iets nieuws
Veel fantasie
Sterk ontwikkeld rechtvaardigheidsgevoel
Problemen en specifieke gedragingen:
Bewegingsdrang zijn beweeglijk en kunnen heel moeilijk op 1 plaats blijven zitten.
Impulsiviteit zijn vaak drukke praters en roepen vaak door de klas, dit komt door
hun gebrekkige inhibitie: ze kunnen hun impulsen niet remmen en door het niet
goed kunnen inschatten van hun eigen functioneren in een sociale situatie.
Lage frustratietolerantie gauw gefrustreerd als iets niet lukt, omdat ze niet
kunnen omgaan met uitstel, alles moet nu meteen.
Aandacht gevolg van gebrekkig werkende executieve functies.
5
, Door: Puck Kouwenhoven
Leerprestaties minder leerstof onthouden door slechtere aandacht en moeite
met automatiseren door minder goed functionerend werkgeheugen.
Emotieregulatie om te besluiten iets te doen of te laten, overleggen mensen met
zichzelf over mogelijke gevolgen (interne spraak), dit is bij mensen met ADHD minder
ontwikkeld en hierdoor kiezen zij eerder voor een verkeerde oplossing
(uitbarstingen).
Zelfbeeld lage eigenwaarde door alle negatieve sociale interacties. Toch
overschatten sommige kinderen hun vaardigheden behoorlijk.
Taak vermijdend gedrag ze hebben een afkeer van taken die langdurige
geestelijke inspanning vereisen.
Risicogedrag jongeren experimenteren graag, maar door de impulsiviteit van
kinderen met ADHD gaat dit gedrag vaak verder dan bij andere kinderen. Ze kunnen
de gevolgen minder goed inschatten. Ze leren heel weinig uit eerder opgedane
ervaringen. 2 oorzaken:
1: zijn vaak op zoek naar sterke prikkels (door een lage activiteit in de prefrontale
cortex).
2: ze worden afgewezen door leeftijdgenoten. Door stoer en gevaarlijk te doen
proberen ze indruk te maken.
Motivatie de innerlijke motivatie is kleiner en dit is geen bewuste keuze. Kinderen
met ADHD hebben een verminderde afgifte van dopamine (dit stofje zorgt ervoor
dat je je lekker voelt en komt vrij bij leuke of interessante gebeurtenissen en
hierdoor wil je de belevenis herhalen of langer laten duren). Er is dus meer en
krachtigere beloning nodig (want de beloningscircuits in hun brein worden minder
geactiveerd).
Tijdsbesef ze onderschatten de tijd die nodig is om een taak te volbrengen en
overschatten de tijd die ze ter beschikking hebben voor de taak. De rijping van de
executieve functies (zoals activering, remfunctie, werkgeheugen,
planningsvaardigheden) 2 tot 5 jaar kan achterlopen op een ‘normale’ ontwikkeling.
Bijkomende problemen:
Onderpresteren
Problemen met de motoriek
Slaapproblemen en gedragsproblemen
Leerproblemen
Taalproblemen (pragmatische kant deel nemen aan gesprek of verhaal vertellen)
3.2 Prevalentie
ADHD komt in Nederland voor bij 3-5 % van de kinderen en jongeren (wereldwijd = 5,3%).
ADHD komt 2 tot 3x vaker voor bij jongens dan bij meisjes. Maar bij meisjes is er vaak sprake
van onder diagnostiek.
3.3 Comorbiditeit
Bij 69% van de mensen met ADHD blijkt sprake te zijn van minstens 1 comorbide stoornis.
“Alleen ADHD” komt dus minder vaak voor dan “ADHD in combinatie met een andere
stoornis”.
ADHD en ODD/CD 40-60% (vooral peuters & kleuters)
6
, Door: Puck Kouwenhoven
ADHD en DCD 50%
ADHD en dyscalculie, dyslexie, dysorthografie, NLD 30-40% (vooral basisschoolleeftijd)
ADHD en ASS 20-50% (vooral peuters & kleuters)
ADHD en angst- en stemmingsstoornissen 25% (meisjes meer dan jongens)
ADHD en ticstoornis/Gilles de la Tourette 10%
ADHD en depressie 4%
ADHD en OCS 8-11%
ADHD met ODD (oppositioneel opstandige stoornis)
Kinderen met ODD hebben vaak moeite met het aanvaarden van gezag. Deze kinderen zijn
dus expres ongehoorzaam (wordt wel door de stoornis veroorzaakt). Daarnaast schatten zij
de omgeving vaak in als vijandig en zijn ze haatdragend en wraakzuchtig. Kinderen met deze
combinatie laten vaker risicovoller gedrag zien en reageren negatiever op saaie taken.
ADHD met ASS (autismespectrumstoornis)
Deze kinderen hebben angst voor veranderingen en zijn daardoor vaak weinig flexibel en
hebben weinig inzicht in sociale interacties. Een kind met zo’n combinatie wil dus graag
grote voorspelbaarheid. Kondig veranderingen van tevoren aan en gebruik concrete taal.
ADHD met DCD (Developmental Coordination Disorder motorische stoornis)
Ongeveer 30-50% van de kinderen met ADHD heeft motorische problemen. Als die
problemen zeer ernstig zijn, spreek je van DCD. Deze kinderen kunnen vaker ongelukjes
veroorzaken of lompe handelingen verrichten.
ADHD met TOS (taalontwikkelingsstoornis)
In de hersenen van kinderen met TOS wordt taal minder goed verwerkt. Het gaat om
begrijpen wat anderen aan je overbrengen (receptieve of ontvangende taal) en je eigen
gedachten en gevoelens goed aan anderen overbrengen (expressieve taal).
Van de kinderen met TOS heeft 20-30% ook ADHD. Kinderen met deze combinatie hebben
veel moeite om een verhaal gestructureerd te vertellen.
ADHD met angststoornissen
Angststoornissen kunnen bij kinderen met ADHD 3x zo vaak voorkomen als bij kinderen
zonder ADHD (wel vaker meisjes dan jongens). De sociale angst (ernstige vorm van sociale
faalangst) is bij kinderen met deze combinatie de meest voorkomende angststoornis.
ADHD met tics
Tics zijn plotselinge, snelle, herhaalde, niet-ritmische motorische bewegingen of geluiden
(langer dan 1 jaar = chronische tics). Tics komen 2x zo vaak voor bij jongens als bij meisjes.
3.4 Meisjes met ADHD
Er is waarschijnlijk een onder diagnose van 30-50%. Meisjes doen veel meer hun best om
ADHD te compenseren en zo te verbergen. Meisjes met ADHD ervaren hun emoties heftiger
dan andere meisjes en hebben vaak een sterk rechtvaardigheidsgevoel.
Meisjes met ADHD blijken nog vaker dan jongens met ADHD afgewezen te worden door
leeftijdgenoten. Dit komt omdat meisjesvriendschappen een groter sociaal inzicht vergen.
7
, Door: Puck Kouwenhoven
3.5 Wat kun je doen in de klas?
Ga om te beginnen uit van de sterke kanten van deze kinderen, sluit aan bij hun goede
eigenschappen. Zo ervaren deze kinderen succes en voelen ze zich gezien en gehoord.
Deze leerlingen verwachten eerder iets negatiefs van de leerkracht (zo gaat het immers
vaak). Het helpt zeer als je erkent dat je weet en snapt dat het lastig voor hen is, maar dat jij
hen zult helpen en dat jullie het samen zeker voor elkaar gaan krijgen.
Blijf positief en stel heldere gedragsverwachtingen (maak ze ook zichtbaar).
Gedragsondersteuning tijdens de dag:
Voor de schooldag begint zorg ervoor dat alles wat er op een schooldag gebeurt
voor gestructureerd is.
Tijdens de lessen houd positief contact met het kind door blikken van
verstandhouding, een knipoog of een opgestoken duim. Zo heeft het kind je
aandacht en weet hij dat hij goed bezig is. Negeer negatief gedrag zoveel mogelijk.
Herinner vaak en vooraf aan de afspraken voor een kind met ADHD is het lastig
in te schatten of een situatie zich leent voor kletsen, overleg of stilte. Hanteer de
gestelde regels consequent en beloon of straf meteen. Leer de klas om het
‘verkeerde’ gedrag te negeren. Kinderen met ADHD luisteren vaak alleen als je eerst
hun naam noemt.
Maak bij vrije situaties vooraf goede afspraken deze kinderen hebben veel
structuur nodig. Een vrije situatie (pauze of gymles) is daarom lastiger voor hen.
Tips:
-Sta loopjes toe dit werkt echt! Maak wel goede afspraken en herhaal deze.
-Hang het dagprogramma zichtbaar op weten wat er komt, schept veiligheid.
-Geef kinderen met ADHD een strategische plek in de klas zorg voor een plek waar
oogcontact met jou goed mogelijk is (gezicht naar het bord). Kijk samen wat een goed idee
is en probeer dit uit.
-Houd looproutes vrij zorg dat kinderen met ADHD zonder veel hinder hun plek kunnen
bereiken. Dat scheelt conflicten.
-Hanteer vaste inlooproutines zorg dat de dag altijd op een vaste manier begint.
Als je kinderen optimaal wil laten presteren, moet je hen motiveren. Dit is bij kinderen met
ADHD lastiger. Wat goed kan werken is gamificatie van het werk: er komt steeds meer
leerstof beschikbaar in de vorm van games.
Instructie:
-Geef extra instructie standaard na de instructie bij je roepen voor herhaling.
-Gebruik het directe instructiemodel zorg eerst dat het kind op ‘ontvangen’ staat.
-Geef altijd maar 1 opdracht tegelijk deze opdracht is eenduidig en niet samengesteld.
-Geef instructie het liefst in de ochtend dan is de concentratie het beste.
+ Gebruik wisbordjes!
8
, Door: Puck Kouwenhoven
3.6 ADHD en leren
3.6.1 Concentratie
Om vast te stellen hoelang een kind zich kan concentreren, kun je beginnen met een
tijdsteekproef. Van daaruit kun je samen kijken waar je naar gaat streven. Spreek samen af
wat haalbaar is (als het kind denkt dat het niet werkt, lukt het ook niet).
Concentratie van kind zonder ADHD = even veel minuten als zijn kalenderleeftijd.
Concentratie van kind met ADHD = haal hier 30% van af.
3.6.2 Vóór de taak
Laat vóór het kind aan de taak begint alles klaarleggen wat ervoor nodig is. Zorg ervoor dat
er op de tafel alleen de benodigde spullen liggen.
3.6.3 De taak
Help het kind om taakgericht gedrag vol te houden. Samen kijken naar wat kan bijdragen
aan zo goed mogelijk taakgericht gedrag is het doel. Geef het kind schema’s en
stappenplannen om hem met zijn taken te helpen.
Een goede methode om kinderen extra te motiveren: laat ze werken aan Persoonlijke
Records (PR’s).
Ideeën om het kind te ondersteunen bij zijn schoolwerk:
-Gebruik verschillende kleurstickers voor elk vak.
-Geef korte (deel)taken. Hierdoor moet het kind automatisch regelmatig bij je komen en zo
heeft hij een loopje.
-Werk met een Time Timer.
-Pas zo nodig werkbladen aan. Zet alleen de kern op het werkblad en laat afleidende
plaatjes weg.
-Beperk schrijfwerk. Minder schrijfwerk of gebruik laptops.
-Pas eventueel de hoeveelheid werk aan. Houd hierbij de leerdoelen in het oog.
-Let op de indeling van oefeningen. Geef zoveel mogelijk afwisselende oefeningen, zodat het
elke keer weer nieuw lijkt.
3.6.4 Na de taak
-Geef snel feedback (hoe vaker het kind werk kan laten zien, hoe meer controle je houdt).
-Oordeel over het werk, niet over het kind (benoem het goede stuk/ het positieve).
-Zorg ervoor dat het kind iets te doen heeft als hij klaar is (het liefst met beweging).
3.6.5 Steun bieden
Rekenen besteed extra aandacht aan automatiseren (hierdoor ontlast je
uiteindelijk het werkgeheugen).
Begrijpend lezen leer kinderen op een vaste manier naar teksten te kijken en
benoem samen de relevante informatie uit de tekst.
Stellend schrijven leer kinderen om teksten te schrijven volgens een vast
stappenplan.
Gym herinner het kind telkens van tevoren aan de geldende afspraken.
9
, Door: Puck Kouwenhoven
Pauze ontneem een kind met ADHD niet zijn pauze! Breng wel structuur aan door
bijvoorbeeld van tevoren af te spreken welk spel het kind gaat doen en met wie.
Huiswerk help kinderen door samen te bedenken wat er nodig is en controleer
hun agenda. Schrijf het huiswerk altijd op dezelfde plek op het bord.
Sociaal en emotioneel leg sociale situaties telkens uit als er ruzies ontstaan.
3.7 Vermijd een negatieve spiraal
Iets willen maar dat niet voor elkaar krijgen zorgt voor emoties bij de leerkracht. Daarbij
komt dat ons brein prikkels moet selecteren om niet overbelast te raken. Helaas selecteert
het brein vaak de prikkels die passen bij het beeld dat we al hebben. Je ziet inderdaad het
kind dat ‘altijd’ praat, wéér praten, je verwacht het, dus het gebeurt ook (in jouw beleving).
Ons brein wil ook betekenis geven aan gebeurtenissen en zoekt daarom meteen verklaring
(hij praat door mij heen omdat hij maling aan mij heeft).
Probeer deze aannames niet te maken om uit die negatieve spiraal te blijven.
10
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller puckkouwenhoven. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $11.13. You're not tied to anything after your purchase.
