Een complete en overzichtelijke samenvatting van hoofdstuk 8 t/m hoofdstuk 11 (deel 2) van 'Een kennismaking met de oude wereld', hier en daar aangevuld met nuttige informatie uit mijn eigen hoorcolleges.
Hoofdstuk 8: de vroege ijzertijd: de ‘donkere eeuwen’
Ca. 1200 v. Chr.: ‘Bronze Age Collapse’: klimaatverandering + volksverhuizingen
politieke & sociale structuren (paleiseconomie) vallen uiteen, weinig grootschalige
handel meer; want steden zijn enorm van elkaar afhankelijk
bevolkingsteruggang in Griekenland
verarming materiële cultuur; weinig schriftelijke bronnen
Ionische volksverhuizing: sommige Grieken bouwden nieuw bestaan op aan westkust
Klein-Azië
! nuancering:
o Voorbeeld: Nichoria (dorp) waar allemaal ongeveer dezelfde hutten staan,
maar één is groter, en heeft een indeling die lijkt op die van een Myceens
paleis; ook is hier opslagruimte gevonden, wat redistributie op kleinere, lokale
schaal suggereert
o Voorbeeld: een heroon gevonden in het huidige Lefkandi: een gebouw uit de
10e eeuw v. Chr. in het midden van een nederzetting met ook dezelfde indeling
& een zuilengalerij (net als in de tempels!); er liggen twee personen begraven.
Rond de 9e eeuw v. Chr. komt hier een grafveld bij; blijkbaar waren de
begraven personen belangrijk in zowel politiek als religieus opzicht
o We hebben ook de Ilias & Odyssee van Homerus die uit deze tijd stammen en
ons iets kunnen vertellen over de maatschappij
! hierin spelen steden een belangrijke rol, maar dit was eigenlijk pas
later
! hierin wordt Trojaanse oorlog beschreven, maar deze vond eigenlijk
eerder plaats
! Homerus’ identiteit & de totstandkoming van de epen staat ter
discussie
Hoofdstuk 9: de archaïsche periode
Begin van ontstaan nieuwe Griekse cultuur, wel met oosterse invloeden (door Perzische
veroveringen, Fenicische handelaren)
9.2: Veranderingen op demografisch & economisch terrein
Rond 8e eeuw herstel van nederzettingen & materiële cultuur; profilering van elite
Oorzaak zou geleidelijke bevolkingsgroei kunnen zijn ontwikkelingen in agrarische
sector + toename handel (niet onder aristocraten!)
De polis
Bestond uit stedelijke kern met publieke ruimtes + het ommeland (chora)
De burgers (politai) streefden naar vrijheid, autonomie (recht om zelf wetten te
maken) en naar autarkie (zelfvoorzienendheid, ook al was dit in praktijk niet
haalbaar)
Poleis waren zelfstandig & vormden geen politieke eenheid, maar wel een culturele
eenheid:
o Veel overeenkomsten in taal
o Gedeelde religie (komt tot uitdrukking in festivals, spelen ter ere van goden)
o Gemeenschappelijke idealen over wat het betekent om ‘Grieks’ te zijn
Staatsvormen
Monarchie: alleenheerschappij door (meestal erfelijke) koning
Tyrannie: alleenheerschappij door iemand die macht naar zich heeft toegetrokken (en
niet per se als legitiem wordt ervaren)
Aristocratie: regering door de ‘besten’: leden van adellijke geslachten
Oligarchie: ‘regering van weinigen’: kleine groep machthebbers, niet per se van adel
Timocratie: bestuurders moeten een bepaald vermogen hebben
Democratie: regering door mannen met burgerrecht d.m.v. volksvergaderingen
, Kolonisatie
Vooral door Grieken & Feniciërs, die grote invloedssferen opbouwden
De nederzettingen waren zelfstandig, en hadden geen politieke binding met de
moederstad
Het waren geen wingewesten
Redenen:
o Vooral handelsbelangen speelden een rol; toenemende handel nijverheid in
steden bevorderd
o Geleidelijke bevolkingsgroei (dus niet een explosie!)
o Onderlinge rivaliteit tussen families in steden
! De term ‘kolonisatie’ dekt de lading niet; deze term is tijdens 19 e eeuw in gebruik
geraakt, toen men in een koloniale wereld leefde en dus met een koloniale bril naar de
wereld keek
! meeste stadsbewoners waren nog altijd boeren met een stuk land buiten de stad
9.3: veranderingen op sociaal terrein
Ontstaan groep nieuwe rijken: door handel of door lucratieve gewassen
Kleine boeren kregen het moeilijk: konden niet overgaan op andere gewassen (die het
eerste jaar geen vrucht dragen) moesten bijlenen, maar oogsten werden niet groter
meer bijlenen & vorige lening terugbetalen schuldgebondenheid
9.4: veranderingen op militair terrein
In donkere eeuwen konden maar weinig mensen wapenrusting betalen; veranderde
met opkomst nieuwe rijken, konden nu ook wapenrusting kopen
o Men trok op in een gesloten falanxformatie waarbij ze de persoon naast zich
beschermden
o Zwaarbepantserde soldaten (hoplieten); moesten wapens wel zelf betalen;
werden al snel bepalend in oorlogvoering
o Vereiste goede training, samenwerking, vertrouwen, solidariteit
9.5: veranderingen op cultureel terrein
Alfabet
Rond 9e/10e eeuw nemen Grieken Fenicische alfabet over (waarschijnlijk voor
handelsdoeleinden) & vernieuwden het
Literatuur
Teksten voornamelijk in poëzievorm; waren bedoeld om uitgevoerd te worden, niet
om zelf te lezen
Homerus: schreef waarschijnlijk de epen de Ilias & de Odyssee, die vroegarchaïsche
tijd beschrijven; verplichte stof in onderwijs; sterke invloed op Griekse denken &
geloven
Hesiodus: schreef epos Werken en Dagen, geeft kijk op het landleven; vertelt ook over
eigen levensomstandigheden
Lyriek: persoonlijke gedichten over eigen gemoedstoestand
Beeldende kunst
Schilderkunst komt alleen op vazen voor: afbeeldingen uit mythologie & dagelijks
leven in zwart- en roodfigurige stijl
In beeldhouwkunst veel Egyptische invloeden
Bouwkunst
Tempels als woning van de goden; zuilen in Dorische, Ionische & Korinthische stijl
Stijlen verspreidden zich over Griekse wereld
Godsdienst
Overeenkomsten met Nabije Oosten:
o Polytheïsme
o Antropomorf
o Geen officieel dogma
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller socialhermitcrab. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.33. You're not tied to anything after your purchase.
