100% satisfaction guarantee Immediately available after payment Both online and in PDF No strings attached
Previously searched by you
VOLLEDIGE samenvatting Klassieke Mythologie (Nadia Sels) (reader samen met ppt's en grondige notities vanuit de les) —> 17/20 gehaald :)$7.50
Add to cart
Met deze samenvatting was ik vanaf de eerste keer geslaagd :) ZEER GOEDE EN UITGEBREIDE SAMENVATTING van het vak ‘Klassieke Mythologie’ door Nadia Sels a.d.h.v. de reader en notities vanuit de les bij de reader, ook de ppt’s zijn verwerkt in deze samenvatting.
Samenvatting klassieke
mythologie
Grote lijnen van een lijst mythes van buiten kennen, deze lees je best in Ovidius’
Metamorphosen, vertaald door Marietje d’Hane-Scheltema (Atheneum-Polak en
Van Gennep) OF De Griekse mythen / naverteld door Ilja Leonard Pfeijffer
(Prometheus)
Examen:
- Gesloten vragen
- Open vragen: kunnen hervertellen! belangrijk om dus de samenhang in de
leerstof te zien en die ook weer te geven in je examenantwoorden wordt
verbeterd met een verbetersleutel, maar hier staan niet alle punten op! De
samenhang en structuur tellen ook voor punten, verbanden tussen
concepten en mythes goed kunnen beargumenteren
Inhoudsopgave
1 Inleiding...................................................................................................................................................... 4
1.1 Het doel van mythes bestuderen....................................................................................................................4
1.2 De definitie van ‘mythe’..................................................................................................................................6
1.3 Het ontstaan van ‘mythe’ als begrip..............................................................................................................7
1.4 De studie van mythologie...............................................................................................................................8
1.5 De concrete context waarin de antieke mythe werd verteld.........................................................................9
2 Theogonie................................................................................................................................................. 12
2.1 ‘Naar hun beeld’...........................................................................................................................................12
2.1.1 De dichterlijke oorsprong van de goden...............................................................................................12
2.1.2 Theogonie: chaos en de primordiale wezens........................................................................................12
2.1.3 Theogonie: de machtsgreep van Kronos, de titanen............................................................................14
2.1.4 Comparatieve mythologie: 2 wereldwijd verspreide creatiemythes....................................................14
2.1.5 De geboorte van Aphrodite...................................................................................................................15
2.1.6 Van Kronos naar Zeus en de Olympiërs................................................................................................16
2.1.7 Chaos versus kosmos, de rol van de muzen..........................................................................................17
2.1.8 De schikgodinnen..................................................................................................................................20
2.1.9 De Olympische goden............................................................................................................................20
2.2 ‘Geloofden ze dat nu echt?’.........................................................................................................................22
2.2.1 Archaïsch...............................................................................................................................................22
2.2.1.1 De muzen: het mythisch ‘waarheidsregister’................................................................................22
2.2.2 Antiek.....................................................................................................................................................24
2.2.2.1 Antropomorfisme (1): de eerste mythenkritiek............................................................................24
2.2.2.2 Een reddingspoging: allegorie en rationalisering..........................................................................25
2.2.3 19e-eeuws.............................................................................................................................................26
2.2.3.1 Het Tylorisme: mythe als pre-wetenschap?..................................................................................26
2.2.4 Hedendaags...........................................................................................................................................27
2.2.4.1 Antropomorfisme (2): een moderne verklaring............................................................................27
2.2.4.2 Hans Blumenberg: een existentiële functie...................................................................................28
2.2.4.3 Paul Veyne: ‘waar noch vals’..........................................................................................................29
1
,3 Prometheus / Pandora.............................................................................................................................. 31
3.1 Het structuralisme: Structuralistische ‘mythanalyse’...................................................................................31
3.2 Wie is Prometheus?......................................................................................................................................33
3.3 Hesiodos als bron..........................................................................................................................................34
3.3.1 Theogonie..............................................................................................................................................34
3.3.2 Werken en dagen..................................................................................................................................35
3.4 De paradoxen van Prometheus en Pandora: een analyse van Jean-Pierre Vernant....................................36
3.4.1 STAP 1....................................................................................................................................................36
3.4.2 STAP 2....................................................................................................................................................37
3.4.3 STAP 3....................................................................................................................................................38
3.4.4 De rol van de hoop................................................................................................................................40
3.5 Nawerking: Prometheus als Symbool...........................................................................................................41
3.5.1 Als (overmoedige) wetenschapper.......................................................................................................41
3.5.2 Als rebel en kunstenaar.........................................................................................................................42
4 Hermes als ‘trickster’................................................................................................................................. 43
4.1 Herhaling vorige les: Wat nemen we vandaag nog mee van dat structuralisme?......................................43
4.2 Structuur en wat eraan ontsnapt: Purity and Danger, Mary Douglas (1966)..............................................43
4.2.1 Voorbeelden..........................................................................................................................................44
4.3 De trickster: een grensganger......................................................................................................................45
4.3.1 Definities van een trickster....................................................................................................................45
4.3.2 De trickster: een universeel personage.................................................................................................46
4.4 Hermes als trickster......................................................................................................................................46
4.4.1 Wie is Hermes?......................................................................................................................................46
4.4.2 God van grens en kruispunt..................................................................................................................47
4.5 De Homerische Hymne voor Hermes: analyse en comparatieve mythologie..............................................49
4.5.1 De homerische Hymne voor Hermes (ca. 520 v.Chr.)...........................................................................49
4.5.2 Van schildpad naar citer........................................................................................................................50
4.5.3 God van het dubbelzinnige teken, de onzuivere wereld......................................................................51
4.5.4 Van vleesfestijn naar offer.....................................................................................................................53
4.5.4.1 Van sterfelijk naar onsterfelijk.......................................................................................................53
4.5.4.2 Van onsterfelijk naar sterfelijk.......................................................................................................54
4.5.5 Hermes als orakelgod: het onzekere bijenorakel..................................................................................54
4.5.6 “Change the rap”: verander het lied, verander de wereld...................................................................55
5 Vruchtbaarheidsmythes en -riten.............................................................................................................. 57
DEEL 1: Vruchtbaarheidsmythes.........................................................................................................................58
5.1 Demeter en Persephone...............................................................................................................................58
5.1.1 De mythe: de roof van Persephone......................................................................................................58
5.1.1.1 In het beginne….............................................................................................................................59
5.1.1.2 Katabasis........................................................................................................................................59
5.1.1.3 Zwerftocht van Demeter................................................................................................................59
5.1.1.4 Compromis.....................................................................................................................................60
5.1.2 De riten..................................................................................................................................................61
5.1.2.1 De Eleusinische mysterieën...........................................................................................................61
5.1.2.2 Thesmoforia...................................................................................................................................62
5.1.3 Betekenis mythe/rite? Hoe moeten we ze lezen/interpreteren?..........................................................62
5.2 Adonis en Aphrodite: dying and rising gods.................................................................................................64
5.2.1 De mythe van Adonis en Aphrodite......................................................................................................65
5.2.2 De rite van het Adonisfeest, Adonia......................................................................................................66
2
, DEEL 2: Theorie en interpretatie.........................................................................................................................69
5.3 Myth & Ritual................................................................................................................................................70
5.3.1 Frazer en The golden bough (1890).......................................................................................................70
5.3.1.1 Een enigmatische passage in de Aeneïs.........................................................................................70
5.3.1.1.1 Hoe kunnen we het idee van de katabasis interpreteren?....................................................71
5.3.1.1.2 Hoe kunnen we de katabasis van Aeneas interpreteren?......................................................72
5.3.1.1.3 Wat is de betekenis van het ritueel van de gouden tak?.......................................................72
5.3.1.2 Conclusie........................................................................................................................................74
5.3.1.3 Extra: de Mid-winterfeesten in The Golden Bough.......................................................................74
5.3.2 Frazer’s invloed: de Myth & Ritual School............................................................................................74
5.3.2.1 Jane Ellen Harrison (1850-1929)....................................................................................................74
5.3.2.1.1 Waarom is Dionysos een dying and rising god en wat is er zo belangrijk aan hem?.............75
5.3.2.2 Walter Burkert (1931-2015)...........................................................................................................76
5.4 Nawerking: het mythische thema van de (on)vruchtbaarheid in de moderniteit........................................77
5.4.1 T.S. Eliot, The Waste Land (1922)..........................................................................................................79
5.4.1.1 The Waste Land – tekstanalyse......................................................................................................79
5.4.1.2 The Hollow Men (1925) – tekstanalyse.........................................................................................81
5.4.2 Francis Ford Coppola, Apocalypse Now (1979).....................................................................................83
6 Oedipus en de psychoanalyse: tussen voorbestemming en vrijheid............................................................85
6.1 Oedipus, voorafgaand aan Sophocles..........................................................................................................86
6.2 Oedipus Tyrannus (ca. 429 v. Chr.), een 5e-eeuwse tragedie van Sophocles...............................................87
6.2.1 De ironische omkering...........................................................................................................................88
6.2.2 Zien versus blindheid.............................................................................................................................88
6.2.3 Goddelijke macht versus menselijke onmacht.....................................................................................89
6.3 Mythische achtergrond.................................................................................................................................90
6.3.1 Verhalen rond het Thebaanse koningshuis...........................................................................................90
6.3.2 Blindheid in de mythe............................................................................................................................91
6.4 Historische achtergrond: menselijke en goddelijke kennis in de 5 e eeuw v.Chr...........................................92
6.4.1 De menselijke kennis in Oedipus Tyrannus...........................................................................................93
6.4.2 Oedipus tussen zelfbeschikking en noodlot..........................................................................................94
6.4.3 De sfinx en haar raadsel........................................................................................................................95
6.4.4 Oedipus als prototype van de Westerse denker...................................................................................96
6.5 Freud: de uitvinding van de psychoanalyse..................................................................................................98
6.5.1 Kern van de Freudiaanse psychoanalyse...............................................................................................99
6.6 Freud over mythologie..................................................................................................................................99
6.6.1 De mythe als projectie van psychische processen..............................................................................100
6.6.2 De mythe als collectieve wensdroom.................................................................................................100
6.7 Freud en Oedipus........................................................................................................................................100
6.7.1 Freud over Oedipus Tyranus................................................................................................................100
6.7.2 Freud’s identificatie met Oedipus.......................................................................................................101
6.8 Erfenis van Freud........................................................................................................................................102
6.8.1 Carl Gustav Jung..................................................................................................................................102
6.8.2 Post-freudianisme: de Lacaniaanse ‘extimiteit’..................................................................................103
6.9 Conclusie.....................................................................................................................................................104
7 Helena en Penelope................................................................................................................................ 105
DEEL 1: Helena: over de macht van het beeld..................................................................................................106
7.1 De mythe van Helena..................................................................................................................................106
7.1.1 Afkomst & context...............................................................................................................................106
7.1.1.1 Geboorte van Helena...................................................................................................................106
3
, 7.1.1.2 Leda and the swan, W. B. Yeats...................................................................................................107
7.1.1.3 De Tyndareische eed....................................................................................................................108
7.1.1.4 Clytaemnestra en Agamemnon...................................................................................................108
7.1.2 De twistappel en het parisoordeel......................................................................................................108
7.1.2.1 Gender-kritische receptie............................................................................................................109
7.2 De ontvoering door Paris: vrijwillig of niet?...............................................................................................109
7.3 In Troje: Helena in de Ilias..........................................................................................................................110
7.4 Helena na de val van Troje.........................................................................................................................112
7.5 Helena als eidolon......................................................................................................................................112
7.5.1 Verwerking van Helena als ongrijpbaar fantoom................................................................................114
7.6 Helena als gender-vraagstuk: wat is een vrouw?......................................................................................114
7.6.1 De constructie van moderne vrouwbeelden in beeld gebracht.........................................................115
7.6.2 Roland Barthes, Mythologies (1957)...................................................................................................116
7.6.3 Minidocumentaire, What is there to love if not the enigma? (Mad Men)..........................................116
DEEL 2: Penelope en de metafoor van het weven............................................................................................118
7.7 Het verhaal van Penelope in de Odyssee....................................................................................................118
7.7.1 Penelope als tegenpool van Helena en Clytaemnestra.......................................................................119
7.8 De metafoor van het weven.......................................................................................................................120
7.8.1 Spinnende godinnen............................................................................................................................120
7.8.1.1 Andere culturen...........................................................................................................................121
7.8.1.2 Metafoor en mythe......................................................................................................................121
7.8.2 Penelope’s weefsel: Symboliek...........................................................................................................122
7.8.3 Het weven van een eigen verhaal.......................................................................................................123
7.9 Conclusie van de les/cursus........................................................................................................................123
1 Inleiding
1.1 Het doel van mythes bestuderen
Mythes als hoeksteen van ons cultureel referentiekader
- “De kunsten veronderstellen een zekere hoeveelheid aan mythologische
kennis. Als je die kennis niet hebt kan je onmogelijk Westerse kunst
appreciëren of zelfs begrijpen.” (Kitchell) geldt voor zowel populaire als
hoge cultuur (zie voorbeelden ppt)
Mythologie als schatkamer van denkbeelden
- Mythologische verhalen dienen vaak als denkmodellen om het bestaan
vorm te geven, om uitdrukking te geven aan existentiële
ervaringen.
o Het gebruik van mythes als een grote metafoor.
o Verhalen staan ons toe om te leren over onszelf zonder ze
effectief te moeten meemaken, gaat dus over veel meer dan
kennis alleen, het zijn matrices van ervaringen de Odyssee is
hier het perfecte voorbeeld van
o Klassieke, zoals de Griekse, mythes zijn een weerspiegeling van
het genadeloze leven op aarde: de wereld zit vol met krachten
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller matilde_willemyns. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.50. You're not tied to anything after your purchase.
