Summary
Samenvatting hoofdstuk 2 taal en spelling (leerstoornissen)
- Course
- Institution
Hoofdstuk 2 taal en spelling van leerstoornissen. Alle bronnen die je moest kennen zijn samengevat
[Show more]
Seller
Follow
etleileen
Reviews received
Content preview
Hoofdstuk 2 Taal en spellingArtikel Ons
spelsysteem
Het Nederlands kent een alfabetisch spelsysteem. Dat wil zeggen dat elk foneem
door een apart grafeem wordt weergegeven. Dit noemen we ook wel fonologisch
principe. De hoofdregels van onze spelling zijn vastgelegd in de Woordenlijst
Nederlandse Taal, het groene boekje.
Het fonologische principe
Het fonologische principe is het basisprincipe van het Nederlands en als we
kinderen leren spellen moeten ze dus eerst het fonologisch principe onder de
knie krijgen. Het fonologische principe wil zeggen dat elk foneem door een apart
grafeem wordt weergegeven. Dit wordt ook wel het beginsel van de standaard
uitspraak genoemd. Omgekeerd houdt het fonologisch principe ook in dat elk
grafeem maar voor één en hetzelfde foneem mag staan. De lange klank /aa/ zou
in het Nederlands altijd door twee letters weergegeven moeten worden. Woorden
die alleen volgens het fonologisch principe worden gespeld, noemen we wel
klankzuiver.
Het morfologisch principe
Het morfologisch principe of het beginsel van de vormovereenkomst: is als we bij
de spelling van een woord niet uitgaan van de klank, maar van de vorm van
woorden. Woorden zijn vaak opgebouwd uit kleinere elementen die elk een eigen
betekenis hebben. Zulke betekenisdragende elementen noemen we morfemen.
Het woord onwijs bestaat uit twee morfemen, on en wijs, waarbij wijs de
betekenis heeft van verstandig en on een ontkenning aangeeft.
Vrije morfemen zijn morfemen die als woord voorkomen.
Gebonden morfemen zijn morfemen die niet als woord voorkomen maar aan een
bestaand woord moeten worden toegevoegd. Je hebt voorvoegsels: dat zijn
gebonden morfemen die voor een woord geplaatst worden (on-, be- en ver-) en
achtervoegsels als ze achtervoegsels als ze achter een woord geplaatst worden (-
ig en –heid).
Hoe speelt de vorm van woorden nu een rol in onze spelling, dat gebeurt op twee
manieren. Het morfologisch principe is op te splitsen in twee regels:
- De regel van de gelijkvormigheid
De regel houdt in dat we een woord of voor- of achtervoegsel steeds op
dezelfde manier schrijven. We schrijven web omdat we in het meervoud
webben een duidelijke b-klank horen. In onttrekken horen we maar één –t,
maar we schrijven er twee, omdat het voorvoegsel ont- in onteigenen ook met
een –t wordt geschreven. In werkzaam horen we een /s/ maar het
achtervoegsel –zaam schrijven we toch met een –z omdat in de meeste
gevallen wel een /z/ wordt uitgesproken. (gehoorzaam, spraakzaam). Bij de
regel van de gelijkvormigheid ga je dus altijd na hoe een bepaald morfeem in
andere woorden klinkt. Je moet een vergelijking maken, waarbij je nagaat hoe
hetzelfde morfeem in langere woorden geschreven wordt. De regel wordt niet
consequent toegepast, want dan zou huis met een –z geschreven moeten
worden en lief met een –v. Maar dit gebeurt niet omdat in het Nederlands de –v
en de –z nooit aan het eind van een lettergreep gebruikt worden.
- De regel van de overeenkomst
Deze regel houdt in dat ook de opbouw van een woord in de spelling duidelijk
1
, wordt. Als woorden op dezelfde manier zijn gevormd, worden ze ook op
dezelfde manier geschreven. Het woord grootte klinkt net zo als grote, maar
we schrijven het met twee t’s om aan te geven dat dit woord op dezelfde
manier is opgebouwd als lengte. Hij vindt schrijven we met een –t aan het
eind, omdat dat in hij werkt ook het geval is en we schrijven stationsstraat met
dubbel s vanwege stationsgebouw. Ook deze regel wordt niet consequent
toegepast. Kijk maar naar loop + T dan zouden we hij schiett moeten
schrijven, hier wordt de regel van de overeenkomst doorkruist door een andere
regel: binnen een lettergreep wordt een medeklinker niet verdubbeld.
De beide regels lijken veel op elkaar. In beide gevallen kom je tot de juiste
spelling door woorden met elkaar te vergelijken. Bij de regel van de
gelijkvormigheid blijft de vergelijking beperkt tot één en hetzelfde morfeem: je
gaat na hoe dat morfeem in langere woorden geschreven wordt. Bij de regel van
de overeenkomst moeten we een woord vergelijken met een heel ander woord
met ook een andere betekenis. Kinderen hebben bij het leren van spelling vaak
veel moeite met deze twee regels. Vaak zijn ze op hun gehoor af gegaan en nu
moeten ze regels toepassen.
Het syllabisch principe
Het syllabisch principe heeft betrekking op de spelling van syllaben in een woord.
Een syllabe is een klankgroep, gedeelte van een woord. Een morfeem heeft altijd
een betekenis, klankstukken of syllaben niet, of ze moeten toevallig samenvallen
met een morfeem. De klanken die bij een gesegmenteerde uitspraak van
woorden als één groep worden uitgesproken, noemen we klankstukken of
syllaben. We zeggen bijvoorbeeld /loo/ + /pun/ en niet /loop/ + /un/. Een syllabe
is dus ook wat anders dan een lettergreep. Een lettergreep is een visuele
verdeling van een woord. Het woord bakker verdelen we op de volgende manier
in lettergrepen: bak-ker. Als we het in klankstukken verdelen, krijgen we /ba/ +
/kur/.
Binnen het syllabisch principe heb je twee regels:
- Verdubbeling
Als een klankstuk eindigt op een korte klank /a/, /e/, /o/ of /u/, dan wordt de
medeklinker die daarop volgt verdubbeld. In koffer eindigt het klankstuk
/ko/ op een korte klank en wordt volgens de regel van de verdubbeling de f
die erop volgt als een dubbele medeklinker geschreven.
- Verenkeling
Normaal wordt in het Nederlands een lange klank door twee letters
weergegeven: aa, ee, oo en uu. Als een klankstuk eindigt op een lange
klank, dan schrijven we maar één letter. In ramen eindigt het klankstuk
op /raa/ op een lange klank en volgens de regel van de verenkeling
schrijven we maar één keer de letter a.
Ook hier gelden uitzonderingen denk aan mee en zee, om verwarring te
voorkomen met me en ze wordt de /ee/ aan het eind van een woord wel met
dubbel teken gespeld.
Het etymologisch principe
Het etymologisch principe houdt in dat de herkomst bepalend is voor de
schrijfwijze van een woord of spraakklank. Leen woorden vallen ook onder het
etymologisch principe. We schrijven radio voor /raadiejoo/ en interview voor
/intervjoe/. In deze gevallen is de spelling uit de taal van herkomst overgenomen.
Kinderen kunnen ook hier moeite mee hebben. Sommige dialecten zijn een
2
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller etleileen. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.23. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
67096 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now