Summary
Samenvatting reader juristen in de rechtsstaat UvA 2022/2023
- Course
- Institution
Beknopte samenvatting van de reader juristen in de rechtsstaat
[Show more]
Seller
Follow
shannahoekstra
Reviews received
Content preview
Week 1Evenwicht in de rechtsstaat
1 Inleiding
Bij de kwaliteit van de rechtsstaat hoort een zorgvuldige wisselwerking tussen de instituties.
Respect voor het rechtsstatelijk stelsel als geheel en voor ieders functie is daarin cruciaal.
Ook de overheid is gebonden aan het recht en aan iedereen moet bescherming worden
geboden tegen aantasting van zijn fundamentele rechten.
2 De rechtsstaat
De Nederlandse staat beoogt een rechtsstaat te zijn: een staat die gebonden is aan het
recht. De inhoud verschilt naar tijd en traditie. Elementen die tot de vaste kern van de
rechtsstaat kunnen worden gerekend:
1. Legaliteitsbeginsel > overheidshandelen vereist wettelijke grondslag
2. Grondrechten > waarborgen van fundamentele rechten en vrijheden van burgers
3. Machtenscheiding en machtenspreiding > trias politica en onderlinge
afhankelijkheid/wederzijdse controle (checks and balances)
4. Onafhankelijke rechtspraak > beoordeling van geschillen en toetsen overheidshandelen
3 De balans tussen de actoren binnen de rechtsstaat
Er is geen vanzelfsprekend primaat van een van de staatsmachten. De rechter heeft niet het
laatste woord; na een uitspraak wordt de wisselwerking hervat en kan de wetgever
bijvoorbeeld de wet wijzigen. Dit geldt niet voor hoger recht (Europees/internationaal
recht).
4 Het legaliteitsbeginsel: binding aan het recht
5 Grondrechten en de rechter
6 Onafhankelijke rechtspraak in de Europese Unie
7 De ruimte van de rechter
8 Moet het beter?
De spelregels in de omgang tussen de verschillende actoren in de democratische rechtsstaat
liggen niet permanent vast en ontwikkelen zich in de tijd. Er moet altijd sprake zijn van
terughoudendheid ten opzichte van elkaar waar dit gepast is, een kritische reflectie waar dit
nodig is en een voortdurend gezamenlijk respect voor de verschillende functies binnen het
geheel.
,Drie bijdragen aan de dialoog
1 Evenwicht vereist tegenwicht
Niet alleen machtenscheiding maar ook machtsevenwicht. De drie staatsmachten hebben
slechts een tijdelijk laatste woord binnen het eigen domein, maar rechters kunnen wel
waarschuwingsboodschappen afgeven aan bestuur en wetgever in de vorm van bijvoorbeeld
interpretaties.
Steeds meer politieke partijen populistisch > schieten op de rechter en acties zijn erop
gericht om mensen in hetzelfde kamp te krijgen. Wat gij niet wilt dat u morgen geschiedt,
doe dat dan vandaag de ander niet > evenwicht is noodzakelijk voor de democratische
rechtsstaat.
2 De ontdekking van het staatsrecht
Rechters voeren onvoldoende debat met elkaar en met de samenleving. De Raad van State
vraagt aandacht voor constitutioneel bewustzijn door rechtsstaatgesprekken te faciliteren,
met als doel om tussen betrokkenen in de verschillende instituties beter onderling begrip en
onderlinge reflectie te ontwikkelen op de verschillende verantwoordelijkheden en
opdrachten binnen het rechtsstatelijk stelsel.
3 Dienstbaar zijn aan onze democratische rechtsstaat
Niet alleen kritiek op de rechter, maar ook een hernieuwd oog voor het ambacht van de
wetgever. De Grondwet moet worden ingezet als hoeder van de vrijheden. Er is
onvoldoende oog voor de beleidsresultaten van de overheid.
Voor het evenwicht in de rechtsstaat is macht en tegenmacht van het grootste belang, een
gezonde spanning hoort erbij. Maar met als fundament dat we vanuit verschillende
verantwoordelijkheden de gerechtigheid dienen; ja, dienstbaar zijn aan onze democratische
rechtsstaat.
4 Nabeschouwing
Drie belangrijke stellingen:
1. Regering en parlement verzaken de wetgevende taak door te vluchten in kaderwetten,
vergaande delegatie en open normen en hebben onvoldoende oog voor de uitvoering
- Complexiteit van wet- en regelgeving > onredelijke of onwerkbare uitkomsten voor
burgers > burgers verliezen vertrouwen
2. Door het opheffen van het grondwettelijke toetsingsverbod wint onze eigen Grondwet
aan zeggingskracht en wordt de legitimiteit van de rechterlijke uitspraak vergroot
- Toetsing aan de Grondwet leidt tot nationale herkenbaarheid van het recht, gezag
en daarmee eerder tot acceptatie bij de burger
3. De rechter mag de politiek en overheid niet de wet voorschrijven
- De rechter moet beslissen, maar mag niet in plaats van de wetgever treden
, Observeren in de rechtszaal
Kijk ook naar tegenvoorbeelden.
Wat valt op? Wat had je wel en niet verwacht? Welke emoties had je zelf?
Voorzichtig met emoties: onderbouwen
Beschrijven hoe je te werk bent gegaan: vooraf observatieschema gemaakt etc.
Geen conclusie trekken over de hele rechtspraak op basis van die ene zitting
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller shannahoekstra. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.52. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
78252 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now