Modern And Contemporary Visual Art And Photography After 1800 (5791V45)
Institution
Universiteit Leiden (UL)
Book
Gardner\'s Art Through the Ages
Samenvatting van de complete literatuur voor het eerste deeltentamen Moderne en Hedendaagse Kunst en Fotografie. Uitgebreid en in goed Nederlands. Onderdeel van de bachelor Kunstgeschiedenis aan Universiteit Leiden.
De samenvatting is gebaseerd op het volgende boek: Fred S. Kleiner, Gardner’s...
Robert Rosenblum
Modern Painting and the Northern Romantic Tradition
Friedrich to Rothko
Rosenblum denkt dat er een andere manier is om naar de geschiedenis van moderne kunst te
kijken dan de conventionele, waarbij er bijna exclusief gefocust wordt op Parijs. Hij wil in
plaats daarvan focussen op de lange traditie van Noord-Europese romantische kunstenaars,
wat hij de Northern Romantic tradition noemt. Daarnaast wil hij ook de nadruk leggen op de
impact van bepaalde problemen van moderne cultuurgeschiedenis, in het bijzonder de
religieuze dilemma’s van de Romantiek.
Rosenblum erkent zelf dat een zwakte van zijn benadering het feit is dat hij Franse
en niet-Franse kunst te sterk tegenover elkaar zet: alsof Franse kunst alleen maar l’art
pour l’art is en alle Noord-Europese kunstenaars zich bezighouden met het
tegenovergestelde daarvan: maatschappelijk betrokken kunst.
Part 1: Northern Romanticism and the resurrection of God
Rosenblum stelt dat het werk dat aan het begin staat van de ‘Noordelijke moderne kunstroute’
Monk by the Sea (1810) van Caspar David Friedrich is, een werk dat het publiek verbijsterde
door de ogenschijnlijke leegheid. Om dezelfde reden verbaasde Green on Blue (1956) van
Mark Rothko het publiek meer dan honderd jaar later. Rosenblum ziet dit als het eindpunt van
de ‘Noordelijke moderne kunstroute’. Over beide werken lijkt een sombere leegheid te
hangen.
Is hier sprake van pseudomorfose? Dit houdt in dat de formele overeenkomsten tussen twee
kunstwerken die in verschillende historische perioden verschenen zijn, onterecht de suggestie
wekken dat de betekenis van beide werken ook hetzelfde is.
Of is er daadwerkelijk sprake van een connectie tussen Friedrich en Rothko. Lagen hetzelfde
gevoel en intentie ten grondslag aan beide werken en is er sprake van een traditie in de
moderne schilderkunst?
Monk by the Sea komt volgens Rosenblum niet overeen met de Northern Baroque tradition
van zeeschilderijen, de traditie waarvan je zou verwachten dat het werk er binnen te plaatsen
valt, omdat deze traditie het meest toegankelijk was voor Friedrich en het best bij hem past.
Het werk heeft een vreemde, melancholische noot die niet binnen die traditie past. Daarnaast
,ontbreken de conventionele elementen die je op zeeschilderijen uit de Northern Baroque
tradition terugvindt, zoals boten. De leegte is onconventioneel.
Valt het werk dan beter te plaatsen binnen een Romantische traditie, en te vergelijken met een
werk als Richard Wilsons Solitude. Dit schilderij doet meer gekunsteld (er zijn bijvoorbeeld
hangwilgen toegevoegd om het melancholische gevoel te vergroten) en onpersoonlijk aan dan
Monk by the Sea, wat je juist van alles laat voelen door de leegte en eenvoud. Solitude is geen
religieus schilderij, ondanks dat het religieuze motieven heeft. Monk by the Sea wekt
daarentegen wel een religieus gevoel op, het gevoel van plotselinge overweldiging door het
universum. Het werk is echter geen conventioneel religieus schilderij volgens pre-moderne
(dus pre-Romantische) standaarden. Het maakt geen gebruik van traditionele christelijke
symboliek.
Friedrich wilde de ervaring van het goddelijke weer tot leven brengen, niet door christelijke
iconografie te gebruiken, maar in een seculiere wereld. Veel van zijn achttiende-eeuwse
tijdgenoten ervoeren hetzelfde: de herhaaldelijke kritiek op het traditionele christendom
leidde tot pogingen om het christendom een andere invulling te geven. Men wilde de
spirituele kern van de religie behouden, maar zonder de fromfraai van rituelen en christelijke
iconografie, en in plaats daarvan focussen op het persoonlijke contact met God en het
goddelijke zoeken buiten de muren van de kerk. Hetzelfde gevoel lijken we terug te vinden in
Monk by the Sea.
Traditionele chirstelijke beeldthema’s als de kruisiging, de wederopstanding en de
hemelvaart worden meer gebruikt, omdat hun levensvatbaarheid door de
Verlichtingskritiek sterk verminderd is.
Maar we zien ook een andere vertaling van het heilige in het seculiere, bijvoorbeeld in
Frankrijk. De Franse Revolutie en het Napoleontische keizerrijk presenteerden een nieuwe
politieke realiteit, met als gevolg dat ook religie aangepast moest worden aan de nieuwe
werkelijkheid. De helden van de Franse revolutie werden afgebeeld als pseudo-christelijke
martelaars, en Napoleon als een pseudo-christelijke godheid. Hier zien we dat traditionele
christelijke visuele thema’s gebruikt worden in seculiere, politieke kunstwerken en in verband
gebracht worden met moderne halfgoden (nieuwe martelaars, nieuwe helden, nieuwe
staatshoofden). Dit thema keert herhaaldelijk terug in Westerse Romantische kunst, zowel
binnen het katholicisme als protestantisme.
In het protestantse Noorden zien we daarnaast nog een ander soort vertaling van het heilige in
het seculiere, waarbij de krachten van het goddelijke niet meer enkel gebonden zijn aan
lichamen, maar nu ook aan landschappen. Vooral wilde natuur was hierbij favoriet. Men
zocht naar overweldigende en angstaanjagende ervaringen in de natuur.
Trends in de Noordelijke Romantiek:
- Focus op de spirituele kern van het christendom, zonder de fromfraai van rituelen en
christelijke beeldcultuur. Traditionele christelijke beeldthema’s als de kruisiging, de
wederopstanding en de hemelvaart worden niet meer gebruikt. In plaats daarvan ligt
de focus op het persoonlijke contact met god en het zoeken van het goddelijke in de
seculiere wereld.
, Hieraan gerelateerd is de traditie in het protestantse noorden waarbij de krachten
van het goddelijke gezocht worden in woeste, overweldigende, angstaanjagende
natuur.
- Traditionele christelijke visuele thema’s worden gebruikt in seculiere, politieke
kunstwerken en in verband gebracht met moderne halfgoden: nieuwe martelaars,
helden en staatshoofden.
Onderliggende vraag: duiden de formele overeenkomsten tussen werk van Friedrich en
Rothko op het feit dat eenzelfde gevoel en intentie ten grondslag lagen aan deze werken, en
dus op een traditie, of is hier sprake van pseudomorfose?
Roept de leegte in Monk by the Sea eenzelfde religieus gevoel op als in Green on
Blue?
, Gardner
Rococo en neoclassicisme: de achttiende eeuw in Europa en Amerika
Rococo
Maatschappelijke context:
- Overlijden van de Zonnekoning Lodewijk XIV, met als gevolg de toename van
aristocratische macht.
Rococo: bij deze stroming ligt de focus op de luchtige, lichthartige elegantie die de
welgestelden gaven aan hun overdadige huizen. Kleuren zijn delicaat, spiegels zijn verguld,
meubels zijn elegant. Het is decadent en verveeld.
Deze meer intieme stijl, gebaseerd op Parijse herenhuizen van de aristocratie, is veel
intiemer dan de overdadige barokstijl die verbonden is met de paleiscultuur van Versailles en
Lodewijk XIV die voorafging aan de rococo.
Afbeelding: Antoine Watteau, Pilgrimage to Cythera, 1717.
- Rococco.
- Fête galante: specifiek soort rococo-schilderij waarin het vermaak van de Franse
hogere klassen in de buitenlucht wordt getoond.
- Rubénisme.
- Overdadig luxe kleding.
- Luchtige, lichthartige elegantie. Romantisch gedartel in de natuur. De personages
nemen zoete, elegante poses aan.
- Centraal thema: verliefden maken een “pelgrimstocht” naar het eiland Cythera, het
eiland van eeuwige jeugd en liefde, heilig voor Afrodite.
- Politieke context: eindfase ancien régime en overlijden van Lodewijk XIV, waardoor
de macht van de aristocratie toenam. Zij waren geïnteresseerd in dit soort schilderijen.
Binnen de French Royal Academy was er rond 1700 discussie over of vorm (Poussin) dan wel
kleur (Rubens) het belangrijkste element was in een schilderij. Watteau koos het laatste kamp
en daarmee domineerden de Rubénistes over de Poussinistes in de Academy.
Neoclassicisme
Maatschappelijke context:
- De Verlichting
- Onafhankelijkheidsoorlogen in Amerika en Frankrijk
- De Industriële Revolutie in Engeland
- De klassieke oudheid als een ideaalmodel in zowel de kunsten als de politiek.
De interesse die er tijdens de Verlichting was voor de oudheid, leidde tot de opkomst van het
neoclassicisme.
- Incorporatie van onderwerpen en stijlen uit Griekse en Romeinse kunst.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller sophiedeleeuwx. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $9.13. You're not tied to anything after your purchase.
