Summary
Samenvatting juristen in de rechtsstaat
- Course
- Institution
Bevat literatuur, reader, hoorcollege en werkgroepen. Zo veel mogelijk geprobeerd mijn aantekeningen erin te verwerken
[Show more]
Seller
Follow
maartjegoedings
Content preview
Juristen in de rechtsstaatWeek 1
Boek
Begrip rechtsstaat: daarin wordt de macht van de staat gereguleerd en dus beperkt
door het recht (primaat van het recht)
Historie: na verwoestende oorlogen (16e en 17e eeuw) werd de absolute macht van
de vorst nog aanvaard in ruil voor vrede en veiligheid. Maar met de opkomst van de
staatstheorieen van de Verlichting kwam daar verandering in (voornamelijk
Descartes).
Locke:
- ieder mens van nature vrij geboren en alle mensen zijn gelijk aan elkaar
(natuurtoestand).
- mensen hebben sociaal contract gesloten waarin zij een deel van de natuurlijke
rechten overdragen aan de overheid in ruil voor veiligheid en bestaanszekerheid
Rousseau:
- gaat ook uit van natuurtoestand waarin alle mensen vrij en gelijk zijn
- in sociaal contract geven burgers hun natuurlijke rechten op en onderwerpen zij
zich aan de algemene volkswil (volonté générale).
- de algemene volkswil is niet identiek aan de individuele wil en evenmin aan de wil
van allen of de meerderheid; de algemene wil valt samen met het algemeen belang
- ideaalbeeld zijn volk en de soeverein een
→ Ideeën Locke en Rousseau dat alle mensen vrij en gelijk zijn, is basis Amerikaanse
onafhankelijkheidsverklaring en roep van Franse revolutie
Montesquieu:
- concentratie van macht in een hand leidt altijd tot machtsmisbruik, waardoor
individuele vrijheid in gevaar komt
- om voorkomen moet staatsmacht verdeeld worden over drie van elkaar
onafhankelijke instanties: wetgeving, uitvoerende macht en rechtspraak. Deze
moeten elkaar in balans houden en elkaar controleren
- in een vrije staat heeft iedere burger een vrije wil en invloed moet kunnen
1
,uitoefenen op het staatsbestuur.
Verlichtingsdenkers kwamen tot conclusie dat ook de legitimiteit van het
staatsgezag getoetst moet worden aan de rede. Hierin werd gesteld dat de
staatsmacht, de vorst, alleen legitimiteit kan hebben en van zijn onderdanen alleen
gehoorzaamheid kan eisen indien hij was onderworpen aan het recht. Het recht
werd beschouwd als instrument voor het aan banden leggen van de staatsmacht,
ter voorkoming van willekeur en ter bevordering van rechtszekerheid en
rechtsgelijkheid. Recht is het fundament voor het staatsbestel.
Nederland
- 1798 Staatsregeling als eerste Nederlandse grondwet waarin scheiding der
machten en individuele vrijheidsrechten vastgelegd
- 1813 Nederland het Koninkrijk werd een constitutionele monarchie waar de leden
van de Tweede Kamer rechtstreeks gekozen werden en burgers kregen meer
individuele vrijheidsrechten en de macht van de Koning werd beperkt (ministeriële
verantwoordelijkheid).
- 1917 algemeen kiesrecht
- 1983 grondwetsherziening met nieuwe en sociale grondrechten
Formele rechtsstaattheorieen
Een staat is een rechtsstaat indien het overheidshandelen aan algemene regels
(wetten) is gebonden en deze wetten aan een aantal formele vereisten voldoen,
richt zich op de juistheid aan bronnen en vorm van de wet.
De wet is slechts een middel dat de staat gebruikt om te regeren.
Het is voldoende dat wetten op de juiste wijze tot stand zijn gekomen en aan
bepaalde formele eisen voldoen.
Joseph Raz stelt minimumeisen waaraan een rechtsstaat in formele zin moet
voldoen:
- wetten moeten duidelijk en voorspelbaar zijn en mogen geen terugwerkende
kracht hebben
- wetten moeten stabiel zijn
- algemene regels moeten voor iedereen gelden
- er moet een onafhankelijke rechterlijke macht bestaan
- iedereen moet toegang hebben tot de rechter
- geschillen moeten op basis van onpartijdigheid worden beslist, waarbij hoor en
wederhoor moet worden toegepast
- de hoogste rechter moet wetgeving toetsen
2
,- ook bij de bestrijding van misdrijven mogen de algemene rechtsregels niet
misbruikt worden
Materiële rechtsstaattheorie
Beginselen van formele rechtsstaattheorie aangevuld met de eis dat de wetten ook
materieel-inhoudelijk aan bepaalde eisen moeten voldoen. Hierbij wordt met name
gesteld dat de individuele vrijheidsrechten de basis voor de rechtsstatelijkheid toets
moeten vormen.
De uitgangspunten zijn te vinden in het verlichtingsdenken, met name in de stelling
dat ieder mens van nature onvervreemdbare rechten heeft.
De bescherming van fundamentele rechten en vrijheden worden derhalve als
onmisbaar element van elke rechtsstaat beschouwt.
Er is een plicht voor de regering om het leven van het volk te verbeteren met
inbegrip van het effectueren van een maatregel van verdelende rechtvaardigheid
en sociale grondrechten.
Moderne democratische rechtsstaat
Bouwt voort op klassieke liberale rechtsstaatsidee van 19e eeuw waarin het recht
aan formele en materiële eisen moet voldoen.
Kenmerken:
1. Legaliteitsbeginsel
- het handelen van de overheid moet berusten op algemeen geldende, voor
herhaalde toepassing vatbare rechtsregels die formeel juist tot stand zijn gekomen
- wet is voor de burger kenbaar en duidelijk
- bepaalde wetten mogen niet met terugwerkende kracht worden toegepast
2. Trias politica
- drie pijlers van de staatsmacht, wetgevende macht, uitvoerende macht en
rechtsprekende macht dienen van elkaar gescheiden te opereren en elkaar te
controleren.
- NLse grondwet is trias-gedachte dus slechts gedeeltelijk verwezenlijkt want de
scheiding tussen wetgevende en uitvoerende macht is niet strikt toegepast zoals de
procedure voor de totstandkoming van formele wetgeving laat zien.
3. Onafhankelijke rechtspraak
- rechtspraak dient onafhankelijk van andere staatsmachten te opereren maar zij
moet ook voor iedere burger toegankelijk en open zijn.
- rechter moet onpartijdig oordelen en het beginsel van hoor en wederhoor
3
, toepassen.
4. Grondrechten
- volgens materiële rechtsstaattheorie grondrechten fundamenteel voor
rechtsstatelijkheid
- klassieke grondrechten zijn afweerrechten die de burger moeten beschermen
tegen het ingrijpen van de staat, zij waarborgen met andere woorden een
staatsvrije sfeer
- sociale grondrechten zijn instructienormen voor het handelen van de staat maar
past strict niet bij de rechtsstaatgedachte omdat zij de macht van de overheid juist
uitbreiden en tevens niet in rechte afdwingbaar zijn.
voorwaarden voor het functioneren van een rechtsstaat zijn het effectueren van
rechten, de toegang tot het recht en de rechter.
Rechter
Taak is om de machtsuitoefening door de andere staatsmachten, indien daartoe in
een concreet geval geroepen, te controleren en waar nodig te corrigeren →
strafrecht, beroep tegen overheidsbesluiten bij de bestuursrechter, controleren van
bestuur en wetgever.
Een controlerende functie kan alleen worden uitgeoefend als sprake is van een
scheiding tussen de rechterlijke macht en de andere onderdelen van de overheid
(onafhankelijkheid rechter). Ondanks checks and balances is een stevige en
geloofwaardige afgescheiden positie van de rechterlijke macht essentieel.
Advocaten
Heeft de taak om zorg te dragen voor een goede rechtsbedeling, door op
onafhankelijke wijze twee kerntaken uit te voeren:
1. verlenen van juridisch advies
2. bijstand in procedures die kunnen leiden tot het verwezenlijken van wettelijke
rechten en bescherming
Rol: hoort de toegang tot de rechter te waarborgen en rechtzoekenden op
deskundige wijze te ondersteunen
Kernwaarden:
1. onafhankelijkheid
2. partijdige belangenbehartiging
3. integriteit
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller maartjegoedings. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.35. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
62774 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 15 years now